Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và đổi mới giáo dục, chất lượng giáo viên trung học phổ thông (GVTHPT) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục quốc dân. Theo báo cáo của ngành, việc quản lí đào tạo GVTHPT theo tiếp cận quản lí chất lượng tổng thể (TQM) tại các trường đại học sư phạm là một xu hướng tất yếu nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và chuẩn nghề nghiệp giáo viên mới. Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHSPTPHCM) là một trong những cơ sở đào tạo trọng điểm phía Nam, đã triển khai áp dụng TQM trong quản lí đào tạo GVTHPT từ năm 2016, với nhiều cải tiến về chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên và hệ thống quản lí chất lượng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng quản lí đào tạo GVTHPT theo tiếp cận TQM tại ĐHSPTPHCM trong năm học 2018-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí cần thiết và khả thi để nâng cao hiệu quả đào tạo. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố đầu vào, quá trình và đầu ra của đào tạo GVTHPT, đồng thời phân tích tác động của các yếu tố như xác định khách hàng, lãnh đạo chiến lược và văn hóa chất lượng nhà trường. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến quản lí đào tạo giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: quản lí đào tạo giáo viên trung học phổ thông và quản lí chất lượng tổng thể (TQM). Quản lí đào tạo GVTHPT được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lí nhằm biến các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên. TQM là triết lí quản lí tập trung vào cải tiến liên tục, lấy khách hàng làm trung tâm, huy động sự tham gia của toàn bộ nhân viên trong tổ chức và áp dụng vòng tròn Deming (PDCA) gồm bốn bước: Lập kế hoạch (Plan), Thực hiện (Do), Kiểm tra (Check), Hành động (Action). Nghiên cứu cũng vận dụng mô hình đào tạo đại học theo tiếp cận hệ thống - quá trình, phân tích các yếu tố đầu vào (như xác định nhu cầu khách hàng, tuyển sinh, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất), quá trình (giảng dạy, học tập, thực tập sư phạm) và đầu ra (đánh giá kết quả đào tạo, sinh viên tốt nghiệp). Ba khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: chuẩn đầu ra (CĐR), văn hóa chất lượng (VHCL) và chuẩn nghề nghiệp giáo viên phổ thông. Nghiên cứu tập trung phân tích tác động của các yếu tố: xác định khách hàng và nhu cầu khách hàng, lãnh đạo và chiến lược, văn hóa chất lượng nhà trường trong quản lí đào tạo GVTHPT theo TQM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp theo chiến lược giải thích nối tiếp, kết hợp nghiên cứu lí luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm: tài liệu khoa học trong và ngoài nước, văn bản pháp luật như Luật Giáo dục đại học (2018), Thông tư 04/2016/TT-BGDĐT, Thông tư 12/2017/TT-BGDĐT; dữ liệu khảo sát thực trạng tại ĐHSPTPHCM năm học 2018-2019. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm: điều tra bằng phiếu hỏi với 30 cán bộ quản lí phòng, khoa; 39 giảng viên; 10 chuyên viên phục vụ đào tạo; 135 sinh viên; phỏng vấn sâu 5 cán bộ quản lí và giảng viên; nghiên cứu sản phẩm hoạt động (văn bản, quy định, minh chứng). Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 20, áp dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích so sánh trung bình (ANOVA, T-Test) và kiểm định tương quan Pearson (r). Cỡ mẫu được lựa chọn đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan trong trường. Timeline nghiên cứu tập trung trong năm học 2018-2019, phù hợp với giai đoạn triển khai áp dụng TQM tại ĐHSPTPHCM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng áp dụng vòng tròn Deming (PDCA) trong quản lí đào tạo: Kết quả khảo sát cho thấy 85% cán bộ quản lí và giảng viên tại ĐHSPTPHCM thường xuyên áp dụng PDCA trong rà soát chuẩn đầu ra, chương trình đào tạo, tuyển sinh và đánh giá kết quả đào tạo. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% đơn vị đã thiết lập hệ thống chỉ báo quản lí đầy đủ và hiệu quả.

  2. Hệ thống quy định, quy trình và kế hoạch thực hiện: Khoảng 70% cán bộ quản lí đánh giá hệ thống quy định và quy trình quản lí đào tạo GVTHPT đã được xây dựng nhưng chưa hoàn thiện, thiếu sự đồng bộ và cập nhật kịp thời theo yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.

  3. Tập huấn và phổ biến hệ thống quản lí: Chỉ 65% giảng viên và chuyên viên được tập huấn đầy đủ về hệ thống chỉ báo, quy định và quy trình quản lí theo TQM, dẫn đến sự khác biệt trong nhận thức và thực hiện giữa các khoa, phòng chức năng.

  4. Giám sát, đo lường và đánh giá: Hoạt động giám sát và đánh giá được thực hiện thường xuyên nhưng chưa có công cụ và hệ thống thu thập thông tin quản lí đào tạo hiệu quả, chỉ khoảng 55% cán bộ quản lí hài lòng với công tác này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc ĐHSPTPHCM mới bắt đầu triển khai áp dụng TQM trong quản lí đào tạo GVTHPT, nên hệ thống chỉ báo và quy trình chưa được chuẩn hóa và đồng bộ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc xây dựng hệ thống chỉ báo và quy trình quản lí là thách thức phổ biến trong áp dụng TQM vào giáo dục đại học. Việc chưa phổ biến đầy đủ hệ thống quản lí dẫn đến sự phân tán trong thực hiện, ảnh hưởng đến hiệu quả cải tiến liên tục. Kết quả giám sát và đánh giá chưa hiệu quả cũng làm giảm khả năng phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề trong đào tạo. Tuy nhiên, việc áp dụng PDCA đã tạo nền tảng cho cải tiến chất lượng đào tạo, phù hợp với các nguyên tắc của TQM và các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục đại học hiện hành. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng PDCA, mức độ hoàn thiện hệ thống quy định, tỷ lệ tập huấn và mức độ hài lòng về giám sát đánh giá giữa các khoa, phòng chức năng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chỉ báo quản lí đào tạo GVTHPT: Thiết lập bộ chỉ báo cụ thể, đo lường được các yếu tố đầu vào, quá trình và đầu ra theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Quản lí chất lượng chủ trì phối hợp các khoa, phòng chức năng.

  2. Hoàn thiện hệ thống quy định, quy trình và tài liệu hướng dẫn: Rà soát, cập nhật và chuẩn hóa các quy định, quy trình quản lí đào tạo theo tiếp cận TQM, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi. Thời gian thực hiện 9 tháng, do Phòng Đào tạo và Phòng Quản lí chất lượng phối hợp thực hiện.

  3. Tổ chức tập huấn và phổ biến hệ thống quản lí: Triển khai các khóa tập huấn định kỳ cho cán bộ quản lí, giảng viên và chuyên viên phục vụ đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng vận hành hệ thống quản lí theo TQM. Thời gian tổ chức hàng năm, do Trung tâm Đào tạo và Phát triển nguồn nhân lực đảm nhiệm.

  4. Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá và thu thập thông tin: Phát triển công cụ và quy trình giám sát, đánh giá hiệu quả quản lí đào tạo, đảm bảo thu thập dữ liệu chính xác, kịp thời phục vụ cải tiến liên tục. Thời gian triển khai 6 tháng, do Ban Quản lí chất lượng phối hợp Phòng Công nghệ thông tin thực hiện.

  5. Xây dựng văn hóa chất lượng trong nhà trường: Tăng cường truyền thông, xây dựng môi trường làm việc khuyến khích sự tham gia tích cực của toàn thể cán bộ, giảng viên và sinh viên trong hoạt động cải tiến chất lượng. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban Giám hiệu và các đơn vị chức năng phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về áp dụng TQM trong quản lí đào tạo GVTHPT, giúp nâng cao hiệu quả quản lí và cải tiến chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên và chuyên viên phục vụ đào tạo: Hiểu rõ quy trình, chỉ báo và công cụ quản lí theo TQM, từ đó nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ đào tạo và quản lí.

  3. Sinh viên ngành Quản lí giáo dục và Sư phạm: Tài liệu tham khảo quan trọng để nắm bắt mô hình quản lí đào tạo hiện đại, chuẩn bị kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp thông tin thực tiễn về việc triển khai TQM trong đào tạo giáo viên, hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển giáo dục đại học và đào tạo giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. TQM là gì và tại sao lại áp dụng trong quản lí đào tạo giáo viên?
    TQM (Total Quality Management) là triết lí quản lí tập trung vào cải tiến liên tục, lấy khách hàng làm trung tâm và huy động sự tham gia của toàn bộ nhân viên. Áp dụng TQM trong quản lí đào tạo giúp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu xã hội và chuẩn nghề nghiệp giáo viên.

  2. Vòng tròn Deming (PDCA) được vận dụng như thế nào trong quản lí đào tạo?
    PDCA gồm bốn bước: Lập kế hoạch (Plan), Thực hiện (Do), Kiểm tra (Check), Hành động (Action). Trong đào tạo GVTHPT, PDCA giúp xây dựng kế hoạch đào tạo, thực hiện giảng dạy, giám sát đánh giá và cải tiến liên tục chương trình và quy trình đào tạo.

  3. Các yếu tố đầu vào trong quản lí đào tạo GVTHPT gồm những gì?
    Bao gồm xác định nhu cầu khách hàng, rà soát chuẩn đầu ra và chương trình đào tạo, tuyển sinh, đảm bảo nguồn nhân lực, cơ sở vật chất và tài chính phục vụ đào tạo.

  4. Làm thế nào để xây dựng văn hóa chất lượng trong trường đại học?
    Thông qua truyền thông, đào tạo, khuyến khích sự tham gia của cán bộ, giảng viên và sinh viên, xây dựng môi trường làm việc tích cực, minh bạch và cam kết cải tiến chất lượng liên tục.

  5. Thách thức lớn nhất khi áp dụng TQM trong quản lí đào tạo là gì?
    Thách thức gồm việc xây dựng hệ thống chỉ báo và quy trình đồng bộ, phổ biến nhận thức và kỹ năng cho toàn bộ cán bộ, giảng viên, cũng như phát triển công cụ giám sát, đánh giá hiệu quả quản lí đào tạo.

Kết luận

  • Quản lí đào tạo GVTHPT theo tiếp cận TQM tại ĐHSPTPHCM đã áp dụng hiệu quả vòng tròn Deming (PDCA) trong nhiều hoạt động quản lí, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về hệ thống chỉ báo và quy trình quản lí.
  • Hệ thống quy định, quy trình quản lí chưa hoàn thiện và chưa được phổ biến đồng đều đến toàn bộ cán bộ, giảng viên và chuyên viên phục vụ đào tạo.
  • Hoạt động giám sát, đo lường và đánh giá quản lí đào tạo còn thiếu công cụ và hệ thống thu thập thông tin hiệu quả, ảnh hưởng đến khả năng cải tiến liên tục.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể gồm xây dựng hệ thống chỉ báo, hoàn thiện quy trình, tổ chức tập huấn, phát triển công cụ giám sát và xây dựng văn hóa chất lượng nhằm nâng cao hiệu quả quản lí đào tạo.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho các trường đại học sư phạm trong việc áp dụng TQM, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên trung học phổ thông, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời tiến hành đánh giá định kỳ để điều chỉnh và hoàn thiện hệ thống quản lí đào tạo theo TQM.

Call to action: Các cơ sở đào tạo giáo viên và nhà quản lí giáo dục cần quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống quản lí chất lượng toàn diện, đồng bộ và bền vững nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.