Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam. Giáo dục tiểu học, đặc biệt là môn Tiếng Việt lớp 1, giữ vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển nhân cách, năng lực ngôn ngữ cho học sinh. Tại huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái, với dân số khoảng 112.743 người và đa dạng dân tộc, việc quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 tại các trường tiểu học và trung học cơ sở có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 tại các trường TH & THCS huyện Yên Bình từ năm 2018 đến 2021, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, đáp ứng chuẩn đầu ra theo chương trình mới. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 26 trường tiểu học và TH&THCS trên địa bàn huyện, với trọng tâm là quản lý hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục địa phương, góp phần nâng cao năng lực ngôn ngữ cho học sinh dân tộc thiểu số, cải thiện chất lượng dạy học môn Tiếng Việt lớp 1, từ đó thúc đẩy phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và phương pháp dạy học Tiếng Việt theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Hai khung lý thuyết chính bao gồm:

  1. Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học là sự tác động của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả dạy học. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc tạo môi trường thuận lợi, phát huy tính sáng tạo của giáo viên và học sinh, đồng thời đảm bảo chất lượng giáo dục bền vững.

  2. Lý thuyết phương pháp dạy học Tiếng Việt: Phương pháp dạy học Tiếng Việt là hệ thống lý luận và thực tiễn nhằm phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh. Lý thuyết này đề cao việc kết hợp đa dạng phương pháp như dạy học tình huống, dạy học hành động, dạy học tích hợp và dạy học khám phá, đặt học sinh làm trung tâm, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo trong học tập.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý hoạt động dạy học, năng lực ngôn ngữ, chương trình giáo dục phổ thông 2018, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính, với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 26 trường TH & THCS huyện Yên Bình, gồm 7 cán bộ quản lý, 21 giáo viên dạy Tiếng Việt lớp 1 và học sinh lớp 1. Dữ liệu được thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế giờ dạy, và nghiên cứu hồ sơ chuyên môn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu định lượng, tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình các câu trả lời. Phân tích nội dung các ý kiến phỏng vấn và quan sát để làm rõ thực trạng và nguyên nhân các vấn đề.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ năm 2018 đến 2021, giai đoạn triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại địa phương, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn.

Phương pháp khảo nghiệm được áp dụng để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất, thông qua phản hồi của cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học môn Tiếng Việt lớp 1: 92,86% cán bộ quản lý và giáo viên tại huyện Yên Bình đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 là rất cần thiết hoặc cần thiết, thể hiện sự đồng thuận cao về vai trò của môn học trong giáo dục tiểu học.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học: Qua khảo sát, việc quản lý kế hoạch, nội dung chương trình và phương pháp dạy học được thực hiện tương đối đầy đủ, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế trong việc đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin. Tỷ lệ lớp học 2 buổi/ngày đạt 79,55%, với 80,8% học sinh tiểu học được học 2 buổi/ngày, cho thấy điều kiện học tập được cải thiện nhưng vẫn còn khoảng 20% học sinh chưa tiếp cận đầy đủ.

  3. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ đào tạo đạt chuẩn và trên chuẩn chiếm khoảng 62%, trong khi đội ngũ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn chiếm gần 90%, đảm bảo năng lực chuyên môn cho công tác quản lý và giảng dạy.

  4. Kết quả học tập môn Tiếng Việt lớp 1: Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình lớp học đạt 98,99%, trong đó 34,63% học sinh hoàn thành tốt môn Tiếng Việt. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 30% học sinh cần cố gắng nâng cao năng lực, đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số với vốn tiếng Việt hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 tại huyện Yên Bình đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của môn học. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và tiếp thu của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tiểu học vùng dân tộc thiểu số, kết quả tương đồng về khó khăn trong việc nâng cao vốn tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số, do đó cần có biện pháp quản lý và hỗ trợ phù hợp. Việc tăng thời lượng dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 theo chương trình 2018 đã tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển kỹ năng đọc, viết, tuy nhiên áp lực đối với giáo viên cũng tăng lên do yêu cầu đổi mới phương pháp và nội dung.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt, đạt và cần cố gắng theo từng năm học, cũng như bảng phân bố trình độ đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên để minh họa rõ nét thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 1. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn trong vòng 1-2 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Giáo dục huyện thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, dạy học theo dự án, dạy học khám phá, tăng cường hoạt động thực hành, thảo luận nhóm nhằm phát huy tính chủ động của học sinh. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chỉ đạo.

  3. Tăng cường đầu tư trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học hiện đại, phần mềm hỗ trợ giảng dạy và học tập, tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh sử dụng hiệu quả trong quá trình dạy và học. Kế hoạch đầu tư trong 2 năm, do Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với các đơn vị tài trợ thực hiện.

  4. Nâng cao công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh, tăng cường đánh giá thường xuyên, đánh giá đồng cấp và tự đánh giá. Thực hiện trong năm học hiện tại, do tổ chuyên môn và giáo viên chủ nhiệm đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Việt lớp 1, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

  2. Giáo viên Tiếng Việt lớp 1: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao kỹ năng giảng dạy, đồng thời hiểu rõ vai trò quản lý trong hoạt động dạy học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm Tiếng Việt: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức, cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với đặc thù vùng miền và dân tộc thiểu số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 có vai trò gì trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý hoạt động dạy học giúp đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả, tạo môi trường thuận lợi cho giáo viên và học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ. Ví dụ, quản lý tốt giúp tăng tỷ lệ học sinh đọc thông viết thạo ngay từ lớp 1.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 tại huyện Yên Bình là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin còn thấp, và học sinh dân tộc thiểu số có vốn tiếng Việt hạn chế, ảnh hưởng đến tiếp thu bài học.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư trang thiết bị hiện đại và đổi mới kiểm tra đánh giá. Ví dụ, tổ chức tập huấn về phương pháp dạy học tích cực giúp giáo viên nâng cao kỹ năng.

  4. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có điểm gì mới đối với môn Tiếng Việt lớp 1?
    Chương trình tăng thời lượng dạy học từ 350 lên 420 tiết, nâng cao yêu cầu kỹ năng đọc, viết, đặc biệt là phần “Tập đọc” dài hơn, nhằm giúp học sinh đọc thông viết thạo sớm hơn.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học môn Tiếng Việt lớp 1?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, tạo điều kiện cho giáo viên sử dụng phần mềm, thiết bị nghe nhìn, giúp học sinh tiếp thu bài học sinh động, hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 tại huyện Yên Bình đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của môn học.
  • Thực trạng quản lý còn tồn tại hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và học tập.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên cơ bản đáp ứng yêu cầu về trình độ và năng lực chuyên môn, tạo nền tảng cho việc nâng cao chất lượng dạy học.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp, đầu tư trang thiết bị và nâng cao công tác kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và dạy học.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đặc biệt cho học sinh dân tộc thiểu số.

Next steps: Triển khai các biện pháp quản lý đề xuất trong năm học tiếp theo, tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ và điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt lớp 1, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.