Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kiểm tra nội bộ (KTNB) trong các trường tiểu học là một chức năng quản lý thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đảm bảo kỷ cương, nề nếp trong nhà trường. Tại quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ, với 23 trường tiểu học, tổng số học sinh năm học 2017-2018 là khoảng 12.977 em, công tác KTNB được xem là công cụ sắc bén giúp hiệu trưởng quản lý hiệu quả hoạt động giáo dục. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động KTNB tại các trường tiểu học trên địa bàn còn bộc lộ nhiều hạn chế như nhận thức chưa đầy đủ, năng lực quản lý còn hạn chế, phương pháp kiểm tra chưa đa dạng và hiệu quả chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTNB phù hợp với điều kiện thực tế của các trường tiểu học quận Thốt Nốt trong giai đoạn 2015-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý giáo dục, góp phần thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020 và Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và kiểm tra nội bộ, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý nhà trường là sự tác động của hiệu trưởng đến tập thể giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục hiệu quả.

  • Lý thuyết kiểm tra nội bộ trường học: KTNB là hoạt động nghiệp vụ của hiệu trưởng nhằm kiểm tra, đánh giá các hoạt động giáo dục, điều kiện dạy học trong phạm vi nội bộ nhà trường, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, kế hoạch, quy chế đã đề ra.

  • Các khái niệm chính: Quản lý, kiểm tra, thanh tra, kiểm tra nội bộ, chức năng quản lý (kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra), nguyên tắc kiểm tra (chính xác, khách quan, hiệu quả, thường xuyên, công khai).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ 5 trường tiểu học tiêu biểu trong tổng số 23 trường tại quận Thốt Nốt, gồm 150 đối tượng khảo sát (48 cán bộ quản lý, 25 tổ trưởng chuyên môn, 60 giáo viên, 12 nhân viên, 5 chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, quan sát trực tiếp, phỏng vấn chuyên gia và thống kê toán học để xử lý số liệu (tính điểm trung bình, xếp hạng, phân tích tỷ lệ phần trăm).

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm học 2015-2016 đến năm học 2017-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng và năng lực KTNB: 87,3% cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên đánh giá hoạt động KTNB là rất cần thiết. Tuy nhiên, năng lực KTNB của hiệu trưởng được tự đánh giá ở mức khá (điểm trung bình 3.37), trong khi đánh giá của phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên là tốt (điểm trung bình 3.29). Một số hiệu trưởng còn hạn chế trong việc nắm vững các văn bản pháp quy và nghiệp vụ KTNB.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu và chức năng KTNB: Hiệu trưởng thực hiện các mục tiêu KTNB ở mức tốt với điểm trung bình 3.32, trong đó phát hiện kịp thời các tình huống nảy sinh được đánh giá cao nhất. Tuy nhiên, một số mục tiêu như đảm bảo kết quả hoạt động của các bộ phận và xây dựng biện pháp chỉ đạo còn chưa được quan tâm đầy đủ.

  3. Phương pháp và hình thức kiểm tra: Các phương pháp KTNB được sử dụng đều ở mức tốt, nhưng phương pháp quan sát – phương pháp quan trọng nhất – lại ít được áp dụng. Hình thức kiểm tra chi tiết, toàn diện và chuyên đề được đánh giá phù hợp nhất, trong khi kiểm tra khái quát ít được sử dụng.

  4. Quản lý điều kiện phục vụ KTNB: Việc trang bị tài liệu, thiết bị và kinh phí phục vụ KTNB được đánh giá ở mức khá tốt (điểm trung bình 3.58), tuy nhiên kinh phí bồi dưỡng và tập huấn nghiệp vụ còn hạn chế.

  5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý KTNB: Nhận thức của cán bộ quản lý, năng lực và phẩm chất của thành viên Ban KTNB, công tác chỉ đạo của các cấp quản lý, nguồn lực tài chính và vật chất là những yếu tố chủ chốt ảnh hưởng tích cực đến quản lý KTNB. Yếu tố tâm lý của người kiểm tra và người được kiểm tra cũng có tác động không nhỏ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động KTNB tại các trường tiểu học quận Thốt Nốt đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức, năng lực quản lý, phương pháp và hình thức kiểm tra chưa đa dạng, cũng như thiếu sự đầu tư về điều kiện vật chất và kinh phí. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, vai trò của hiệu trưởng trong quản lý KTNB là yếu tố quyết định thành công, đồng thời việc áp dụng phương pháp kiểm tra đa dạng và khoa học sẽ nâng cao hiệu quả công tác. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức, bảng so sánh điểm trung bình các năng lực KTNB của hiệu trưởng và đánh giá của các đối tượng khảo sát, biểu đồ tỉ lệ sử dụng các phương pháp và hình thức kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên về quản lý hoạt động KTNB trường tiểu học

    • Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về vai trò, chức năng và ý nghĩa của KTNB.
    • Thời gian: Hàng năm, do Phòng Giáo dục và Đào tạo quận chủ trì.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, hiệu trưởng các trường.

  2. Bồi dưỡng năng lực lập kế hoạch và nghiệp vụ KTNB cho hiệu trưởng và đội ngũ quản lý

    • Xây dựng chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá KTNB.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ 1-2 lần/năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Đổi mới công tác tổ chức triển khai hoạt động KTNB

    • Xây dựng quy trình, chuẩn kiểm tra cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho các thành viên Ban KTNB.
    • Tăng cường sử dụng phương pháp quan sát và kiểm tra đột xuất để nâng cao tính khách quan.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Ban KTNB các trường.

  4. Tăng cường đầu tư và sử dụng hiệu quả các nguồn lực phục vụ KTNB

    • Đầu tư trang thiết bị, tài liệu, kinh phí bồi dưỡng và khen thưởng cho đội ngũ làm công tác KTNB.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT, UBND quận.

  5. Hoàn thiện quy trình quản lý hoạt động KTNB trường tiểu học

    • Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá, quy trình kiểm tra, đánh giá và báo cáo kết quả KTNB.
    • Đảm bảo tính minh bạch, khách quan và có cơ chế xử lý kết quả kiểm tra.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường tiểu học

    • Lợi ích: Nâng cao năng lực quản lý KTNB, xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra hiệu quả.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp quản lý KTNB để nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng Giáo dục và Đào tạo

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý KTNB, từ đó đề xuất chính sách phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chương trình bồi dưỡng, kiểm tra giám sát các trường.

  3. Giáo viên và nhân viên tham gia Ban KTNB

    • Lợi ích: Nắm vững nghiệp vụ, phương pháp kiểm tra và vai trò trong hoạt động KTNB.
    • Use case: Tham gia kiểm tra, đánh giá và tư vấn cải tiến hoạt động giáo dục.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý KTNB trường tiểu học.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra nội bộ trường tiểu học là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm tra nội bộ là hoạt động nghiệp vụ của hiệu trưởng nhằm đánh giá, kiểm soát các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Nó giúp phát hiện kịp thời các vấn đề, nâng cao chất lượng giáo dục và đảm bảo kỷ cương nề nếp.

  2. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động KTNB?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo và quản lý toàn bộ hoạt động KTNB trong trường tiểu học, phối hợp với các tổ chức, cá nhân liên quan.

  3. Những phương pháp kiểm tra nào được sử dụng phổ biến trong KTNB?
    Các phương pháp chính gồm quan sát, phân tích tài liệu, tác động trực tiếp đối tượng và tham dự các hoạt động giáo dục cụ thể. Phương pháp quan sát được đánh giá là quan trọng nhất nhưng còn ít được áp dụng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực KTNB cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý?
    Thông qua các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, tập huấn kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá KTNB, đồng thời cập nhật kiến thức mới về quản lý giáo dục và đổi mới chương trình.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý KTNB trường tiểu học?
    Bao gồm nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, phẩm chất của thành viên Ban KTNB, công tác chỉ đạo của các cấp quản lý, nguồn lực tài chính và vật chất, cũng như yếu tố tâm lý của người kiểm tra và người được kiểm tra.

Kết luận

  • Hoạt động kiểm tra nội bộ trường tiểu học là chức năng quản lý thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đảm bảo kỷ cương, nề nếp trong nhà trường.
  • Thực trạng quản lý KTNB tại các trường tiểu học quận Thốt Nốt còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực, phương pháp và điều kiện vật chất.
  • Sáu biện pháp quản lý được đề xuất bao gồm nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực, đổi mới tổ chức, tăng cường đầu tư, hoàn thiện quy trình và bồi dưỡng cán bộ, có tính khoa học, thực tiễn và khả thi cao.
  • Các biện pháp có mối quan hệ biện chứng, bổ trợ lẫn nhau, tạo thành hệ thống quản lý KTNB hiệu quả.
  • Tiếp tục triển khai, đánh giá và điều chỉnh các biện pháp trong các năm học tiếp theo để nâng cao chất lượng quản lý và giáo dục tại các trường tiểu học quận Thốt Nốt.

Call to action: Các cấp quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường tiểu học cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý KTNB nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và chất lượng giáo dục toàn diện.