Tổng quan nghiên cứu

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những khâu đột phá chiến lược nhằm đảm bảo thành công cho sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Theo báo cáo của ngành giáo dục, Trường Đại học Cần Thơ (ĐHCT) đã triển khai đào tạo hình thức vừa làm vừa học (VLVH) từ những năm 1980, góp phần cung cấp nguồn nhân lực trình độ đại học cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Tuy nhiên, hoạt động đào tạo VLVH vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế về quản lý như tổ chức đào tạo chưa chặt chẽ, chất lượng giảng viên chưa đồng đều, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và kết quả đào tạo chưa thuyết phục dư luận xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo VLVH tại Trường ĐHCT, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển hoạt động đào tạo VLVH, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao của vùng ĐBSCL. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 12/2018 đến tháng 7/2019, tập trung khảo sát đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên của trường.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đào tạo VLVH, đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại, trong đó mô hình quản lý của Henri Fayol với 4 chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra được áp dụng để phân tích hoạt động quản lý đào tạo VLVH. Khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra.

Ngoài ra, lý thuyết về giáo dục thường xuyên và đào tạo người lớn của UNESCO được sử dụng để làm rõ vai trò và đặc điểm của hình thức đào tạo VLVH trong hệ thống giáo dục quốc dân. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý đào tạo, hình thức vừa làm vừa học, quản lý hoạt động đào tạo VLVH, và các chức năng quản lý trong đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Tài liệu chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đào tạo VLVH.
  • Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về giáo dục thường xuyên và đào tạo VLVH.
  • Dữ liệu khảo sát thực trạng quản lý đào tạo VLVH tại Trường ĐHCT, thu thập qua bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp với 150 giảng viên, 50 cán bộ quản lý và 300 sinh viên.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và đánh giá tính cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý. Cỡ mẫu được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2018 đến tháng 7/2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch đào tạo VLVH: Khoảng 68% cán bộ quản lý đánh giá kế hoạch đào tạo chưa được xây dựng chi tiết và linh hoạt, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh phù hợp với nhu cầu thực tế. Chỉ 55% giảng viên cho biết kế hoạch đào tạo được công bố rõ ràng và kịp thời.

  2. Tổ chức đào tạo và quản lý tuyển sinh: Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp hình thức VLVH giai đoạn 2004-2011 đạt khoảng 75%, thấp hơn so với hệ chính quy (khoảng 85%). Công tác tuyển sinh chiếm 30% tổng chỉ tiêu tuyển sinh của trường, tuy nhiên việc phối hợp giữa các đơn vị liên kết còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đầu vào.

  3. Quản lý hoạt động dạy và học: 62% giảng viên phản ánh chưa áp dụng hiệu quả các phương pháp giảng dạy mới, trong khi 58% sinh viên cho rằng hoạt động học tập chưa được quản lý chặt chẽ, ảnh hưởng đến kết quả học tập.

  4. Kiểm tra, giám sát và chính sách hỗ trợ: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện nhưng chưa đồng bộ và thiếu thường xuyên. Các chính sách hỗ trợ cho sinh viên VLVH còn hạn chế, gây khó khăn trong việc thu hút và giữ chân người học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các đơn vị trong và ngoài trường, cũng như hạn chế về nguồn lực vật chất và nhân lực quản lý. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, các trường đại học có mô hình quản lý đào tạo VLVH hiệu quả thường chú trọng đến việc xây dựng kế hoạch đào tạo linh hoạt, tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giảng viên, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp theo từng năm và so sánh với hệ chính quy sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch về hiệu quả đào tạo. Bảng tổng hợp đánh giá mức độ hài lòng của giảng viên và sinh viên về các khía cạnh quản lý cũng giúp làm rõ các điểm cần cải thiện.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo VLVH, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng ĐBSCL và cả nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực lập kế hoạch đào tạo: Xây dựng kế hoạch đào tạo dài hạn, trung hạn và ngắn hạn chi tiết, linh hoạt, phù hợp với nhu cầu thực tế và xu hướng phát triển kinh tế - xã hội. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Giám hiệu và Trung tâm Liên kết đào tạo chủ trì.

  2. Hoàn thiện tổ chức hoạt động đào tạo: Tăng cường phối hợp giữa các đơn vị trong trường và các đơn vị liên kết, đảm bảo chất lượng đầu vào và đầu ra. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tuyển sinh và đào tạo. Thực hiện trong vòng 2 năm, do Phòng Đào tạo và Trung tâm Liên kết đào tạo chịu trách nhiệm.

  3. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giảng viên: Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy hiện đại cho giảng viên tham gia đào tạo VLVH. Thời gian 1 năm, do Ban Tổ chức cán bộ phối hợp với các khoa thực hiện.

  4. Cải thiện công tác kiểm tra, giám sát và chính sách hỗ trợ: Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, minh bạch; đồng thời đề xuất chính sách hỗ trợ sinh viên VLVH về học phí, học liệu và điều kiện học tập. Thời gian triển khai 1-2 năm, do Ban Kiểm tra và Phòng Công tác sinh viên phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các vấn đề quản lý đào tạo VLVH, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường đại học.

  2. Giảng viên và nhân viên Trung tâm Liên kết đào tạo: Áp dụng các biện pháp quản lý và tổ chức đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng giảng dạy và quản lý sinh viên.

  3. Sinh viên và người học hình thức VLVH: Hiểu rõ quyền lợi, trách nhiệm và các chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động trong học tập và phát triển bản thân.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách phát triển đào tạo VLVH phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đào tạo VLVH khác gì so với đào tạo chính quy?
    Đào tạo VLVH dành cho người đang đi làm, học tập linh hoạt theo thời gian biểu phù hợp với công việc, trong khi đào tạo chính quy tập trung toàn thời gian tại trường. VLVH giúp người học vừa làm vừa học, đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời.

  2. Chất lượng đào tạo VLVH có đảm bảo không?
    Chất lượng đào tạo VLVH được đảm bảo thông qua chương trình đào tạo tương đương với hệ chính quy, đội ngũ giảng viên đạt chuẩn và quy trình kiểm tra, đánh giá nghiêm ngặt. Tuy nhiên, cần nâng cao quản lý để khắc phục những hạn chế hiện tại.

  3. Ai là đối tượng phù hợp với hình thức đào tạo VLVH?
    Người đang đi làm, có nhu cầu nâng cao trình độ chuyên môn, chuyển đổi nghề nghiệp hoặc mở rộng kiến thức nhưng không thể học tập trung toàn thời gian tại trường.

  4. Các biện pháp quản lý nào giúp nâng cao hiệu quả đào tạo VLVH?
    Bao gồm nâng cao năng lực lập kế hoạch, hoàn thiện tổ chức đào tạo, đào tạo bồi dưỡng giảng viên, tăng cường kiểm tra giám sát và cải thiện chính sách hỗ trợ sinh viên.

  5. Làm thế nào để các trường đại học phát triển đào tạo VLVH hiệu quả?
    Cần xây dựng bộ máy quản lý khoa học, phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị, áp dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và đảm bảo chính sách hỗ trợ phù hợp cho người học.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đào tạo VLVH tại Trường Đại học Cần Thơ đã đạt được nhiều thành tựu nhưng còn tồn tại các hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức đào tạo, quản lý giảng viên và sinh viên.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 4 nhóm biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo VLVH.
  • Việc triển khai các biện pháp này cần sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị trong trường và các đơn vị liên kết.
  • Nâng cao chất lượng đào tạo VLVH góp phần quan trọng vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng ĐBSCL và cả nước.
  • Khuyến nghị các cơ sở giáo dục đại học và nhà quản lý giáo dục nghiên cứu, áp dụng các giải pháp quản lý phù hợp để phát triển đào tạo VLVH bền vững.

Để tiếp tục phát triển, các đơn vị quản lý đào tạo VLVH cần xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, tổ chức đào tạo hiệu quả và tăng cường kiểm tra giám sát trong vòng 1-3 năm tới. Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.