Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò then chốt trong việc phát triển toàn diện trẻ em, đặc biệt là phát triển ngôn ngữ – một trong những lĩnh vực quan trọng giúp trẻ hình thành kỹ năng giao tiếp, nhận thức và phát triển nhân cách. Tại huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc, với hơn 21 trường mầm non công lập và gần 500 cán bộ quản lý, giáo viên, hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ (GDPTNN) cho trẻ mẫu giáo được triển khai theo chương trình giáo dục mầm non hiện hành. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy còn tồn tại nhiều hạn chế như kỹ năng quản lý và tổ chức hoạt động của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, trẻ còn thụ động trong các hoạt động, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu. Nghiên cứu nhằm mục tiêu khảo sát thực trạng quản lý hoạt động GDPTNN cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non huyện Bình Xuyên trong năm học 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả theo hướng phát triển toàn diện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục phát triển ngôn ngữ và quản lý giáo dục mầm non. Lý thuyết xã hội của Vygotski nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ trong phát triển tư duy và giao tiếp xã hội, cho rằng ngôn ngữ là phương tiện chính để trẻ tiếp nhận và trao đổi các giá trị xã hội. Các nghiên cứu của Rubinstein và Leusina làm rõ quá trình phát triển ngôn ngữ mạch lạc ở trẻ mẫu giáo, từ việc phát âm đến hình thành câu có nghĩa, vốn từ và kỹ năng giao tiếp. Khung lý thuyết quản lý giáo dục theo Nguyễn Kỳ định nghĩa quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm thực hiện hiệu quả các mục tiêu giáo dục. Trong bối cảnh giáo dục mầm non, quản lý hoạt động GDPTNN bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo theo hướng phát triển toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo theo hướng phát triển toàn diện (PTTD) là các hoạt động sư phạm nhằm phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và các mặt nhận thức, thẩm mỹ, tình cảm, kỹ năng xã hội.
  • Quản lý hoạt động GDPTNN là quá trình tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển ngôn ngữ và toàn diện cho trẻ.
  • Phát triển toàn diện trẻ em được pháp luật ghi nhận là sự phát triển đồng đều về thể chất, trí tuệ, tinh thần và các mối quan hệ xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 10 trường mầm non huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc trong năm học 2021-2022, với 32 cán bộ quản lý và 155 giáo viên mầm non tham gia khảo sát.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và trao đổi với chuyên gia.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động GDPTNN.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động GDPTNN: 100% cán bộ quản lý và 87,09% giáo viên đánh giá hoạt động GDPTNN cho trẻ mẫu giáo theo hướng PTTD là rất quan trọng, với điểm trung bình 3,94 trên thang 4 điểm, cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò của hoạt động này trong phát triển toàn diện trẻ.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu GDPTNN: Điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý là 3,23 và giáo viên là 3,21 (mức khá). Mục tiêu được thực hiện tốt nhất là giúp trẻ diễn đạt rõ ràng các nội dung liên quan đến chăm sóc sức khỏe và phát triển nhận thức (đạt thứ hạng 1), tiếp theo là khả năng lắng nghe, hiểu lời nói (thứ hạng 2), và cuối cùng là khả năng nghe và kể lại sự việc, câu chuyện (thứ hạng 3).

  3. Thực trạng thực hiện nội dung GDPTNN: Các nội dung nghe, nói, làm quen với đọc, viết được thực hiện ở mức khá với điểm trung bình từ 2,96 đến 3,12. Ví dụ, kỹ năng phát âm rõ tiếng Việt và sử dụng đúng từ ngữ trong giao tiếp được đánh giá ở mức 3,06, cho thấy giáo viên chú trọng phát triển kỹ năng ngôn ngữ cơ bản cho trẻ.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động GDPTNN: Các yếu tố khách quan như sự quan tâm chỉ đạo của các cấp quản lý, môi trường giáo dục, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình được đánh giá là rất quan trọng. Yếu tố chủ quan như năng lực sư phạm của giáo viên và năng lực quản lý của hiệu trưởng cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả tổ chức hoạt động GDPTNN.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của GDPTNN theo hướng phát triển toàn diện là rất cao, phù hợp với quan điểm của các nhà nghiên cứu về tầm quan trọng của ngôn ngữ trong phát triển tư duy và nhân cách trẻ. Tuy nhiên, mức độ thực hiện các mục tiêu và nội dung GDPTNN còn ở mức khá, phản ánh sự chưa đồng đều về năng lực tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục tại các trường mầm non. So sánh với các nghiên cứu trong nước, tình trạng thiếu đồng bộ trong quản lý và tổ chức hoạt động GDPTNN là phổ biến, đặc biệt ở các địa phương có điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên chưa đồng đều.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện mức độ thực hiện mục tiêu và nội dung GDPTNN sẽ giúp minh họa rõ ràng sự phân bố điểm đánh giá giữa các nhóm đối tượng khảo sát, từ đó làm nổi bật các điểm mạnh và hạn chế cần khắc phục. Kết quả cũng cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động GDPTNN, đồng thời tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình để tạo môi trường giáo dục thuận lợi cho trẻ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý và tổ chức hoạt động GDPTNN theo hướng phát triển toàn diện, nhằm nâng cao kỹ năng sư phạm và quản lý chuyên môn. Thời gian thực hiện: trong năm học tiếp theo; Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động GDPTNN cụ thể, khoa học: Hiệu trưởng các trường cần chủ động xây dựng kế hoạch chi tiết theo năm, tháng, tuần, ngày, đảm bảo các hoạt động giáo dục phát triển ngôn ngữ được tổ chức hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ. Thời gian: ngay từ đầu năm học; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường.

  3. Đổi mới và nâng cao chất lượng tổ chuyên môn: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ, chia sẻ kinh nghiệm, phương pháp tổ chức hoạt động GDPTNN sáng tạo, linh hoạt, phù hợp với từng nhóm tuổi và điều kiện thực tế. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể: Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học: Bổ sung, nâng cấp đồ dùng, đồ chơi, thiết bị công nghệ giáo dục phục vụ hoạt động GDPTNN, tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn cho trẻ. Thời gian: trong vòng 1-2 năm; Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường mầm non.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động GDPTNN: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá phù hợp, tổ chức kiểm tra định kỳ, đánh giá khách quan, góp ý xây dựng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục. Thời gian: hàng học kỳ; Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động GDPTNN, từ đó nâng cao năng lực quản lý chuyên môn và tổ chức hoạt động giáo dục.

  2. Giáo viên mầm non: Áp dụng các phương pháp giáo dục phát triển ngôn ngữ theo hướng phát triển toàn diện, nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động, đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến giáo dục phát triển ngôn ngữ và quản lý giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non, đặc biệt là nâng cao chất lượng giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo lại quan trọng?
    Ngôn ngữ là phương tiện chính giúp trẻ phát triển tư duy, giao tiếp và tiếp thu kiến thức. Giáo dục phát triển ngôn ngữ giúp trẻ hình thành kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, đồng thời phát triển các mặt nhận thức, tình cảm và kỹ năng xã hội, tạo nền tảng cho học tập các cấp tiếp theo.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động GDPTNN tại các trường mầm non hiện nay là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực quản lý và tổ chức hoạt động của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, thiếu đồ dùng dạy học, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, trẻ còn thụ động trong hoạt động, và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa chặt chẽ.

  3. Phương pháp nào hiệu quả để phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo?
    Phương pháp trực quan, dùng lời nói, thực hành qua hoạt động vui chơi và trò chơi được đánh giá cao. Ví dụ, sử dụng đồ chơi, kể chuyện, đàm thoại, luyện phát âm và tổ chức các hoạt động ngoài trời giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên và toàn diện.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý hoạt động GDPTNN cho cán bộ quản lý?
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá hiệu quả hoạt động, đồng thời tăng cường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường và cán bộ quản lý.

  5. Gia đình có vai trò như thế nào trong phát triển ngôn ngữ cho trẻ?
    Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên, cha mẹ cần phối hợp với nhà trường trong việc dạy trẻ phát triển ngôn ngữ, phát hiện và sửa sai kịp thời, tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp và học hỏi trong cuộc sống hàng ngày, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Giáo dục phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo là nhiệm vụ trọng tâm giúp trẻ phát triển toàn diện về ngôn ngữ, nhận thức, thể chất, tình cảm và kỹ năng xã hội.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động GDPTNN theo hướng phát triển toàn diện là rất cao, tuy nhiên việc thực hiện còn nhiều hạn chế do năng lực và điều kiện thực tế.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và tổ chức hoạt động GDPTNN, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và các cấp quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch cụ thể, đổi mới tổ chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại huyện Bình Xuyên, góp phần phát triển nguồn nhân lực trẻ em toàn diện cho tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục mầm non có thể liên hệ với tác giả hoặc các đơn vị đào tạo chuyên ngành quản lý giáo dục.