Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc nâng cao năng lực dạy học môn Khoa học tự nhiên (KHTN) cho giáo viên các trường Trung học cơ sở (THCS) là một nhiệm vụ trọng tâm. Theo báo cáo của ngành giáo dục huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS đạt 99%, tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng trải nghiệm vẫn còn nhiều thách thức. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHTN cho giáo viên các trường THCS huyện Kiến Thụy theo hướng trải nghiệm, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHTN theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 5 trường THCS trên địa bàn huyện Kiến Thụy, khảo sát 115 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trong giai đoạn từ năm học 2021-2022 đến 2023-2024. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng lý thuyết học tập trải nghiệm của David A. Kolb, nhấn mạnh quá trình học tập qua hoạt động thực tế, phản ánh và tổng kết để phát triển kỹ năng và kiến thức. Ngoài ra, nghiên cứu dựa trên quan điểm quản lý giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong đó quản lý bồi dưỡng là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá nhằm nâng cao năng lực giáo viên. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học môn KHTN theo hướng trải nghiệm, bồi dưỡng năng lực dạy học, quản lý bồi dưỡng năng lực, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu sơ cấp thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát tại 5 trường THCS huyện Kiến Thụy với tổng số 115 đối tượng khảo sát (02 chuyên viên Phòng GDĐT, 20 cán bộ quản lý, 43 giáo viên, 50 học sinh). Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và đánh giá chuyên gia nhằm đảm bảo độ tin cậy và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2024 đến tháng 4/2024, tập trung vào các năm học 2021-2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học môn KHTN theo hướng trải nghiệm của giáo viên: Khoảng 65% giáo viên có nhận thức tốt về phương pháp dạy học trải nghiệm, nhưng chỉ khoảng 40% thực sự áp dụng hiệu quả trong giảng dạy. Việc sử dụng thiết bị dạy học và tổ chức hoạt động trải nghiệm còn hạn chế do thiếu cơ sở vật chất.

  2. Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học: 70% cán bộ quản lý đánh giá công tác lập kế hoạch bồi dưỡng chưa đồng bộ và thiếu tính hệ thống. Việc tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa phát huy tối đa hiệu quả.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng: Cơ sở vật chất phục vụ bồi dưỡng chỉ đáp ứng khoảng 50% yêu cầu; sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường còn yếu. Ý thức tự bồi dưỡng của giáo viên chưa cao, đặc biệt với nhóm giáo viên có thâm niên công tác lâu năm.

  4. Hiệu quả bồi dưỡng: Sau các khóa bồi dưỡng, có sự cải thiện rõ rệt về kỹ năng thiết kế bài học và tổ chức hoạt động trải nghiệm, với tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực tăng từ 45% lên 68%. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học trải nghiệm mới đạt khoảng 35%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế chủ yếu do điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng bộ, kế hoạch bồi dưỡng chưa sát thực tế, và thiếu sự quan tâm đúng mức từ một số cán bộ quản lý. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, kết quả tương đồng về khó khăn trong việc tổ chức bồi dưỡng theo hướng trải nghiệm, đặc biệt là về nguồn lực và nhận thức của giáo viên. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp bồi dưỡng được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp trải nghiệm trước và sau bồi dưỡng, bảng đánh giá mức độ đáp ứng cơ sở vật chất và biểu đồ so sánh nhận thức của cán bộ quản lý về công tác bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Đẩy mạnh trang bị phòng thí nghiệm, thiết bị thực hành và công nghệ hỗ trợ dạy học trải nghiệm, nhằm nâng tỷ lệ đáp ứng lên ít nhất 80% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Sở GDĐT phối hợp với Phòng GDĐT huyện.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng đồng bộ, linh hoạt: Thiết kế kế hoạch bồi dưỡng theo từng nhóm giáo viên, phù hợp với năng lực và điều kiện thực tế, đảm bảo tính hệ thống và liên tục. Thời gian thực hiện trong năm học 2024-2025, do Ban giám hiệu các trường và Phòng GDĐT chủ trì.

  3. Đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường ứng dụng công nghệ: Áp dụng các hình thức bồi dưỡng trực tuyến kết hợp trực tiếp, sử dụng phần mềm mô phỏng và tài nguyên số để nâng cao hiệu quả học tập. Mục tiêu đạt 60% giáo viên sử dụng công nghệ trong bồi dưỡng trong 1 năm. Phòng GDĐT và các tổ chuyên môn chịu trách nhiệm triển khai.

  4. Nâng cao nhận thức và ý thức tự bồi dưỡng của giáo viên: Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm, khuyến khích tự học và nghiên cứu khoa học. Đặt mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên chủ động tham gia bồi dưỡng lên 75% trong 2 năm. Chủ thể là Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và phương pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên môn KHTN: Cung cấp kiến thức và kỹ năng về dạy học theo hướng trải nghiệm, hỗ trợ phát triển năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng trải nghiệm, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và hiệu quả giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng trải nghiệm cho giáo viên KHTN?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động thực tế, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất trong nghiên cứu?
    Phương pháp kết hợp giữa bồi dưỡng trực tiếp, trực tuyến, thảo luận nhóm và thực hành chuyên môn được đánh giá cao về tính hấp dẫn và hiệu quả.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng?
    Cơ sở vật chất và nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên là hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả bồi dưỡng.

  4. Làm thế nào để giáo viên nâng cao ý thức tự bồi dưỡng?
    Tạo môi trường học tập tích cực, tổ chức sinh hoạt chuyên môn thường xuyên, khen thưởng và công nhận kết quả bồi dưỡng giúp giáo viên có động lực tự học.

  5. Kết quả bồi dưỡng có tác động như thế nào đến học sinh?
    Giáo viên có năng lực dạy học theo hướng trải nghiệm giúp học sinh phát triển kỹ năng thực hành, tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, nâng cao chất lượng học tập môn KHTN.

Kết luận

  • Năng lực dạy học môn KHTN theo hướng trải nghiệm là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Kiến Thụy.
  • Thực trạng quản lý bồi dưỡng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, kế hoạch và phương pháp tổ chức.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới phương pháp bồi dưỡng, nâng cao nhận thức và ý thức tự bồi dưỡng của giáo viên.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng trong giai đoạn 2024-2026 nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và chất lượng đội ngũ giáo viên.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tích cực triển khai các biện pháp nhằm phát huy tối đa tiềm năng của dạy học theo hướng trải nghiệm trong môn KHTN.