Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần xây dựng đất nước. Tại quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, với quy mô 8 trường trung học cơ sở (THCS) và hơn 10.000 học sinh, công tác quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan (HSCN) đang là một thách thức lớn. Tỉ lệ học sinh có hạnh kiểm yếu, kém năm học 2022-2023 là 3,47%, tăng 0,96% so với năm trước, phản ánh sự gia tăng các hành vi lệch chuẩn như bỏ học, nói tục, đánh nhau, hút thuốc lá điện tử. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục HSCN tại các trường THCS quận Liên Chiểu, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2023, tập trung tại 8 trường THCS trên địa bàn quận. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời hỗ trợ nhà trường, gia đình và xã hội phối hợp hiệu quả trong giáo dục HSCN, góp phần xây dựng môi trường học đường văn minh, lành mạnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục đạo đức học sinh chưa ngoan. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh các chức năng cơ bản: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo quá trình giáo dục vận hành hiệu quả. Lý thuyết giáo dục đạo đức tập trung vào việc hình thành nhân cách toàn diện, bao gồm nhận thức, thái độ và hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội. Các khái niệm chính gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, học sinh chưa ngoan, quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục HSCN. Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng mô hình phối hợp ba môi trường giáo dục: nhà trường, gia đình và xã hội, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo dục HSCN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm: tài liệu khoa học, văn bản pháp luật, hồ sơ lưu trữ tại các trường, kết quả khảo sát và phỏng vấn trực tiếp. Cỡ mẫu khảo sát gồm 146 cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, tổng phụ trách Đội và 800 học sinh tại 8 trường THCS quận Liên Chiểu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel và các công cụ thống kê mô tả, tính tỉ lệ phần trăm, điểm trung bình để đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý giáo dục HSCN. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2023, bao gồm các bước khảo sát, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng giáo dục học sinh chưa ngoan: Tỉ lệ học sinh có hạnh kiểm yếu, kém năm học 2022-2023 là 3,47%, tăng 0,96% so với năm học trước. Các hành vi phổ biến gồm bỏ học, nói tục, đánh nhau, hút thuốc lá điện tử. Khoảng 10-15% học sinh được khảo sát có biểu hiện chưa ngoan ở mức độ khác nhau.

  2. Quản lý công tác giáo dục học sinh chưa ngoan: Mức độ thực hiện các nội dung quản lý giáo dục HSCN được đánh giá ở mức khá tốt với điểm trung bình khoảng 3,1/4. Tuy nhiên, một số nội dung như phối hợp với gia đình và xã hội, xây dựng kế hoạch giáo dục còn ở mức trung bình (điểm trung bình khoảng 2,4-2,7).

  3. Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm: Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm có trình độ chuyên môn đạt chuẩn và trên chuẩn chiếm 89,7%, tuy nhiên năng lực quản lý và giáo dục học sinh chưa ngoan còn hạn chế, cần được bồi dưỡng nâng cao. Khoảng 30% giáo viên chủ nhiệm cho biết gặp khó khăn trong việc xử lý các tình huống liên quan đến HSCN.

  4. Phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Việc phối hợp còn thiếu đồng bộ, chưa phát huy hết vai trò của các lực lượng bên ngoài nhà trường. Chỉ khoảng 60% phụ huynh tham gia tích cực vào công tác giáo dục con em, trong khi đó sự hỗ trợ từ các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương chưa được khai thác hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trong quản lý giáo dục HSCN xuất phát từ nhiều yếu tố: sự phức tạp về tâm sinh lý của học sinh THCS trong giai đoạn dậy thì, ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường xã hội và gia đình, cũng như hạn chế trong năng lực quản lý của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc xây dựng môi trường giáo dục tích cực, tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục HSCN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỉ lệ học sinh chưa ngoan theo từng trường và bảng điểm trung bình đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý giáo dục HSCN. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp quản lý, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và tăng cường sự phối hợp đa chiều nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan. Mục tiêu đạt được trong vòng 6 tháng, do Phòng Giáo dục phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Bồi dưỡng năng lực quản lý cho giáo viên chủ nhiệm: Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quản lý lớp học và giáo dục học sinh chưa ngoan, áp dụng trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu các trường phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  3. Kế hoạch hóa công tác quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan: Mỗi trường xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết về công tác giáo dục HSCN, bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả. Thời gian hoàn thành trong quý đầu năm học, do Hiệu trưởng chịu trách nhiệm.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Thiết lập cơ chế liên lạc thường xuyên, hiệu quả giữa giáo viên chủ nhiệm và cha mẹ học sinh qua các kênh như sổ liên lạc điện tử, họp phụ huynh định kỳ. Đồng thời, phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để hỗ trợ giáo dục HSCN. Mục tiêu thực hiện liên tục, do Ban đại diện cha mẹ học sinh và nhà trường phối hợp.

  5. Xây dựng và phát huy vai trò tự quản của học sinh: Khuyến khích học sinh tham gia xây dựng nội quy lớp học, tổ chức các hoạt động tập thể nhằm phát triển kỹ năng tự quản và ý thức trách nhiệm. Thời gian triển khai trong năm học, do giáo viên chủ nhiệm và Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ về thực trạng và các giải pháp quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn: Cung cấp kiến thức và phương pháp giáo dục học sinh chưa ngoan phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, hỗ trợ trong công tác giảng dạy và quản lý lớp học.

  3. Phụ huynh học sinh: Nâng cao nhận thức về vai trò phối hợp với nhà trường trong giáo dục con em, từ đó tạo môi trường giáo dục tích cực tại gia đình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan trong bối cảnh thực tiễn tại các trường THCS, góp phần phát triển nghiên cứu chuyên sâu hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Học sinh chưa ngoan là gì?
    Học sinh chưa ngoan là những em có hành vi lệch chuẩn đạo đức xã hội như bỏ học, nói tục, đánh nhau, vi phạm nội quy trường học nhưng chưa phải là học sinh hư hỏng hoàn toàn. Ví dụ, các em có thể có những biểu hiện như lười học, trốn tiết hoặc ứng xử thiếu lễ độ.

  2. Tại sao quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan lại quan trọng?
    Quản lý giáo dục HSCN giúp hình thành và phát triển nhân cách đúng đắn cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và giữ gìn môi trường học đường an toàn, lành mạnh. Theo báo cáo ngành, việc quản lý hiệu quả giúp giảm thiểu các hành vi tiêu cực và tăng cường sự gắn kết giữa nhà trường và gia đình.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến học sinh chưa ngoan?
    Bao gồm đặc điểm tâm sinh lý tuổi dậy thì, ảnh hưởng từ gia đình (thiếu sự quan tâm, phương pháp giáo dục không phù hợp), môi trường xã hội phức tạp, bạn bè xấu và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp. Ví dụ, nhiều học sinh chưa ngoan xuất phát từ gia đình có bố mẹ bận rộn, ít quan tâm đến việc học tập của con.

  4. Phương pháp nào hiệu quả trong giáo dục học sinh chưa ngoan?
    Phương pháp nêu gương, giảng giải, đàm thoại và tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tiễn được đánh giá cao. Giáo viên cần kiên nhẫn, đồng cảm và phối hợp chặt chẽ với gia đình để hỗ trợ học sinh thay đổi hành vi.

  5. Làm thế nào để tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình?
    Sử dụng các kênh liên lạc như sổ liên lạc điện tử, họp phụ huynh định kỳ, thăm hỏi gia đình học sinh và tổ chức các hoạt động chung nhằm tạo sự đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau trong giáo dục học sinh. Ví dụ, việc trao đổi thông tin thường xuyên giúp phát hiện sớm các biểu hiện chưa ngoan để có biện pháp xử lý kịp thời.

Kết luận

  • Quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan tại các trường THCS quận Liên Chiểu đang đối mặt với nhiều thách thức do đặc điểm tâm sinh lý học sinh và ảnh hưởng từ gia đình, xã hội.
  • Tỉ lệ học sinh có hạnh kiểm yếu, kém có xu hướng tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giáo dục toàn diện.
  • Công tác quản lý giáo dục HSCN đã được thực hiện ở mức khá tốt nhưng còn tồn tại hạn chế trong phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm cần được bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và giáo dục học sinh chưa ngoan.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực, kế hoạch hóa công tác quản lý và tăng cường phối hợp đa chiều nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục HSCN.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tiếp theo, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa bàn khác để hoàn thiện mô hình quản lý giáo dục học sinh chưa ngoan.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ, chủ động áp dụng các giải pháp nhằm xây dựng môi trường giáo dục tích cực, góp phần phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh.