Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non giữ vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc biệt trong việc phát triển toàn diện nhân cách trẻ em. Theo Văn bản hợp nhất của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2021, mục tiêu giáo dục mầm non là phát triển thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mỹ và kỹ năng sống phù hợp với lứa tuổi, chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp một. Hoạt động góc là một trong những hoạt động chính trong ngày của trẻ mẫu giáo, giúp trẻ phát triển kỹ năng thực hành, trải nghiệm và khám phá thế giới xung quanh.

Huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, với 28 trường mầm non, 275 lớp mẫu giáo và hơn 8.400 trẻ, có điều kiện tự nhiên đa dạng từ đồng bằng, đồi núi đến ven biển, nhưng cơ sở vật chất và điều kiện giáo dục còn nhiều hạn chế. Thực trạng này ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động góc cho trẻ mẫu giáo theo hướng “lấy trẻ làm trung tâm”. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động góc tại các trường mầm non huyện Hậu Lộc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non theo yêu cầu đổi mới.

Nghiên cứu tập trung khảo sát 6 trường mầm non đại diện cho các vùng đồng bằng, đồi núi và ven biển trong giai đoạn 2020-2022. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp quản lý, nâng cao hiệu quả hoạt động góc, đồng thời hỗ trợ phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục mầm non và quản lý giáo dục, trong đó:

  • Lý thuyết hoạt động vui chơi của A. Leonchiev nhấn mạnh vai trò trò chơi đóng vai trong phát triển nhân cách và tư duy trẻ mẫu giáo.
  • Phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm của Maria Montessori khẳng định trẻ là chủ thể tích cực, tự lựa chọn và thực hiện hoạt động học tập, trong đó vui chơi và nhận thức có mối quan hệ biện chứng.
  • Khái niệm quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục.
  • Mô hình quản lý hoạt động góc bao gồm các yếu tố: phân cấp quản lý (gián tiếp và trực tiếp), xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

Các khái niệm chính gồm: hoạt động góc, quản lý hoạt động góc, lấy trẻ làm trung tâm, phân cấp quản lý, kế hoạch hoạt động góc, kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 6 trường mầm non đại diện huyện Hậu Lộc, với 30 cán bộ quản lý và 60 giáo viên tham gia khảo sát.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và quan sát trực tiếp hoạt động góc tại lớp.
  • Phân tích dữ liệu: sử dụng thống kê mô tả, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và so sánh mức độ thực hiện các hoạt động góc. Bảng tính Excel được dùng để xử lý số liệu và vẽ biểu đồ minh họa.
  • Timeline nghiên cứu: thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2020 đến đầu năm 2022, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực trạng địa phương.

Phương pháp chuyên gia được áp dụng để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động góc: 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về mục tiêu và ý nghĩa của hoạt động góc theo hướng “lấy trẻ làm trung tâm”. Tuy nhiên, khoảng 15% còn hạn chế trong việc hiểu sâu sắc về cách tổ chức và quản lý hoạt động này.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động góc: 70% trường mầm non đã tổ chức hoạt động góc phù hợp với chương trình giáo dục mầm non, nhưng chỉ khoảng 60% giáo viên thực hiện linh hoạt, tạo điều kiện cho trẻ tự do lựa chọn và sáng tạo trong các góc chơi.

  3. Cơ sở vật chất và đồ dùng, đồ chơi: Khoảng 65% trường có cơ sở vật chất đáp ứng tối thiểu yêu cầu tổ chức hoạt động góc, nhưng vẫn còn thiếu đồng bộ và đa dạng đồ chơi phù hợp với từng góc. Một số trường vùng đồi núi và ven biển gặp khó khăn hơn về điều kiện vật chất.

  4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động góc: Chỉ có 55% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và có hệ thống đối với hoạt động góc, còn lại chủ yếu kiểm tra gián tiếp hoặc chưa có tiêu chí đánh giá rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động góc tại các trường mầm non huyện Hậu Lộc đã đạt được những bước tiến tích cực, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện còn chưa đồng đều, ảnh hưởng bởi điều kiện cơ sở vật chất và năng lực tổ chức của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước, tỷ lệ giáo viên thực hiện linh hoạt hoạt động góc ở mức tương đương, nhưng việc kiểm tra, đánh giá còn hạn chế hơn.

Nguyên nhân chính bao gồm: hạn chế về nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, thiếu bồi dưỡng chuyên môn sâu về tổ chức hoạt động góc theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các tiêu chí quản lý hoạt động góc tại từng trường, giúp minh họa rõ sự khác biệt giữa các địa bàn.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý hoạt động góc, từ đó đề xuất các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và cán bộ quản lý
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý và tổ chức hoạt động góc theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành cho giáo viên. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Đầu tư, cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị
    Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa giáo dục để nâng cấp không gian lớp học, bổ sung đồ dùng, đồ chơi đa dạng, phù hợp với từng góc chơi. Mục tiêu đạt tối thiểu 90% trường có cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu trong 2 năm tới, do UBND huyện và Ban giám hiệu các trường thực hiện.

  3. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động góc chi tiết và linh hoạt
    Ban giám hiệu các trường cần xây dựng kế hoạch hoạt động góc theo năm, tháng, tuần, ngày, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ và điều kiện thực tế địa phương. Kế hoạch cần được cập nhật và điều chỉnh thường xuyên dựa trên kết quả kiểm tra, đánh giá.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát hoạt động góc
    Thiết lập hệ thống tiêu chí đánh giá rõ ràng, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm đảm bảo chất lượng tổ chức hoạt động góc. Kết quả đánh giá làm cơ sở để khen thưởng, động viên giáo viên và điều chỉnh kế hoạch quản lý.

  5. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình
    Tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn phụ huynh về vai trò và cách thức hỗ trợ hoạt động góc tại nhà, tạo sự đồng thuận và phối hợp hiệu quả trong giáo dục trẻ. Thực hiện qua các buổi họp phụ huynh định kỳ và các hoạt động ngoại khóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non
    Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động góc theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện hiệu quả tại các trường mầm non.

  2. Giáo viên mầm non
    Nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức hoạt động góc, áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ 3-4 tuổi, góp phần phát triển toàn diện trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động góc, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu, luận văn và luận án.

  4. Phụ huynh học sinh
    Hiểu rõ vai trò của hoạt động góc trong phát triển kỹ năng và nhân cách trẻ, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục con em.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động góc là gì và tại sao lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Hoạt động góc là các hoạt động vui chơi được tổ chức tại các khu vực riêng biệt trong lớp học, giúp trẻ phát triển kỹ năng thực hành, tư duy và giao tiếp. Đây là phương tiện quan trọng để trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và thẩm mỹ.

  2. Quản lý hoạt động góc theo hướng “lấy trẻ làm trung tâm” có điểm gì khác biệt?
    Phương pháp này tập trung vào nhu cầu, sở thích và khả năng của từng trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tự do lựa chọn và sáng tạo trong hoạt động, thay vì áp đặt nội dung và cách thức tổ chức từ phía giáo viên.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động góc tại các trường mầm non huyện Hậu Lộc là gì?
    Khó khăn bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu đa dạng đồ chơi, nhận thức chưa đồng đều của giáo viên về tổ chức hoạt động góc, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động góc cho trẻ?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết, kiểm tra đánh giá thường xuyên và phối hợp tốt với gia đình.

  5. Vai trò của phụ huynh trong hoạt động góc của trẻ như thế nào?
    Phụ huynh hỗ trợ bằng cách phối hợp với nhà trường trong việc chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi, khuyến khích trẻ tham gia hoạt động góc và tạo môi trường học tập tích cực tại nhà, góp phần phát triển kỹ năng và nhân cách trẻ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động góc theo hướng “lấy trẻ làm trung tâm” là yếu tố then chốt để phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi tại huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa.
  • Thực trạng quản lý cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên đã được nâng cao, nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất và kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch chi tiết và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình đóng vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu quả hoạt động góc.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp trong vòng 1-2 năm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non địa phương.

Để tiếp tục phát triển, các trường mầm non và cơ quan quản lý cần triển khai đồng bộ các biện pháp, đồng thời nghiên cứu mở rộng phạm vi khảo sát để hoàn thiện mô hình quản lý hoạt động góc phù hợp với từng vùng miền. Hành động ngay hôm nay để tạo môi trường giáo dục mầm non thân thiện, sáng tạo và hiệu quả cho trẻ em tương lai.