I. Toàn cảnh công tác quản lý đất nông nghiệp tại Phù Mỹ
Quản lý đất nông nghiệp là nhiệm vụ xương sống, quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Với tổng diện tích tự nhiên 55.592,5 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm đến 44.217,5 ha, vai trò của loại đất này không chỉ là tư liệu sản xuất không thể thay thế mà còn là nền tảng đảm bảo an ninh lương thực và ổn định đời sống người dân. Công tác quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ trong những năm qua đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập bình quân đầu người. Tuy nhiên, trước áp lực của đô thị hóa và sự gia tăng dân số, việc quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề như quy hoạch thiếu đồng bộ, thủ tục hành chính còn phức tạp, và tranh chấp đất đai gia tăng đòi hỏi một cách tiếp cận mới, toàn diện và khoa học hơn. Việc phân tích sâu sắc thực trạng và tìm kiếm giải pháp tối ưu không chỉ là yêu cầu cấp thiết của chính quyền địa phương mà còn là mong muốn của người dân, nhằm khai thác tối đa tiềm năng đất đai, hướng tới một nền phát triển nông nghiệp bền vững. Bối cảnh Luật Đất đai 2024 sắp có hiệu lực càng đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng hoàn thiện cơ chế quản lý, đảm bảo sự minh bạch, công bằng và hiệu quả, tạo động lực cho sự phát triển của huyện Phù Mỹ trong giai đoạn mới.
1.1. Vai trò chiến lược của đất nông nghiệp ở Phù Mỹ
Đất nông nghiệp tại Phù Mỹ không chỉ là không gian sản xuất mà còn là yếu tố cốt lõi trong cấu trúc kinh tế và xã hội của huyện. Đây là tư liệu sản xuất đặc biệt, gắn liền với sinh kế của phần lớn dân cư, quyết định đến an ninh lương thực và là nguồn cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp chế biến. Việc duy trì và bảo vệ quỹ đất nông nghiệp, đặc biệt là đất trồng lúa, là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Theo báo cáo của UBND huyện, giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp chiếm tới 38,16% trong cơ cấu kinh tế, cho thấy tầm quan trọng không thể phủ nhận của ngành này. Hiệu quả khai thác tài nguyên đất trực tiếp ảnh hưởng đến thu nhập và chất lượng sống của người nông dân, góp phần vào công cuộc xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.
1.2. Đánh giá chung về hiện trạng quản lý đất đai
Trong giai đoạn 2014-2020, công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại Phù Mỹ đã có nhiều chuyển biến tích cực. Huyện đã hoàn thành việc lập quy hoạch sử dụng đất Phù Mỹ đến năm 2020, làm cơ sở pháp lý cho việc giao đất, thu hồi đất và chuyển đổi mục đích sử dụng. Công tác thống kê, kiểm kê đất đai được thực hiện định kỳ, giúp chính quyền nắm bắt được biến động về quỹ đất. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn nhiều tồn tại. Chất lượng quy hoạch chưa cao, thường xuyên phải điều chỉnh. Công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất dù được đẩy mạnh nhưng vẫn còn vướng mắc. Tình trạng sử dụng đất sai mục đích, sai quy hoạch vẫn diễn ra, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng như Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Định.
II. Top 5 thách thức trong quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ
Công tác quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết kịp thời. Thách thức lớn nhất đến từ hệ thống quy hoạch. Mặc dù đã được xây dựng, nhưng quy hoạch sử dụng đất Phù Mỹ còn thiếu sự đồng bộ, chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các quy hoạch chuyên ngành khác. Điều này dẫn đến tình trạng quy hoạch bị phá vỡ, phải điều chỉnh thường xuyên, làm giảm hiệu lực quản lý. Vấn đề thứ hai là sự phức tạp trong thủ tục hành chính đất đai. Quy trình rườm rà, thiếu minh bạch gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp, tạo kẽ hở cho tiêu cực phát sinh. Thứ ba, tình trạng tranh chấp đất đai tại Phù Mỹ ngày càng gia tăng, đặc biệt liên quan đến việc thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng. Giai đoạn 2014-2020, huyện đã tiếp nhận và giải quyết 1.327 vụ việc, cho thấy tính chất phức tạp của vấn đề. Thách thức thứ tư là năng lực và trình độ của đội ngũ cán bộ địa chính cấp xã còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Cuối cùng, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai còn chậm, gây khó khăn trong việc tra cứu, lưu trữ và khai thác thông tin, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chung.
2.1. Bất cập trong quy hoạch và chuyển đổi mục đích sử dụng
Chất lượng quy hoạch sử dụng đất còn thấp, mang tính cục bộ và chưa có tầm nhìn dài hạn. Quy hoạch thường chỉ là sự tổng hợp nhu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp trong ngắn hạn mà thiếu đi định hướng chiến lược. Việc này dẫn đến tình trạng đất nông nghiệp bị manh mún, xen kẹt sau khi thu hồi cho các dự án, gây lãng phí tài nguyên. Nhiều dự án sau khi được phê duyệt lại chậm triển khai, khiến đất bị bỏ hoang. Hơn nữa, quá trình lập quy hoạch chưa huy động được sự tham gia rộng rãi của người dân và doanh nghiệp, làm giảm tính thực tiễn và khả thi của các phương án quy hoạch.
2.2. Vướng mắc về cấp sổ đỏ đất nông nghiệp và giải quyết tranh chấp
Tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hay còn gọi là sổ đỏ đất nông nghiệp, vẫn còn chậm so với yêu cầu. Nguyên nhân chủ yếu do hồ sơ địa chính lưu trữ từ trước đây thiếu chính xác, nguồn gốc sử dụng đất phức tạp. Bên cạnh đó, các vụ tranh chấp đất đai tại Phù Mỹ ngày càng trở nên gay gắt, chủ yếu xoay quanh việc đòi lại đất cũ, tranh chấp ranh giới và đặc biệt là khiếu nại về chính sách đền bù giải phóng mặt bằng. Công tác hòa giải ở cơ sở nhiều nơi còn mang tính hình thức, hiệu quả thấp, dẫn đến tình trạng khiếu kiện vượt cấp, gây mất an ninh trật tự tại địa phương.
2.3. Hạn chế về nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ
Đội ngũ cán bộ địa chính, đặc biệt ở cấp xã, còn thiếu về số lượng và yếu về chuyên môn. Nhiều cán bộ chưa được đào tạo bài bản, kinh nghiệm quản lý hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giải quyết công việc. Cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý còn thiếu thốn. Việc xây dựng hệ thống thông tin đất đai, số hóa bản đồ địa chính còn chậm. Điều này gây khó khăn trong công tác chỉnh lý biến động, quản lý hồ sơ và cung cấp thông tin đất đai một cách nhanh chóng, chính xác, cản trở quá trình hiện đại hóa nền hành chính công.
III. Giải pháp quy hoạch sử dụng đất Phù Mỹ hiệu quả nhất
Để nâng cao hiệu quả quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ, giải pháp trọng tâm và cấp bách nhất là đổi mới toàn diện công tác quy hoạch. Cần xây dựng một quy hoạch sử dụng đất có tầm nhìn dài hạn, đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất giữa quy hoạch đất đai với các quy hoạch ngành khác như xây dựng, giao thông, du lịch. Quá trình lập quy hoạch sử dụng đất Phù Mỹ phải được thực hiện một cách khoa học, dựa trên việc đánh giá chính xác tiềm năng đất đai, điều kiện tự nhiên và xu hướng phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, cần công khai, minh bạch thông tin quy hoạch và tăng cường sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và các chuyên gia ngay từ giai đoạn đầu. Điều này giúp quy hoạch bám sát thực tiễn và có tính khả thi cao. Bên cạnh đó, cần siết chặt kỷ luật trong việc thực hiện quy hoạch, xử lý nghiêm các trường hợp sử dụng đất sai mục đích, phá vỡ quy hoạch đã được phê duyệt. Phải có cơ chế giám sát chặt chẽ việc triển khai các dự án sau khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp, kiên quyết thu hồi các dự án chậm tiến độ gây lãng phí đất đai. Việc này không chỉ giúp sử dụng tài nguyên hiệu quả mà còn củng cố lòng tin của người dân vào công tác quản lý của nhà nước.
3.1. Nâng cao chất lượng và tính đồng bộ của quy hoạch
Chất lượng của quy hoạch sử dụng đất Phù Mỹ cần được đặt lên hàng đầu. Cần áp dụng các phương pháp lập quy hoạch tiên tiến, tích hợp công nghệ GIS để phân tích và đánh giá đa chiều. Nội dung quy hoạch phải xác định rõ các vùng sản xuất nông nghiệp cần bảo vệ nghiêm ngặt, đặc biệt là đất lúa, các khu vực phát triển nông nghiệp công nghệ cao Phù Mỹ, và các vùng có thể chuyển đổi mục đích. Phải đảm bảo quy hoạch cấp huyện phù hợp và cụ thể hóa quy hoạch của tỉnh Bình Định, đồng thời là cơ sở định hướng cho quy hoạch cấp xã. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Định và chính quyền huyện là yếu tố then chốt để đảm bảo tính thống nhất này.
3.2. Tăng cường giám sát thực hiện và xử lý vi phạm
Việc lập quy hoạch sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có cơ chế giám sát thực thi hiệu quả. Hội đồng nhân dân huyện cần phát huy vai trò giám sát, tổ chức các phiên điều trần, chất vấn định kỳ về tình hình thực hiện quy hoạch. Cần thành lập các tổ công tác liên ngành để thường xuyên kiểm tra, thanh tra việc sử dụng đất của các tổ chức, cá nhân. Các hành vi vi phạm như tự ý chuyển mục đích, xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp phải bị xử lý nghiêm minh, kịp thời. Cần công khai các trường hợp vi phạm trên phương tiện thông tin đại chúng để tăng tính răn đe, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho người dân.
IV. Cách hiện đại hóa thủ tục và bộ máy quản lý đất đai
Một trong những nút thắt lớn nhất trong quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ là hệ thống thủ tục hành chính và bộ máy quản lý. Để tháo gỡ, cần một cuộc cải cách mạnh mẽ theo hướng hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Giải pháp hàng đầu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Cần khẩn trương xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai tập trung, thống nhất, liên thông từ cấp xã đến huyện. Việc số hóa toàn bộ hồ sơ địa chính, bản đồ, thông tin quy hoạch sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính đất đai, giảm thiểu sai sót và ngăn chặn tiêu cực. Cần triển khai các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 trong lĩnh vực đất đai, cho phép người dân thực hiện các thủ tục như đăng ký biến động, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất qua mạng. Song song đó, việc kiện toàn bộ máy quản lý là yếu tố sống còn. Cần rà soát, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác đất đai, đảm bảo đủ năng lực, phẩm chất. Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng ứng dụng công nghệ và đặc biệt là các quy định mới của Luật Đất đai 2024 để nâng cao chất lượng thực thi công vụ.
4.1. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính đất đai
Cải cách thủ tục hành chính đất đai phải tập trung vào việc đơn giản hóa quy trình, cắt giảm các giấy tờ không cần thiết và rút ngắn thời gian giải quyết. Cần rà soát lại toàn bộ các thủ tục, từ giao đất, cho thuê đất đến cấp đổi sổ đỏ đất nông nghiệp, để loại bỏ những khâu trung gian, chồng chéo. Việc áp dụng cơ chế một cửa, một cửa liên thông phải được thực hiện triệt để. Cần công khai, niêm yết rõ ràng thành phần hồ sơ, mức phí, lệ phí và thời gian giải quyết tại trụ sở UBND các cấp và trên cổng thông tin điện tử của huyện để người dân dễ dàng tiếp cận và giám sát.
4.2. Xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai và số hóa hồ sơ
Xây dựng một hệ thống thông tin đất đai hiện đại là nền tảng cho quản lý hiệu quả. Dự án này cần được ưu tiên nguồn lực để sớm hoàn thành. Hệ thống này phải tích hợp đầy đủ dữ liệu về hiện trạng sử dụng đất, quy hoạch, giá đất, tình trạng pháp lý của từng thửa đất. Khi hoàn thành, nó sẽ giúp cơ quan quản lý đưa ra quyết định chính xác hơn, đồng thời cung cấp thông tin minh bạch cho người dân và nhà đầu tư, góp phần làm lành mạnh hóa thị trường quyền sử dụng đất, hạn chế tình trạng ô nhiễm đất nông nghiệp do quản lý lỏng lẻo.
4.3. Nâng cao năng lực và đạo đức đội ngũ cán bộ
Con người là yếu tố quyết định. Cần có chính sách thu hút, đãi ngộ hợp lý để xây dựng đội ngũ cán bộ địa chính chuyên nghiệp. Phải thường xuyên tổ chức các khóa tập huấn, cập nhật kiến thức pháp luật, đặc biệt là các điểm mới quan trọng của Luật Đất đai 2024. Đồng thời, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra công vụ, xử lý nghiêm những cán bộ có hành vi nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân. Nâng cao đạo đức công vụ và tinh thần phục vụ là chìa khóa để xây dựng một nền hành chính đất đai vững mạnh.
V. Hướng phát triển nông nghiệp bền vững tại huyện Phù Mỹ
Giải quyết các vấn đề trong quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ không chỉ dừng lại ở việc hoàn thiện hành chính mà còn phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là phát triển nông nghiệp bền vững. Điều này đòi hỏi các chính sách đột phá nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Một trong những hướng đi quan trọng là khuyến khích tích tụ, tập trung đất đai để hình thành các vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ nông dân thực hiện dồn điền đổi thửa, liên kết, góp vốn bằng quyền sử dụng đất để tạo ra những cánh đồng lớn, thuận lợi cho việc áp dụng cơ giới hóa và công nghệ cao. Chính quyền cần đóng vai trò cầu nối, thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao Phù Mỹ. Các mô hình nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ tưới tiêu thông minh, nhà màng, nhà lưới cần được nhân rộng. Việc này không chỉ tăng năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn giúp bảo vệ môi trường, giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm đất nông nghiệp. Đồng thời, cần xây dựng các chuỗi giá trị liên kết từ sản xuất đến chế biến và tiêu thụ, đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản Phù Mỹ.
5.1. Khuyến khích nông nghiệp công nghệ cao và sản xuất sạch
Huyện cần xây dựng các đề án, chính sách cụ thể để hỗ trợ các hộ dân, hợp tác xã và doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao Phù Mỹ. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ về vốn vay ưu đãi, tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại. Cần quy hoạch các vùng chuyên canh sản xuất nông nghiệp sạch, gắn với du lịch sinh thái để đa dạng hóa nguồn thu. Việc phát triển nông nghiệp theo hướng này sẽ giúp Phù Mỹ tạo ra các sản phẩm có sức cạnh tranh cao trên thị trường, đồng thời bảo vệ tài nguyên đất một cách bền vững.
5.2. Hoàn thiện cơ chế tích tụ tập trung đất đai sản xuất lớn
Để vượt qua tình trạng sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, việc thúc đẩy tích tụ, tập trung đất đai là tất yếu. Cần tuyên truyền, vận động để người dân hiểu rõ lợi ích của việc liên kết, hình thành các vùng sản xuất lớn. Nhà nước cần có chính sách khuyến khích như miễn giảm thuế, hỗ trợ chi phí đo đạc, cấp lại sổ đỏ đất nông nghiệp sau khi dồn điền. Đồng thời, cần xây dựng một thị trường cho thuê, chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp linh hoạt, minh bạch, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có năng lực thuê đất để đầu tư sản xuất quy mô lớn, góp phần hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
VI. Tương lai quản lý đất Phù Mỹ theo Luật Đất đai 2024
Tương lai của công tác quản lý đất nông nghiệp Phù Mỹ gắn liền với việc triển khai hiệu quả Luật Đất đai 2024. Bộ luật này mang đến nhiều thay đổi mang tính cách mạng, đòi hỏi sự chuẩn bị và thích ứng kịp thời từ chính quyền địa phương. Các quy định mới về quy hoạch sử dụng đất đa mục tiêu, về các phương pháp định giá đất sát với giá thị trường sẽ tác động trực tiếp đến việc lập quy hoạch và xây dựng chính sách đền bù giải phóng mặt bằng tại huyện. Điều này được kỳ vọng sẽ giải quyết được những bất cập, khiếu kiện kéo dài. Luật mới cũng mở ra nhiều cơ hội cho việc tích tụ, tập trung đất đai thông qua các quy định thông thoáng hơn về hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp. Để tận dụng được cơ hội này, Phù Mỹ cần nhanh chóng xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết, tổ chức tuyên truyền, phổ biến luật sâu rộng đến từng cán bộ và người dân. Việc rà soát, điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật của địa phương cho phù hợp với luật mới là nhiệm vụ cấp bách. Triển khai thành công Luật Đất đai 2024 sẽ là đòn bẩy quan trọng, giúp công tác quản lý đất đai đi vào nề nếp, minh bạch, khơi thông nguồn lực đất đai cho phát triển nông nghiệp bền vững và toàn diện.
6.1. Những điểm mới của Luật Đất đai 2024 tác động đến Phù Mỹ
Luật Đất đai 2024 có nhiều điểm mới quan trọng. Đáng chú ý là việc bỏ khung giá đất và quy định xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, điều này sẽ làm thay đổi căn bản công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Các quy định về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất được làm rõ hơn, đặc biệt là quyền cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất nông nghiệp. Luật cũng nhấn mạnh việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền địa phương, đi kèm với cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ. Đây là cơ hội để Phù Mỹ chủ động hơn trong quản lý nhưng cũng đặt ra trách nhiệm lớn hơn.
6.2. Kế hoạch hành động để áp dụng luật mới hiệu quả
Để áp dụng hiệu quả Luật Đất đai 2024, UBND huyện Phù Mỹ cần xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể. Trước hết, cần tổ chức các hội nghị, lớp tập huấn cho toàn bộ đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý đất đai. Thứ hai, đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin để người dân nắm rõ các quy định mới, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Thứ ba, rà soát lại toàn bộ hệ thống hồ sơ địa chính, chuẩn bị nền tảng dữ liệu để phục vụ công tác định giá đất theo phương pháp mới. Cuối cùng, cần chủ động xây dựng các quy định chi tiết thuộc thẩm quyền của địa phương, đảm bảo luật được đi vào cuộc sống một cách nhanh chóng và đồng bộ.
