Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết 29-NQ/TW (2013) và chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018, công tác quản lý đội ngũ giáo viên (ĐNGV) tại các trường trung học cơ sở (THCS) trở thành vấn đề cấp thiết. Huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước, với 13 trường THCS và hơn 1.200 cán bộ, giáo viên, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý ĐNGV tại các trường THCS trên địa bàn huyện, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong bối cảnh hiện nay. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: lập kế hoạch phát triển đội ngũ, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo bồi dưỡng, kiểm tra đánh giá và tạo môi trường làm việc thuận lợi cho giáo viên. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 7 trường THCS tiêu biểu với 189 người tham gia khảo sát, trong đó có 175 giáo viên và 14 cán bộ quản lý. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Hớn Quản, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới và phát triển nguồn nhân lực giáo dục bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nguồn nhân lực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nguồn nhân lực nhấn mạnh vai trò của việc thu hút, phát triển và duy trì đội ngũ nhân sự chất lượng cao, coi giáo dục là một hình thức đầu tư dài hạn (Gary Becker).
  • Lý thuyết quản lý giáo dục theo Nguyễn Ngọc Quang và Trần Kiểm định nghĩa quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có mục đích nhằm vận hành hệ thống giáo dục theo đường lối của Đảng và Nhà nước, tập trung vào phát triển phẩm chất và năng lực người học.
  • Khái niệm đội ngũ giáo viên THCS được hiểu là tập hợp những người đảm nhận công tác giảng dạy tại các trường THCS, có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp quy định tại Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT.
  • Mô hình quản lý đội ngũ giáo viên bao gồm các nội dung: lập kế hoạch phát triển, tuyển dụng và sử dụng, đào tạo bồi dưỡng, kiểm tra đánh giá, và tạo môi trường làm việc thuận lợi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 189 phiếu khảo sát gồm 175 giáo viên và 14 cán bộ quản lý tại 7 trường THCS tiêu biểu trên địa bàn huyện Hớn Quản.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu phi ngẫu nhiên có chủ đích, đảm bảo tính đại diện cho các trường ở khu vực nông thôn và thị trấn.
  • Công cụ nghiên cứu: Phiếu khảo sát được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận và tiêu chuẩn nghề nghiệp giáo viên theo Thông tư 20/2018, gồm 5 tiêu chuẩn và 15 tiêu chí đánh giá phẩm chất và năng lực giáo viên.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 25 để xử lý số liệu, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn và phân tích tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát chính thức được tiến hành trong tháng 9 năm 2020, sau đó xử lý và phân tích dữ liệu trong các tháng tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu và trình độ cán bộ quản lý: Tổng số cán bộ quản lý là 27 người, trong đó 22,2% là nữ. Trình độ chuyên môn dưới đại học chiếm 11,11%, trên đại học chỉ chiếm 7,4%. Khoảng 88,9% cán bộ quản lý đã được bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý giáo dục, nhưng chỉ 7,4% có trình độ đại học chuyên ngành quản lý giáo dục.

  2. Cơ cấu và trình độ đội ngũ giáo viên: Tổng số giáo viên là 339 người, trong đó 67,85% là nữ. Trình độ cao đẳng chiếm 35,1%, chưa có giáo viên nào có trình độ trên đại học. Kỹ năng tin học và ngoại ngữ đạt loại B trở lên còn thấp, ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ trong dạy học.

  3. Phẩm chất nhà giáo: 80,85% giáo viên tuân thủ và rèn luyện đạo đức nghề nghiệp ở mức tốt, 17,05% ở mức khá, còn 2,1% chưa quan tâm đầy đủ. Việc chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ đồng nghiệp trong rèn luyện đạo đức được đánh giá tốt ở 85,1% giáo viên.

  4. Phát triển chuyên môn nghiệp vụ: 57,44% giáo viên nắm vững chuyên môn và thường xuyên cập nhật kiến thức ở mức tốt, 40,4% ở mức khá. Tuy nhiên, chỉ có 51,16% giáo viên xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở mức tốt, 40,42% ở mức khá, còn 4,2% ở mức trung bình.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THCS huyện Hớn Quản còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn và năng lực quản lý, đặc biệt là tỷ lệ cán bộ quản lý có trình độ đại học chuyên ngành quản lý giáo dục còn thấp (7,4%). Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên. Tỷ lệ giáo viên có trình độ cao đẳng chiếm đa số (35,1%), chưa đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa theo Luật Giáo dục 2019, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của giáo viên nhìn chung được duy trì ở mức tốt, tuy nhiên vẫn còn một số giáo viên chưa quan tâm đầy đủ, có thể ảnh hưởng đến môi trường giáo dục và chất lượng giảng dạy. Việc chia sẻ kinh nghiệm giữa các giáo viên là điểm mạnh, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ.

Về phát triển chuyên môn, mặc dù đa số giáo viên nắm vững chuyên môn và thường xuyên cập nhật kiến thức, việc xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh còn chưa đồng đều, với khoảng 44,62% giáo viên chưa đạt mức tốt. Điều này phản ánh sự cần thiết trong việc tăng cường bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực và đổi mới chương trình.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung về quản lý giáo dục ở các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự, trong đó yếu tố trình độ cán bộ quản lý và giáo viên là nhân tố quyết định đến chất lượng giáo dục. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ còn hạn chế cũng là thách thức lớn trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trình độ cán bộ quản lý và giáo viên, biểu đồ tròn về đánh giá phẩm chất đạo đức và phát triển chuyên môn, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý đội ngũ giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục cho cán bộ quản lý các trường THCS trong vòng 1-2 năm tới, nhằm nâng tỷ lệ cán bộ quản lý có trình độ đại học chuyên ngành quản lý giáo dục lên ít nhất 50%. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Chuẩn hóa và phát triển đội ngũ giáo viên: Khuyến khích giáo viên nâng cao trình độ đào tạo từ cao đẳng lên đại học và trên đại học thông qua các chương trình đào tạo từ xa hoặc tại chức trong 3-5 năm tới. Đồng thời, xây dựng kế hoạch tuyển dụng giáo viên có trình độ chuẩn và trên chuẩn để thay thế dần đội ngũ chưa đạt chuẩn. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Tăng cường bồi dưỡng về phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ: Triển khai các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đồng thời nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ cho giáo viên trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với Sở GD&ĐT và các trung tâm đào tạo.

  4. Xây dựng môi trường làm việc thuận lợi và chính sách đãi ngộ: Cải thiện điều kiện làm việc, trang thiết bị dạy học, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia nghiên cứu khoa học và các hoạt động chuyên môn. Đồng thời, đề xuất các chính sách hỗ trợ về thu nhập, khen thưởng kịp thời nhằm tạo động lực cho giáo viên phấn đấu. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT và Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý đội ngũ giáo viên, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực giáo dục phù hợp với bối cảnh đổi mới.

  2. Giáo viên THCS: Tham khảo để hiểu rõ các tiêu chuẩn phẩm chất và năng lực nghề nghiệp, từ đó tự đánh giá và xây dựng kế hoạch phát triển bản thân.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn về thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên tại địa phương, hỗ trợ xây dựng các chính sách phát triển giáo dục hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục trong bối cảnh đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý đội ngũ giáo viên lại quan trọng trong bối cảnh đổi mới giáo dục?
    Quản lý đội ngũ giáo viên là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng giáo dục, đặc biệt khi chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi giáo viên phải có phẩm chất và năng lực phù hợp để phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

  2. Thực trạng trình độ giáo viên THCS tại huyện Hớn Quản như thế nào?
    Hiện nay, đa số giáo viên có trình độ cao đẳng (35,1%), chưa có giáo viên trên đại học, kỹ năng tin học và ngoại ngữ còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đội ngũ giáo viên là gì?
    Bao gồm yếu tố bên ngoài như chính sách pháp luật, kinh tế, công nghệ, văn hóa xã hội; và yếu tố bên trong như năng lực, phẩm chất của cán bộ quản lý và giáo viên.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục?
    Thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ quản lý, nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, ngoại ngữ và phát triển kỹ năng mềm như lãnh đạo, giao tiếp, xử lý tình huống.

  5. Các biện pháp nào giúp giáo viên phát triển chuyên môn trong bối cảnh hiện nay?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích tự học, nghiên cứu khoa học, tạo điều kiện học tập nâng cao trình độ và ứng dụng công nghệ trong giảng dạy.

Kết luận

  • Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên THCS huyện Hớn Quản còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn và năng lực quản lý, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của giáo viên nhìn chung được duy trì ở mức tốt, tuy nhiên cần tăng cường chia sẻ và hỗ trợ đồng nghiệp.
  • Việc xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh còn chưa đồng đều, cần tập trung bồi dưỡng nâng cao.
  • Các yếu tố bên ngoài và bên trong đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đội ngũ giáo viên, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp quản lý và nhà trường.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao trình độ cán bộ quản lý, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và cải thiện môi trường làm việc là cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo bồi dưỡng trong 1-3 năm tới, đồng thời xây dựng kế hoạch tuyển dụng và phát triển đội ngũ giáo viên chuẩn hóa.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước.