Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho trẻ mẫu giáo là một lĩnh vực quan trọng trong giáo dục mầm non, góp phần hình thành nhân cách và chuẩn bị cho trẻ bước vào các cấp học tiếp theo. Tại thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông, với 17 trường mầm non công lập và tư thục, việc quản lý hoạt động giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo đang được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Theo khảo sát từ năm 2017 đến 2019 tại 6 trường mầm non, có đến 94,4% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên, việc thực hiện còn mang tính hình thức, chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo tại thị xã Gia Nghĩa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 trường mầm non công lập trên địa bàn thị xã, khảo sát các đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh học sinh trong giai đoạn 2017-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục KNS, góp phần phát triển toàn diện kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục kỹ năng sống, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý hoạt động giáo dục KNS là sự tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý đến giáo viên và học sinh để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống.

  • Lý thuyết giáo dục kỹ năng sống: Kỹ năng sống được hiểu là năng lực giúp cá nhân ứng phó hiệu quả với các tình huống trong cuộc sống. Giáo dục KNS là quá trình hình thành và phát triển các kỹ năng tự quản lý bản thân, kỹ năng xã hội, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thực hiện công việc và kỹ năng ứng phó với thay đổi.

Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, các nhóm kỹ năng sống (ý thức bản thân, quan hệ xã hội, giao tiếp, thực hiện công việc, ứng phó với thay đổi).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 6 trường mầm non công lập tại thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông, với đối tượng khảo sát gồm 15 cán bộ quản lý, 75 giáo viên và 90 phụ huynh học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để thu thập dữ liệu định lượng, kết hợp phỏng vấn sâu để thu thập thông tin định tính. Dữ liệu được xử lý bằng phương pháp thống kê toán học nhằm phân tích thực trạng và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng và thu thập dữ liệu từ năm 2017 đến năm 2019, phân tích và đề xuất biện pháp quản lý trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục KNS: 94,4% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động giáo dục KNS cho trẻ mẫu giáo là quan trọng và rất quan trọng. Tỷ lệ này thể hiện sự đồng thuận cao về vai trò của giáo dục KNS trong phát triển toàn diện trẻ.

  2. Mục tiêu giáo dục KNS: 88,9% giáo viên xác định đúng mục tiêu giáo dục KNS là giúp trẻ có ý thức bản thân, kỹ năng quan hệ xã hội và kỹ năng giao tiếp. Tuy nhiên, 11,1% còn nhầm lẫn mục tiêu, coi giáo dục KNS chỉ là tạo sự thích thú cho trẻ.

  3. Nội dung giáo dục KNS: 72,2% giáo viên tập trung vào nhóm kỹ năng ý thức về bản thân, trong khi các nhóm kỹ năng quan hệ xã hội, giao tiếp, thực hiện công việc và ứng phó với thay đổi chiếm tỷ lệ thấp hơn lần lượt là 11,1%, 7,8%, 6,7% và 2,2%. Điều này cho thấy sự ưu tiên chưa cân đối trong nội dung giáo dục.

  4. Phương pháp giáo dục KNS: Phương pháp giáo dục bằng tình cảm và khích lệ được sử dụng nhiều nhất với 77,3% giáo viên đánh giá tốt, tiếp theo là phương pháp trực quan - minh họa (73,3%) và thực hành trải nghiệm (66,7%). Tuy nhiên, vẫn còn 5,3% giáo viên sử dụng phương pháp thực hành trải nghiệm ở mức yếu.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục KNS là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, sự phân bổ nội dung giáo dục KNS chưa đồng đều, tập trung nhiều vào kỹ năng ý thức bản thân do đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo và hạn chế về kinh nghiệm của giáo viên. Việc sử dụng phương pháp giáo dục còn chưa đa dạng và chưa phát huy tối đa hiệu quả giáo dục kỹ năng sống.

So sánh với các nghiên cứu ở các địa phương khác, tình trạng này phổ biến do thiếu sự đào tạo bài bản và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên mầm non về giáo dục kỹ năng sống. Việc quản lý hoạt động giáo dục KNS còn gặp khó khăn do hạn chế về cơ sở vật chất, điều kiện kinh tế địa phương và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các nhóm kỹ năng sống và phương pháp giáo dục, bảng thống kê nhận thức và mục tiêu giáo dục KNS của giáo viên và cán bộ quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về giáo dục kỹ năng sống, nhấn mạnh tầm quan trọng và mục tiêu giáo dục KNS. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về giáo dục KNS trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Gia Nghĩa phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch giáo dục KNS: Xây dựng kế hoạch giáo dục KNS cụ thể, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ và điều kiện địa phương, đảm bảo cân đối các nhóm kỹ năng sống. Thời gian thực hiện: kế hoạch được hoàn thiện và áp dụng trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường mầm non.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục KNS: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp như thực hành trải nghiệm, trò chơi, tình huống thực tế, kết hợp với phương pháp tình cảm và khích lệ. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên sử dụng phương pháp thực hành trải nghiệm lên trên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường.

  4. Đầu tư phương tiện và điều kiện hỗ trợ giáo dục KNS: Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học phù hợp với lứa tuổi mẫu giáo, tạo môi trường học tập sinh động, an toàn. Thời gian đầu tư ưu tiên trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  5. Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và các lực lượng xã hội: Tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn phụ huynh tham gia giáo dục kỹ năng sống cho trẻ tại gia đình, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, ngày hội kỹ năng sống. Mục tiêu nâng cao sự phối hợp lên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà trường, phụ huynh, các tổ chức xã hội.

  6. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục KNS: Xây dựng tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ để kịp thời điều chỉnh kế hoạch và phương pháp giáo dục. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý giáo dục kỹ năng sống, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên mầm non: Nắm bắt kiến thức về kỹ năng sống, phương pháp giáo dục phù hợp với trẻ mẫu giáo, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Tài liệu tham khảo bổ ích về cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại địa phương miền núi.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống, từ đó phối hợp cùng nhà trường trong việc giáo dục và phát triển kỹ năng cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo lại quan trọng?
    Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và xã hội, hình thành nhân cách và khả năng tự bảo vệ, ứng phó với các tình huống trong cuộc sống. Ví dụ, trẻ biết nhận biết vật nguy hiểm và cách xử lý khi gặp nguy hiểm.

  2. Những kỹ năng sống nào cần được ưu tiên giáo dục cho trẻ mẫu giáo?
    Ưu tiên nhóm kỹ năng ý thức về bản thân như an toàn, tự phục vụ, tự tin; kỹ năng quan hệ xã hội như thân thiện, yêu thương; kỹ năng giao tiếp và thực hiện công việc phù hợp với lứa tuổi. Điều này giúp trẻ phát triển toàn diện và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý.

  3. Phương pháp giáo dục kỹ năng sống hiệu quả cho trẻ mẫu giáo là gì?
    Phương pháp thực hành trải nghiệm, trò chơi, tình huống thực tế kết hợp với giáo dục bằng tình cảm và khích lệ được đánh giá cao. Ví dụ, sử dụng trò chơi mô phỏng tình huống an toàn giúp trẻ dễ tiếp thu và nhớ lâu.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống tại các trường mầm non?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu kinh nghiệm và đào tạo chuyên môn, hạn chế về cơ sở vật chất, điều kiện kinh tế địa phương và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo?
    Cần nâng cao nhận thức cán bộ quản lý và giáo viên, hoàn thiện kế hoạch giáo dục, đổi mới phương pháp giảng dạy, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp với phụ huynh và tổ chức kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

Kết luận

  • Hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại thị xã Gia Nghĩa được đánh giá là rất quan trọng với 94,4% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng tầm quan trọng.
  • Nội dung giáo dục tập trung chủ yếu vào kỹ năng ý thức về bản thân, còn các nhóm kỹ năng khác chưa được chú trọng đầy đủ.
  • Phương pháp giáo dục chủ yếu là tình cảm và khích lệ, thực hành trải nghiệm còn hạn chế.
  • Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống còn nhiều khó khăn do hạn chế về nhận thức, phương pháp, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện kế hoạch, đổi mới phương pháp, đầu tư điều kiện, phối hợp gia đình và tăng cường kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch giáo dục KNS chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất và thiết lập hệ thống kiểm tra đánh giá hiệu quả.

Call to action: Các trường mầm non và cơ quan quản lý giáo dục cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần phát triển kỹ năng sống toàn diện cho trẻ mẫu giáo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.