I. Tổng Quan Về Quản Lý Chi Thường Xuyên Từ Ngân Sách Nhà Nước
Quản lý chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước (NSNN) là một lĩnh vực quan trọng trong quản lý tài chính công. Nó liên quan đến việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính để duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước, cung cấp dịch vụ công và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội. Theo Điều 4 của Luật NSNN năm 2015, NSNN bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. Quản lý hiệu quả chi thường xuyên góp phần quan trọng vào sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước. Việc quản lý này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành, đặc biệt là vai trò của Sở Tài chính trong việc tham mưu, điều hành và kiểm soát.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của Ngân sách Nhà nước
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là kế hoạch tài chính toàn diện của quốc gia, bao gồm dự toán thu và chi trong một khoảng thời gian nhất định. NSNN có các đặc điểm chính như: gắn liền với quyền lực kinh tế - chính trị của Nhà nước, là hoạt động phân phối lại nguồn tài chính, gắn chặt với sở hữu Nhà nước và tuân thủ nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp. NSNN bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách trung ương là ngân sách của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở trung ương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách cấp tỉnh, ngân sách cấp huyện và ngân sách cấp xã.
1.2. Vai trò của Ngân sách Nhà nước trong phát triển kinh tế
Ngân sách Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường và bình ổn giá cả. NSNN là công cụ tài chính để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bù đắp những khiếm khuyết của kinh tế thị trường, đảm bảo công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. NSNN có vai trò huy động nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nước và thực hiện sự cân đối thu chi tài chính của Nhà nước. Nhà nước sử dụng NSNN như là công cụ tài chính để kiềm chế lạm phát, ổn định thị trường, giá cả cũng như giải quyết các nguy cơ tiềm ẩn về bất ổn chính trị.
II. Chi Thường Xuyên Từ Ngân Sách Tổng Quan và Phân Loại
Chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước là việc sử dụng quỹ NSNN để duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước, cung cấp dịch vụ công và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội. Đây là một bộ phận quan trọng của chi NSNN, chiếm tỷ trọng lớn và có vai trò quyết định đến hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách. Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc nhất định. Chi NSNN là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào NSNN và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, chi NSNN là những việc cụ thể không chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu, từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của Nhà nước.
2.1. Đặc điểm của chi Ngân sách Nhà nước
Chi Ngân sách Nhà nước có những đặc điểm riêng biệt. Thứ nhất, gắn với bộ máy Nhà nước và những nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội mà Nhà nước đảm đương trong từng thời kỳ. Thứ hai, gắn với quyền lực của Nhà nước. Thứ ba, đánh giá hiệu quả phải xem xét trên tầm vĩ mô. Thứ tư, chi Ngân sách Nhà nước là những khoản chi không hoàn trả trực tiếp. Thứ năm, chi Ngân sách Nhà nước là một bộ phận cấu thành luồng vận động tiền tệ và nó gắn liền với sự vận động của các phạm trù giá trị khác, như: giá cả, tiền lương, tỷ giá hối đoái…
2.2. Phân loại chi Ngân sách Nhà nước chi tiết nhất
Chi NSNN được phân loại thành nhiều loại khác nhau, bao gồm: chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. Chi đầu tư phát triển bao gồm: Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội không có khả năng thu hồi vốn; Chi đầu tư và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính của Nhà nước; góp vốn cổ phần liên doanh vào các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực cần thiết có sự tham gia của Nhà nước theo quy định của pháp luật; Chi bổ sung dự trữ Nhà nước; Chi đầu tư phát triển thuộc các Chương trình mục tiêu Quốc gia, dự án Nhà nước; Chi các khoản đầu tư phát triển khác theo quy định của pháp luật. Chi thường xuyên bao gồm: Chi các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo, y tế, xã hội, văn hóa, thông tin, văn học nghệ thuật, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ và các sự nghiệp xã hội khác; Chi các hoạt động sự nghiệp kinh tế; Chi các hoạt động của cơ quan Nhà nước; Chi các hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam; Chi hoạt động của Ủy ban mặt trận tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam; Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân...
III. Quy Trình Quản Lý Chi Thường Xuyên Tại Sở Tài Chính
Quy trình quản lý chi thường xuyên tại Sở Tài chính bao gồm nhiều giai đoạn, từ lập dự toán, phân bổ, điều hành, chấp hành đến quyết toán và kiểm tra, kiểm toán. Mỗi giai đoạn đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước hiệu quả và đúng mục đích. Sở Tài chính đóng vai trò trung tâm trong việc tham mưu cho UBND tỉnh về các chính sách tài chính, đồng thời thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngân sách trên địa bàn tỉnh. Để có thể mang lại hiệu quả tốt hơn trong công tác sử dụng NSNN nhằm thực hiện chức tốt năng nhiệm vụ, Sở Tài chính tỉnh Cao Bằng cơ quan quản lý ngân sách của Cao Bằng đã luôn nỗ lực cố gắng thực hiện tốt công việc của mình.
3.1. Lập và phân bổ dự toán chi thường xuyên từ NSNN
Giai đoạn lập dự toán là bước khởi đầu quan trọng, đòi hỏi sự chính xác và sát thực tế. Sở Tài chính cần phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng dự toán chi tiết, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Sau khi dự toán được phê duyệt, Sở Tài chính tiến hành phân bổ ngân sách cho các đơn vị sử dụng, đảm bảo công khai, minh bạch và đúng quy định.
3.2. Điều hành và chấp hành dự toán chi thường xuyên
Trong quá trình điều hành, Sở Tài chính cần theo dõi chặt chẽ tình hình thực hiện dự toán của các đơn vị, kịp thời điều chỉnh khi có phát sinh. Việc chấp hành dự toán phải tuân thủ đúng quy trình, thủ tục và đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả. Tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Cao Bằng còn gặp nhiều khó khăn và vẫn đang là một tỉnh hưởng trợ cấp cân đối từ ngân sách trung ương, trong khi nhu cầu chi thường xuyên ngân sách địa phương không ngừng tăng.
3.3. Quyết toán và kiểm tra kiểm toán chi thường xuyên
Giai đoạn quyết toán và kiểm tra, kiểm toán nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và phát hiện các sai phạm (nếu có). Sở Tài chính cần thực hiện nghiêm túc công tác này, đồng thời có biện pháp xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm. Điều này gây ảnh hưởng không tốt đến việc khai thác các nguồn lực cho việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội của các địa phương.
IV. Thực Trạng Quản Lý Chi Thường Xuyên Tại Tỉnh Cao Bằng
Thực trạng quản lý chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng hiện nay còn nhiều hạn chế, bất cập. Việc sử dụng ngân sách chưa thực sự hiệu quả, còn lãng phí, thất thoát. Công tác quản lý chi còn phân ra nhiều lĩnh vực với nhiều hình thức khác nhau dẫn đến tình trạng chồng chéo, khó theo dõi tổng thể; chưa có cơ chế quy trách nhiệm trong thực hiện một số nghiệp vụ chi cụ thể; chưa có cơ chế tổng thể và thống nhất để kiểm soát giá mua sắm một số hàng hóa dịch vụ một cách chặt chẽ và có hiệu quả nhất; cán bộ chuyên trách còn có tình trạng chưa am hiểu đầy đủ về quản lý NSNN và chưa được đào tạo đồng đều; mức độ công khai minh bạch trong chi tiêu ngân sách (NS) còn hạn chế…
4.1. Đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên
Việc đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, như: tỷ lệ giải ngân, mức độ tiết kiệm, hiệu quả sử dụng ngân sách và tác động đến phát triển kinh tế - xã hội. Cần có sự đánh giá khách quan, toàn diện để xác định những điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất giải pháp cải thiện.
4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên, bao gồm: thể chế, chính sách, năng lực cán bộ, hệ thống thông tin và công tác kiểm tra, giám sát. Để nâng cao hiệu quả quản lý, cần có giải pháp đồng bộ để khắc phục những hạn chế của các yếu tố này.
V. Giải Pháp Nâng Cao Quản Lý Chi Thường Xuyên Tại Cao Bằng
Để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên từ ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng, cần có các giải pháp đồng bộ, tập trung vào các lĩnh vực: hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường công khai, minh bạch và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Để góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế - xã hội mà Đảng bộ và chính quyền địa phương đã đặt ra trong bối cảnh nguồn lực tài chính hạn hẹp, công tác quản lý chi thường xuyên từ ngân sách Ngân sách Nhà nước tỉnh cần phải quản lý hết sức chặt chẽ, linh hoạt, tiết kiệm và có hiệu quả.
5.1. Hoàn thiện thể chế và chính sách về quản lý chi
Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chi thường xuyên, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, cần xây dựng các quy trình, thủ tục rõ ràng, minh bạch để tạo thuận lợi cho các đơn vị sử dụng ngân sách.
5.2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý ngân sách, trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện tốt nhiệm vụ. Đồng thời, cần có chính sách đãi ngộ hợp lý để thu hút và giữ chân cán bộ giỏi.
5.3. Tăng cường công khai minh bạch trong quản lý chi
Cần công khai thông tin về dự toán, quyết toán ngân sách, các quy trình, thủ tục và kết quả kiểm tra, kiểm toán. Đồng thời, cần tạo điều kiện để người dân tham gia giám sát việc sử dụng ngân sách nhà nước.
VI. Ứng Dụng CNTT Trong Quản Lý Chi Thường Xuyên Giải Pháp
Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) là một giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên. CNTT giúp tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót, tăng cường khả năng kiểm soát và cung cấp thông tin kịp thời cho việc ra quyết định. Do vậy, thực hiện công tác quản lý chi TX NSNN chưa đáp ứng yêu cầu quản lý và cải cách thủ tục hành chính trong xu thế đẩy mạnh mở cửa và hội nhập quốc tế.
6.1. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý ngân sách
Cần xây dựng hệ thống thông tin quản lý ngân sách (MIS) hiện đại, tích hợp các chức năng: lập dự toán, phân bổ, điều hành, chấp hành, quyết toán và kiểm tra, kiểm toán. Hệ thống MIS cần đảm bảo tính bảo mật, an toàn và dễ sử dụng.
6.2. Triển khai các ứng dụng quản lý chi trực tuyến
Cần triển khai các ứng dụng quản lý chi trực tuyến, cho phép các đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện các giao dịch trực tuyến, giảm thiểu thời gian và chi phí. Đồng thời, cần tăng cường bảo mật thông tin và đảm bảo an toàn cho các giao dịch trực tuyến.
