Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc nâng cao chất lượng dạy học tại các trường trung học cơ sở (THCS) trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo ước tính, chất lượng giáo dục THCS hiện còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Trường THCS Đội Bình, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, là một trong những cơ sở giáo dục trọng điểm của địa phương, đã có nhiều nỗ lực đổi mới nhưng vẫn còn tồn tại những bất cập trong quản lý hoạt động dạy học. Nghiên cứu này tập trung phân tích và quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Đội Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng (ĐBCL), nhằm làm rõ thực trạng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng dạy học.
Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS Đội Bình, đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý theo tiếp cận ĐBCL nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào trường THCS Đội Bình trong ba năm học 2019-2020, 2020-2021 và 2021-2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục cơ sở, góp phần đổi mới quản lý dạy học theo hướng chuẩn hóa, hiệu quả và bền vững.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng giáo dục hiện đại, trong đó nổi bật là:
Lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể (TQM): Nhấn mạnh việc quản lý toàn diện các yếu tố đầu vào, quá trình và đầu ra trong dạy học, nhằm đảm bảo sự cải tiến liên tục và sự hài lòng của khách hàng (học sinh, phụ huynh, xã hội).
Mô hình quản lý chất lượng theo ISO 9000: Tập trung vào xây dựng hệ thống quản lý chất lượng có tính hệ thống, chuẩn hóa quy trình, kiểm soát và cải tiến chất lượng dạy học.
Khái niệm đảm bảo chất lượng trong giáo dục: Đảm bảo chất lượng là quá trình hệ thống các biện pháp nhằm duy trì và nâng cao chất lượng dạy học, bao gồm kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và cải tiến chất lượng.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hoạt động dạy học, quản lý dạy học, quản lý chất lượng dạy học, đảm bảo chất lượng, mục tiêu dạy học theo tiêu chí SMART (Specific, Measurable, Achievable, Reality, Timeable), và mô hình quản lý chất lượng dạy học trường THCS.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu lý luận, các văn bản pháp luật, chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các báo cáo ngành, hồ sơ quản lý nhà trường, kết quả khảo sát thực trạng tại trường THCS Đội Bình trong ba năm học 2019-2022.
Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát trực tiếp các buổi dạy học, sinh hoạt chuyên môn; khảo sát bằng phiếu hỏi với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh; phỏng vấn sâu một số giáo viên và cán bộ quản lý; nghiên cứu hồ sơ quản lý và tổng kết kinh nghiệm.
Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính các thông tin thu thập được, so sánh với các tiêu chuẩn và mô hình quản lý chất lượng giáo dục hiện đại.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên và một nhóm đại diện học sinh tại trường THCS Đội Bình nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2022-2023, tập trung thu thập và phân tích dữ liệu trong vòng 6 tháng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý hoạt động dạy học còn nhiều bất cập: Khoảng 65% giáo viên và 70% cán bộ quản lý đánh giá công tác quản lý dạy học tại trường chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trong việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
Chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: 80% giáo viên có trình độ đại học trở lên, nhưng chỉ khoảng 55% được đào tạo bài bản về quản lý chất lượng dạy học theo tiếp cận ĐBCL. Điều này ảnh hưởng đến năng lực tổ chức và quản lý hoạt động dạy học.
Hệ thống quản lý chất lượng dạy học chưa hoàn chỉnh: Trường chưa xây dựng đầy đủ hệ thống tiêu chí đánh giá chất lượng dạy học, chưa áp dụng triệt để các công cụ quản lý chất lượng như chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act) và kiểm soát thống kê quá trình (SPC).
Mức độ áp dụng phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế: Chỉ khoảng 40% tiết dạy áp dụng phương pháp dạy học tích cực, còn lại chủ yếu là phương pháp truyền thống, chưa phát huy tối đa năng lực và sự chủ động của học sinh.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong việc xây dựng và vận hành hệ thống quản lý chất lượng dạy học, cũng như hạn chế về năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều trường THCS ở các địa phương khác, nơi mà việc đổi mới quản lý dạy học theo tiếp cận ĐBCL còn chậm và chưa đồng đều.
Việc chưa áp dụng đầy đủ các công cụ quản lý chất lượng như PDCA và SPC làm giảm hiệu quả kiểm soát và cải tiến chất lượng dạy học. Bên cạnh đó, việc chưa đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh cũng là một điểm nghẽn lớn.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực theo từng năm học, bảng tổng hợp đánh giá năng lực quản lý của hiệu trưởng và giáo viên, cũng như sơ đồ mô hình quản lý chất lượng dạy học hiện tại của trường.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực quản lý chất lượng dạy học cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý chất lượng theo tiếp cận ĐBCL trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học thực hiện.
Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý chất lượng dạy học: Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá chất lượng dạy học, áp dụng chu trình PDCA và công cụ kiểm soát thống kê quá trình (SPC) trong quản lý dạy học, triển khai trong 18 tháng tới dưới sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường.
Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, phát triển năng lực học sinh, tăng cường kiểm tra đánh giá theo tiến trình, đa dạng hóa hình thức đánh giá. Thời gian thực hiện từ năm học tiếp theo, có sự hỗ trợ kỹ thuật từ phòng chuyên môn.
Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Cải thiện phòng học, trang thiết bị công nghệ thông tin phục vụ dạy học hiện đại, đảm bảo môi trường học tập tích cực, dự kiến thực hiện trong 2 năm với sự hỗ trợ của địa phương và các nguồn tài trợ.
Xây dựng văn hóa chất lượng trong nhà trường: Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức về đảm bảo chất lượng trong toàn thể cán bộ, giáo viên và học sinh, tạo môi trường làm việc và học tập tích cực, bền vững.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường THCS: Nhận diện thực trạng quản lý dạy học, áp dụng các biện pháp nâng cao chất lượng quản lý theo tiếp cận ĐBCL, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
Giáo viên THCS: Hiểu rõ về các phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo tiến trình, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng dạy học.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời hỗ trợ các trường trong việc triển khai quản lý chất lượng dạy học.
Câu hỏi thường gặp
Tiếp cận đảm bảo chất lượng trong quản lý dạy học là gì?
Tiếp cận đảm bảo chất lượng là phương pháp quản lý tập trung vào việc xây dựng, duy trì và cải tiến hệ thống quản lý chất lượng dạy học nhằm đảm bảo kết quả giáo dục đạt mục tiêu đề ra một cách bền vững và hiệu quả.Làm thế nào để đánh giá chất lượng dạy học tại trường THCS?
Chất lượng dạy học được đánh giá dựa trên các tiêu chí về đội ngũ giáo viên, nội dung chương trình, phương pháp dạy học, kết quả học tập của học sinh và các điều kiện bảo đảm như cơ sở vật chất, thiết bị dạy học.Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực?
Phương pháp dạy học tích cực giúp phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và phát triển năng lực toàn diện, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.Chu trình PDCA có vai trò gì trong quản lý chất lượng dạy học?
Chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act) là công cụ quản lý giúp lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh các hoạt động dạy học nhằm đảm bảo và cải tiến liên tục chất lượng giáo dục.Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng trường THCS?
Nâng cao năng lực quản lý thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý chất lượng, áp dụng các mô hình quản lý hiện đại và tăng cường thực hành, trao đổi kinh nghiệm trong và ngoài nhà trường.
Kết luận
- Quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Đội Bình còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong đổi mới phương pháp và kiểm soát chất lượng dạy học.
- Năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của tiếp cận đảm bảo chất lượng.
- Hệ thống quản lý chất lượng dạy học chưa được xây dựng và vận hành hiệu quả, thiếu các công cụ quản lý hiện đại.
- Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục.
- Các biện pháp đề xuất bao gồm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng văn hóa chất lượng cần được triển khai đồng bộ trong 1-2 năm tới.
Nghiên cứu khuyến nghị các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng trường THCS Đội Bình áp dụng các giải pháp trên để nâng cao chất lượng dạy học, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ trực tiếp với trường THCS Đội Bình hoặc các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.