Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc biệt trong việc hình thành nhân cách và kỹ năng sống (KNS) cho trẻ. Theo số liệu từ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa, toàn huyện có 28 trường mầm non với gần 8.000 trẻ, trong đó 100% trẻ được đánh giá sự phát triển về giáo dục và chăm sóc nuôi dưỡng. Tuy nhiên, thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi tại các trường mầm non huyện Thiệu Hóa còn nhiều hạn chế, như nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh, hoạt động giáo dục kỹ năng sống còn mang tính hình thức, chưa đồng đều về chất lượng giữa các trường. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống tại các trường mầm non trên địa bàn huyện Thiệu Hóa trong giai đoạn 2020-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của trẻ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đồng thời hỗ trợ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của ngành giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục kỹ năng sống và hoạt động trải nghiệm. Theo UNESCO, kỹ năng sống là năng lực cá nhân giúp thực hiện đầy đủ các chức năng trong cuộc sống hàng ngày, trong khi WHO nhấn mạnh kỹ năng sống là năng lực tâm lý xã hội giúp ứng phó hiệu quả với các thách thức cuộc sống. Hoạt động trải nghiệm được định nghĩa là quá trình học sinh trực tiếp tham gia thực tiễn dưới sự hướng dẫn của nhà giáo dục, qua đó phát triển phẩm chất, năng lực và tiềm năng sáng tạo. Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống, quản lý giáo dục kỹ năng sống, hoạt động trải nghiệm và giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non theo hướng trải nghiệm. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lý trong việc tổ chức, chỉ đạo và giám sát hoạt động giáo dục kỹ năng sống nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra kết hợp phân tích thống kê. Dữ liệu thu thập từ 70 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) và 150 giáo viên các trường mầm non huyện Thiệu Hóa thông qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường công lập trên địa bàn. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê như tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và độ lệch chuẩn để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2020 đến 2022, đảm bảo đánh giá toàn diện và cập nhật về quản lý giáo dục kỹ năng sống theo hướng trải nghiệm tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống còn hạn chế: Khoảng 94% giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn, nhưng vẫn còn 6% chưa đạt chuẩn, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống. Tỷ lệ cán bộ quản lý hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chỉ chiếm khoảng 0,72%, cho thấy năng lực quản lý còn nhiều tiềm năng phát triển.

  2. Nhận thức chưa đồng đều: Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh về vai trò của giáo dục kỹ năng sống và hoạt động trải nghiệm chưa đầy đủ, dẫn đến việc tổ chức hoạt động còn mang tính hình thức, chưa thực sự phát huy hiệu quả. Khoảng 30% giáo viên chưa biết cách lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống phù hợp với chủ đề và lứa tuổi.

  3. Cơ sở vật chất và nguồn lực: Mặc dù 100% trường có bếp ăn đạt chuẩn và cơ sở vật chất phục vụ giáo dục tương đối đầy đủ, nhưng vẫn còn thiếu khoảng 104 giáo viên mầm non trên toàn huyện, ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm và giáo dục kỹ năng sống.

  4. Chất lượng giáo dục kỹ năng sống: Tỷ lệ trẻ phát triển bình thường về cân nặng và chiều cao đạt trên 95%, nhưng kỹ năng tự phục vụ, giao tiếp và ứng xử xã hội của trẻ còn yếu, nhiều trẻ chưa biết tự mặc quần áo, tự đi giày dép, hoặc chưa thể hiện được kỹ năng xã hội cơ bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của các chủ thể quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống theo hướng trải nghiệm. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng hoạt động trải nghiệm trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non tại Thiệu Hóa còn mới mẻ và chưa được đầu tư bài bản. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ giáo viên, bảng đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ quản lý, và biểu đồ tỷ lệ trẻ đạt các kỹ năng sống cơ bản. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của việc nâng cao năng lực quản lý, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Việc cải thiện các yếu tố này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống, giúp trẻ phát triển toàn diện và sẵn sàng bước vào lớp Một.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý giáo dục kỹ năng sống theo hướng trải nghiệm, nhằm nâng tỷ lệ cán bộ quản lý hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lên ít nhất 20% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch giáo dục kỹ năng sống bài bản: Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và điều kiện thực tế, đảm bảo 100% giáo viên biết lập kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống hiệu quả trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non.

  3. Tăng cường cơ sở vật chất và nguồn lực: Đề xuất bổ sung thêm 104 giáo viên mầm non còn thiếu trong huyện trong vòng 3 năm tới, đồng thời cải thiện trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình: Xây dựng chương trình truyền thông, tập huấn cho phụ huynh về vai trò của giáo dục kỹ năng sống và cách hỗ trợ trẻ tại nhà, nhằm tăng cường sự phối hợp trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Mục tiêu đạt 80% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban đại diện cha mẹ học sinh và giáo viên chủ nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống theo hướng trải nghiệm hiệu quả.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kỹ năng sống, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp với trẻ 4-5 tuổi, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sống trong bậc học mầm non.

  4. Phụ huynh và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò của giáo dục kỹ năng sống và cách phối hợp với nhà trường để hỗ trợ phát triển toàn diện cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi lại quan trọng?
    Trẻ 4-5 tuổi là giai đoạn hình thành nền tảng nhân cách và kỹ năng xã hội. Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ phát triển tự tin, tự lập và khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống, chuẩn bị tốt cho việc học tập và hòa nhập xã hội.

  2. Hoạt động trải nghiệm có vai trò gì trong giáo dục kỹ năng sống?
    Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ học qua thực hành, khám phá và tương tác trực tiếp với môi trường xung quanh, từ đó phát triển kỹ năng, phẩm chất và tư duy sáng tạo một cách tự nhiên và hiệu quả.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục kỹ năng sống hiện nay là gì?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu nguồn lực về nhân sự và cơ sở vật chất, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ?
    Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch giáo dục bài bản, tăng cường cơ sở vật chất, và phối hợp chặt chẽ với gia đình trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ giáo dục kỹ năng sống cho trẻ như thế nào?
    Phụ huynh nên tạo môi trường gia đình thuận lợi, khuyến khích trẻ tự lập, giao tiếp và tham gia các hoạt động xã hội, đồng thời phối hợp với nhà trường trong việc theo dõi và hỗ trợ phát triển kỹ năng sống cho trẻ.

Kết luận

  • Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi theo hướng trải nghiệm là yếu tố then chốt giúp trẻ phát triển toàn diện và chuẩn bị tốt cho giai đoạn học tiếp theo.
  • Thực trạng quản lý và tổ chức giáo dục kỹ năng sống tại các trường mầm non huyện Thiệu Hóa còn nhiều hạn chế về nhận thức, nguồn lực và phương pháp thực hiện.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống, bao gồm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch bài bản, tăng cường cơ sở vật chất và phối hợp với gia đình.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm có tính khả thi và cần được triển khai trong giai đoạn 2023-2025 để đạt hiệu quả bền vững.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường, giáo viên và phụ huynh cùng chung tay thực hiện để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non, góp phần phát triển nguồn nhân lực tương lai của địa phương.