Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) theo hướng trải nghiệm là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh trung học phổ thông (THPT). Tại huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai, trong giai đoạn 2019-2021, việc quản lý hoạt động này đã được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục toàn diện. Theo ước tính, các trường THPT trên địa bàn chưa đầu tư đúng mức cho HĐGDNGLL, dẫn đến công tác quản lý mang tính hình thức, chưa phát huy tối ưu vai trò giáo dục trải nghiệm.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm tại các trường THPT huyện Krông Pa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba trường THPT tiêu biểu trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2019-2021, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường tham gia tổ chức hoạt động.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, khi mà việc phát triển năng lực và phẩm chất học sinh được đặt lên hàng đầu. Việc quản lý hiệu quả HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, năng lực thích ứng với xã hội hiện đại mà còn tạo điều kiện phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục trải nghiệm. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục ở tầm vi mô, tập trung vào việc tổ chức các hoạt động dạy học và giáo dục nhằm phát triển nhân cách học sinh.
Lý thuyết giáo dục trải nghiệm nhấn mạnh việc học thông qua thực tiễn, giúp học sinh phát triển kỹ năng, kiến thức và thái độ thông qua các hoạt động thực tế, sáng tạo. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động giáo dục trải nghiệm, năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp.
Mô hình quản lý HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Quản lý hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, đảm bảo điều kiện vật chất, phương tiện và nguồn lực phù hợp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm:
- Hồ sơ lưu trữ: văn bản chỉ đạo, kế hoạch quản lý, quy chế thi đua khen thưởng của các trường THPT trên địa bàn huyện Krông Pa.
- Phỏng vấn sâu: thu thập ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường.
- Điều tra bằng phiếu hỏi: khảo sát nhận thức và đánh giá thực trạng quản lý từ cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng giáo dục khác.
Cỡ mẫu khảo sát gồm 5 đối tượng chính tại 3 trường THPT tiêu biểu, với tổng số phiếu thu về đảm bảo độ tin cậy. Phương pháp chọn mẫu là mẫu thuận tiện kết hợp mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
Phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả, tính trung bình, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích tương quan nhằm đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố quản lý. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý mục tiêu HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc xác định mục tiêu hoạt động còn chưa rõ ràng, chưa đồng bộ giữa các trường. Việc quản lý mục tiêu chưa đảm bảo tính hệ thống và liên tục trong năm học.
Quản lý nội dung hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: 70% giáo viên cho rằng nội dung hoạt động còn mang tính hình thức, chưa thực sự phù hợp với nhu cầu và đặc điểm của học sinh địa phương. Nội dung chưa được cập nhật kịp thời theo yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.
Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động: Chỉ khoảng 55% giáo viên sử dụng đa dạng các phương pháp tổ chức như trò chơi, đóng vai, làm việc nhóm. Hình thức tổ chức chủ yếu vẫn là sinh hoạt tập thể trong nhà trường, chưa khai thác hiệu quả các hoạt động ngoài trời, cộng đồng.
Quản lý các lực lượng tham gia và điều kiện hỗ trợ: Khoảng 60% cán bộ quản lý nhận định việc phối hợp với các lực lượng xã hội như Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ còn hạn chế, chưa phát huy được sức mạnh cộng đồng. Cơ sở vật chất và kinh phí phục vụ hoạt động còn thiếu hụt, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm. So với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ sử dụng phương pháp tổ chức đa dạng và hiệu quả còn thấp, cho thấy cần tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên.
Việc quản lý mục tiêu và nội dung hoạt động chưa đồng bộ làm giảm tính liên tục và hiệu quả giáo dục trải nghiệm. Các biểu đồ so sánh mức độ thực hiện mục tiêu và nội dung giữa các trường cho thấy sự chênh lệch đáng kể, phản ánh sự thiếu thống nhất trong quản lý.
Hơn nữa, sự phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội chưa chặt chẽ, dẫn đến nguồn lực hỗ trợ bị hạn chế. Điều này phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục về khó khăn trong huy động nguồn lực xã hội tại các địa phương miền núi.
Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới tư duy quản lý, nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm, đồng thời tăng cường cơ sở vật chất và phối hợp cộng đồng để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh
Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu rõ và cam kết thực hiện trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Gia Lai phối hợp với các trường THPT.
Bồi dưỡng năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên
Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng nghiệp vụ tổ chức hoạt động trải nghiệm, tập trung vào các phương pháp như trò chơi, đóng vai, làm việc nhóm. Mục tiêu 80% giáo viên được đào tạo trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Quy Nhơn và Sở GD&ĐT Gia Lai.
Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động
Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng trải nghiệm, sử dụng các tiêu chí cụ thể về mục tiêu, nội dung, phương pháp và sự tham gia của học sinh. Thực hiện hàng năm, báo cáo kết quả lên cấp trên. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THPT.
Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với các lực lượng xã hội và gia đình
Thiết lập các chương trình phối hợp với Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, công an huyện và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực, tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài nhà trường. Mục tiêu tăng 50% số hoạt động phối hợp trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường, các tổ chức xã hội địa phương.
Đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí phục vụ hoạt động trải nghiệm
Lập kế hoạch nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm, đồng thời huy động nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước và các nguồn xã hội hóa. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, UBND huyện Krông Pa.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT
Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng trải nghiệm, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện tại trường.
Giáo viên các môn học và giáo viên chủ nhiệm
Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo, giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường sự tham gia của học sinh.
Nhà hoạch định chính sách giáo dục và các cơ quan quản lý giáo dục địa phương
Là tài liệu tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định và kế hoạch phát triển hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phù hợp với đặc thù địa phương.
Các tổ chức xã hội, đoàn thể và phụ huynh học sinh
Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm, góp phần tạo môi trường giáo dục toàn diện cho học sinh.
Câu hỏi thường gặp
HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm là gì?
Đây là các hoạt động giáo dục tổ chức ngoài giờ học trên lớp, giúp học sinh phát triển kỹ năng, phẩm chất thông qua trải nghiệm thực tế, sáng tạo và vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
Tại sao cần quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng trải nghiệm?
Quản lý giúp đảm bảo hoạt động được tổ chức hiệu quả, đạt mục tiêu giáo dục toàn diện, đồng thời phối hợp tốt giữa nhà trường, gia đình và xã hội để phát huy nguồn lực.
Những khó khăn chính trong quản lý HĐGDNGLL tại huyện Krông Pa là gì?
Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu đồng bộ trong quản lý mục tiêu và nội dung, hạn chế về cơ sở vật chất và kinh phí, cũng như phối hợp xã hội chưa chặt chẽ.
Các phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phổ biến hiện nay?
Gồm phương pháp giải quyết vấn đề, trò chơi, đóng vai, làm việc nhóm và diễn đàn, giúp học sinh phát huy tính tích cực, sáng tạo và kỹ năng giao tiếp.
Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý HĐGDNGLL theo hướng trải nghiệm?
Cần nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên, tăng cường kiểm tra giám sát, xây dựng cơ chế phối hợp với các lực lượng xã hội và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.
Kết luận
- Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng trải nghiệm là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh THPT tại huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai.
- Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về mục tiêu, nội dung, phương pháp tổ chức và phối hợp lực lượng giáo dục ngoài nhà trường.
- Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm nhận thức cán bộ quản lý, năng lực tổ chức của giáo viên, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, xã hội.
- Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.
- Tiếp tục triển khai nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn tiếp theo để hoàn thiện công tác quản lý và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng trải nghiệm.
Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các lực lượng xã hội cần phối hợp chặt chẽ, chủ động đổi mới tư duy và phương pháp quản lý để phát huy tối đa vai trò của hoạt động giáo dục trải nghiệm trong phát triển giáo dục toàn diện.
