Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội. Tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn trong giai đoạn này đạt khoảng hàng trăm tỷ đồng, góp phần hoàn thiện kết cấu hạ tầng, đồng bộ hóa mạng lưới giao thông và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý các dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ, phát sinh vượt tổng mức đầu tư, chất lượng công trình thấp, dẫn đến lãng phí nguồn lực nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN trên địa bàn thành phố Sông Công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng vốn NSNN trên địa bàn thành phố, đánh giá thực trạng từ năm 2015 đến 2019 và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn tiếp theo. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn giúp các cơ quan quản lý dự án nâng cao hiệu quả đầu tư, chống thất thoát, lãng phí vốn ngân sách, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình áp dụng kiến thức, kỹ năng, công cụ và kỹ thuật để đáp ứng các yêu cầu dự án trong giới hạn về thời gian, chi phí và chất lượng. Dự án có đặc trưng là mục tiêu rõ ràng, thời gian hữu hạn, sản phẩm độc đáo và môi trường hoạt động phức tạp.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị dự án (lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi), thực hiện dự án (thi công, giám sát, lựa chọn nhà thầu, giải phóng mặt bằng) và kết thúc dự án (nghiệm thu, bàn giao, quyết toán, bảo hành).

  • Khái niệm quản lý dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước: Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN là quá trình tổ chức, điều phối các hoạt động xây dựng nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn công, tuân thủ các quy định pháp luật về đầu tư công, xây dựng và ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng công trình, quản lý dự án, vốn ngân sách nhà nước, giải phóng mặt bằng, thẩm định dự án, quyết toán dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo phát triển kinh tế - xã hội, kế hoạch đầu tư công, số liệu thống kê của UBND thành phố Sông Công và các cơ quan liên quan giai đoạn 2015-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp với 38 cán bộ quản lý dự án, 30 doanh nghiệp thực hiện dự án và 48 người dân hưởng lợi từ các dự án hoàn thành.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phương pháp so sánh để phân tích các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản lý dự án. Phương pháp điều tra khảo sát được áp dụng để thu thập ý kiến từ các bên liên quan.

  • Timeline nghiên cứu: Đánh giá thực trạng quản lý dự án trong giai đoạn 2015-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu phỏng vấn được chọn ngẫu nhiên không lặp, đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng quản lý, thực hiện dự án và thụ hưởng dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý dự án còn nhiều hạn chế: Khoảng 60% dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN trên địa bàn thành phố Sông Công bị chậm tiến độ so với kế hoạch, trong đó có dự án Đường Thắng Lợi kéo dài bị chậm tiến độ nghiêm trọng. Tỷ lệ dự án phát sinh vượt tổng mức đầu tư chiếm khoảng 35%, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Chất lượng công trình chưa đảm bảo: Đánh giá từ các doanh nghiệp và người dân cho thấy khoảng 40% công trình có chất lượng thấp, không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và nhu cầu sử dụng, gây lãng phí nguồn lực đầu tư.

  3. Công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều khó khăn: Thời gian giải phóng mặt bằng chiếm tới 25-30% tổng thời gian thực hiện dự án, làm chậm tiến độ thi công và tăng chi phí đầu tư.

  4. Quy trình thẩm định, phê duyệt và lựa chọn nhà thầu còn phức tạp: Thời gian thẩm định dự án trung bình kéo dài 150 ngày, gây ảnh hưởng đến tiến độ khởi công. Công tác lựa chọn nhà thầu chưa thực sự minh bạch, dẫn đến tình trạng năng lực nhà thầu không đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do cơ chế quản lý vốn đầu tư công còn nhiều bất cập, thủ tục hành chính rườm rà, năng lực bộ máy quản lý dự án chưa đồng đều và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan. So với kinh nghiệm quản lý dự án tại thành phố Đà Nẵng, nơi đã giảm thời gian thẩm định phê duyệt từ 217 ngày xuống còn khoảng 140 ngày và thực hiện công khai minh bạch thông tin dự án, thành phố Sông Công còn nhiều điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự án chậm tiến độ, biểu đồ so sánh thời gian thẩm định dự án giữa các địa phương, bảng đánh giá chất lượng công trình theo phản hồi của doanh nghiệp và người dân. Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường giám sát, minh bạch trong quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải cách thủ tục hành chính trong quản lý dự án: Rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt dự án xuống ít nhất 30% trong vòng 2 năm tới bằng cách đơn giản hóa quy trình, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Tăng cường công khai, minh bạch thông tin dự án: Thiết lập hệ thống công khai thông tin dự án trên cổng thông tin điện tử, bao gồm tiến độ, tổng mức đầu tư, danh sách nhà thầu và đường dây nóng tiếp nhận phản ánh. Thời gian thực hiện: trong năm 2022. Chủ thể: Ban Quản lý dự án và UBND thành phố.

  3. Nâng cao năng lực quản lý dự án và đội ngũ cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý dự án, đặc biệt về kỹ năng thẩm định, giám sát và quyết toán dự án. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể: Sở Nội vụ, Ban Quản lý dự án.

  4. Tăng cường công tác giải phóng mặt bằng: Xây dựng kế hoạch chi tiết, giao trách nhiệm cụ thể cho các cấp chính quyền địa phương, đảm bảo tiến độ giải phóng mặt bằng không vượt quá 20% tổng thời gian dự án. Chủ thể: UBND các phường, xã phối hợp với Ban Quản lý dự án.

  5. Thực hiện quyết toán dự án kịp thời và chính xác: Đẩy mạnh phối hợp giữa chủ đầu tư và cơ quan thẩm tra quyết toán, hoàn thành quyết toán dự án trong vòng 6 tháng kể từ khi nghiệm thu. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và thất thoát vốn.

  2. Lãnh đạo UBND các cấp tại thành phố Sông Công và tỉnh Thái Nguyên: Tham khảo để xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao năng lực quản lý đầu tư công.

  3. Doanh nghiệp thi công, tư vấn xây dựng: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý dự án sử dụng vốn NSNN, từ đó nâng cao chất lượng thi công và phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý dự án: Tài liệu tham khảo bổ ích về quản lý dự án đầu tư công trong lĩnh vực xây dựng, đặc biệt trong bối cảnh sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN là gì?
    Quản lý dự án là quá trình tổ chức, điều phối các hoạt động xây dựng nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng theo yêu cầu pháp luật và mục tiêu đề ra.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dự án sử dụng vốn NSNN tại thành phố Sông Công là gì?
    Khó khăn gồm chậm tiến độ dự án, phát sinh vượt tổng mức đầu tư, chất lượng công trình thấp, thủ tục hành chính phức tạp và công tác giải phóng mặt bằng kéo dài.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình?
    Cần cải cách thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch thông tin, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng và thực hiện quyết toán dự án kịp thời.

  4. Vai trò của công khai minh bạch trong quản lý dự án là gì?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường giám sát của cộng đồng, hạn chế tham nhũng, lãng phí, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình của các bên liên quan.

  5. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại ảnh hưởng lớn đến tiến độ dự án?
    Giải phóng mặt bằng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thời gian dự án, nếu kéo dài sẽ làm chậm thi công, tăng chi phí và ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Kết luận

  • Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại thành phố Sông Công còn nhiều hạn chế về tiến độ, chi phí và chất lượng công trình.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan như thủ tục hành chính phức tạp, năng lực quản lý chưa đồng đều, công tác giải phóng mặt bằng kéo dài là nguyên nhân chính.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cải cách thủ tục, minh bạch thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng và quyết toán dự án.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ nâng cao hiệu quả đầu tư công và phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2020-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu áp dụng các giải pháp đề xuất để cải thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp cải cách thủ tục và nâng cao năng lực quản lý, đồng thời tăng cường giám sát, công khai minh bạch để đảm bảo hiệu quả đầu tư công trên địa bàn thành phố Sông Công.