## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và toàn cầu hóa đã tạo ra những thay đổi sâu sắc trong giáo dục, đặc biệt là đổi mới phương pháp dạy học (PPDH). Tại huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, với 18 trường trung học cơ sở (THCS) và hơn 4.600 học sinh, việc quản lý đổi mới PPDH theo tiếp cận quản lý sự thay đổi là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới PPDH phù hợp với điều kiện thực tế của các trường THCS trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2013-2020. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát 18 trường THCS trong hai năm học 2013-2014 và 2014-2015, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả đổi mới PPDH. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học, phát huy năng lực tự học, sáng tạo của học sinh, đồng thời tăng cường vai trò quản lý của hiệu trưởng trong quá trình đổi mới giáo dục.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết quản lý sự thay đổi**: Quản lý sự thay đổi được hiểu là tập hợp các quy trình ra quyết định, lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá quá trình thay đổi nhằm thích nghi và phát triển tổ chức. Quá trình này gồm 11 bước từ nhận diện sự thay đổi đến đảm bảo tiếp tục đổi mới.
- **Lý thuyết quản lý giáo dục**: Quản lý giáo dục là sự tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra với chất lượng và hiệu quả cao nhất.
- **Khái niệm đổi mới phương pháp dạy học (PPDH)**: Đổi mới PPDH là sự thay đổi từ phương pháp truyền thống sang phương pháp tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng môn học và lớp học.
- **Các khái niệm chính**: Quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học, thay đổi và sự thay đổi, nguyên tắc quản lý sự thay đổi, vai trò của hiệu trưởng trong quản lý đổi mới PPDH.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Dữ liệu được thu thập từ 18 trường THCS huyện Trấn Yên qua phiếu điều tra giáo viên và học sinh, quan sát thực tế, phỏng vấn cán bộ quản lý và hiệu trưởng, cùng các tài liệu chính sách, báo cáo ngành giáo dục.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phân tích định tính qua phỏng vấn và quan sát, kết hợp lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính hiệu quả và khả thi của các biện pháp đề xuất.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2020, trong đó khảo sát thực trạng chủ yếu ở hai năm học 2013-2014 và 2014-2015, sau đó đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp quản lý đổi mới PPDH.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức về đổi mới PPDH**: 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THCS huyện Trấn Yên nhận thức rõ mục đích và tầm quan trọng của đổi mới PPDH, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên thực sự áp dụng hiệu quả các phương pháp tích cực trong giảng dạy.
- **Thực trạng quản lý đổi mới PPDH**: Chỉ 55% trường có kế hoạch đổi mới PPDH rõ ràng và được triển khai đồng bộ; 40% hiệu trưởng thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động đổi mới PPDH; tỷ lệ giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn về đổi mới PPDH đạt khoảng 50%.
- **Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học**: 70% trường được trang bị đầy đủ thiết bị dạy học cơ bản, tuy nhiên chỉ 35% trường có ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới PPDH.
- **Đội ngũ giáo viên**: Trong tổng số 287 giáo viên khảo sát, 66% có trình độ đại học, 34% có trình độ cao đẳng, độ tuổi trung bình từ 30-50 tuổi, với tỷ lệ giáo viên trẻ dưới 30 tuổi chiếm khoảng 15%.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của thực trạng trên xuất phát từ nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Về chủ quan, năng lực quản lý và phẩm chất của hiệu trưởng còn hạn chế trong việc chỉ đạo đổi mới PPDH, cùng với đó là sự thiếu đồng bộ trong công tác bồi dưỡng giáo viên. Về khách quan, điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng đều, đặc biệt là ứng dụng CNTT còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc triển khai các phương pháp dạy học tích cực. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương đồng với xu hướng chung của các vùng miền núi còn nhiều khó khăn. Việc quản lý đổi mới PPDH theo tiếp cận quản lý sự thay đổi được đánh giá là phù hợp, giúp tạo ra sự chuyển biến tích cực nếu được thực hiện đồng bộ và có sự cam kết cao từ các cấp quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ áp dụng đổi mới PPDH, bảng phân bố trình độ giáo viên và biểu đồ mức độ trang bị thiết bị dạy học.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên**: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về đổi mới PPDH, đặc biệt là phương pháp dạy học tích cực và ứng dụng CNTT, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng hiệu quả PPDH lên trên 80% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.
- **Nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng**: Đào tạo kỹ năng quản lý sự thay đổi, xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH và giám sát thực hiện, nhằm đảm bảo 100% hiệu trưởng có năng lực quản lý đổi mới PPDH trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện và Sở GD&ĐT.
- **Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại**: Ưu tiên đầu tư thiết bị CNTT, phòng học thông minh, thiết bị thực hành để hỗ trợ đổi mới PPDH, phấn đấu 70% trường THCS có đủ điều kiện trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT.
- **Xây dựng môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia của học sinh**: Tăng cường hoạt động ngoại khóa, học tập nhóm, phát huy vai trò của tổ chức đoàn thể trong nhà trường nhằm nâng cao sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, giáo viên và các tổ chức đoàn thể.
- **Đẩy mạnh công tác kiểm tra, đánh giá đổi mới PPDH**: Thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả đổi mới PPDH định kỳ, sử dụng kết quả để điều chỉnh kế hoạch và nâng cao chất lượng dạy học. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, hiệu trưởng các trường.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Hiệu trưởng các trường THCS**: Nắm bắt các biện pháp quản lý đổi mới PPDH, nâng cao năng lực lãnh đạo và chỉ đạo đổi mới giáo dục tại đơn vị mình.
- **Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh**: Áp dụng các mô hình quản lý sự thay đổi trong chỉ đạo đổi mới PPDH, xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục.
- **Giáo viên THCS**: Hiểu rõ về đổi mới PPDH, nâng cao kỹ năng giảng dạy tích cực, áp dụng hiệu quả các phương pháp mới trong giảng dạy.
- **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục**: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đổi mới PPDH, phát triển nghiên cứu và ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý sự thay đổi trong giáo dục là gì?**  
Quản lý sự thay đổi là quá trình lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá các hoạt động nhằm thích nghi và phát triển tổ chức giáo dục trong bối cảnh đổi mới, giúp nâng cao hiệu quả dạy học và quản lý.

2. **Tại sao đổi mới phương pháp dạy học lại quan trọng?**  
Đổi mới PPDH giúp phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội và công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.

3. **Vai trò của hiệu trưởng trong đổi mới PPDH là gì?**  
Hiệu trưởng là chủ thể quản lý chính, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, giám sát và đánh giá việc thực hiện đổi mới PPDH trong nhà trường.

4. **Những khó khăn chính trong quản lý đổi mới PPDH ở các trường THCS vùng miền núi?**  
Khó khăn gồm năng lực quản lý hạn chế, thiếu đồng bộ trong bồi dưỡng giáo viên, cơ sở vật chất chưa đồng đều, ứng dụng CNTT còn hạn chế và điều kiện kinh tế xã hội khó khăn.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đổi mới PPDH?**  
Cần tăng cường đào tạo bồi dưỡng giáo viên, nâng cao năng lực quản lý hiệu trưởng, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng môi trường học tập tích cực và kiểm tra đánh giá thường xuyên.

## Kết luận

- Đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ trọng tâm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS huyện Trấn Yên.  
- Quản lý đổi mới PPDH theo tiếp cận quản lý sự thay đổi là phương pháp hiệu quả, giúp thích nghi và phát triển trong bối cảnh giáo dục hiện đại.  
- Thực trạng quản lý đổi mới PPDH còn nhiều hạn chế do năng lực quản lý, điều kiện cơ sở vật chất và bồi dưỡng giáo viên chưa đồng đều.  
- Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới PPDH, tập trung vào đào tạo, đầu tư và kiểm tra đánh giá.  
- Khuyến nghị các cấp quản lý và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, hướng tới mục tiêu phát triển giáo dục bền vững.  

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả đổi mới PPDH tại các trường THCS huyện Trấn Yên.