Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2017-2019 còn nhiều hạn chế, đặc biệt là năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học và đổi mới phương pháp giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại Móng Cái, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới năm học 2020-2021.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Móng Cái, với số liệu khảo sát thu thập trong giai đoạn 2017-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ hiệu trưởng và các cán bộ quản lý giáo dục trong việc hoạch định và triển khai các kế hoạch bồi dưỡng hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cũng nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm trong kỷ nguyên công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nguồn nhân lực và quản lý giáo dục, trong đó lý thuyết quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadle nhấn mạnh ba nội dung chính: phát triển, sử dụng và môi trường nguồn nhân lực. Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học được xem là một phần quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực giáo viên. Ngoài ra, các khái niệm về năng lực dạy học được xây dựng dựa trên quan điểm của F. Weinert và các nhà nghiên cứu giáo dục trong nước, nhấn mạnh năng lực là sự kết hợp tổng hợp giữa kiến thức, kỹ năng, thái độ và động cơ nhằm thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ nghề nghiệp trong bối cảnh cụ thể.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học, bồi dưỡng năng lực dạy học, quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, đổi mới giáo dục tiểu học, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng như chính sách, cơ sở vật chất, năng lực cán bộ quản lý. Mô hình quản lý bồi dưỡng được xây dựng trên cơ sở hệ thống các tác động có mục đích của hiệu trưởng và các chủ thể quản lý đến quá trình bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực dạy học của giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, tác giả phân tích, tổng hợp các tài liệu, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý bồi dưỡng giáo viên tiểu học và đổi mới giáo dục. Về thực tiễn, phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi được áp dụng với cỡ mẫu khoảng 200 giáo viên và cán bộ quản lý tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Móng Cái trong giai đoạn 2017-2019. Phương pháp phỏng vấn sâu được sử dụng để bổ sung thông tin, làm rõ các vấn đề chưa được thể hiện rõ trong khảo sát.

Ngoài ra, phương pháp lấy ý kiến chuyên gia được thực hiện với các cán bộ quản lý giáo dục có kinh nghiệm và chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo nhằm đánh giá tính khả thi và cấp thiết của các biện pháp đề xuất. Phân tích thống kê toán học được thực hiện bằng phần mềm chuyên dụng để xử lý số liệu khảo sát, đảm bảo tính khách quan và chính xác của kết quả nghiên cứu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực giáo viên tiểu học: Khoảng 65% giáo viên được khảo sát tại Móng Cái có năng lực dạy học đạt chuẩn, trong khi 35% còn lại có năng lực hạn chế, đặc biệt về kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn chiếm khoảng 70%, nhưng năng lực thực tế chưa đồng đều.

  2. Nhận thức về bồi dưỡng năng lực dạy học: Hơn 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ sự cần thiết của công tác bồi dưỡng năng lực dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên và có hệ thống.

  3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng: Việc quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học tại các trường tiểu học còn nhiều bất cập, như kế hoạch bồi dưỡng chưa cụ thể, nội dung chưa sát thực tế, hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung truyền đạt, thiếu đa dạng và chưa phát huy được vai trò tự học của giáo viên. Khoảng 60% giáo viên phản ánh các hình thức bồi dưỡng chưa phù hợp với nhu cầu thực tế.

  4. Điều kiện phục vụ bồi dưỡng: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu thốn, chỉ khoảng 50% trường có đủ phòng học và thiết bị hỗ trợ cho các hoạt động bồi dưỡng. Kinh phí dành cho công tác bồi dưỡng chưa được đảm bảo đầy đủ, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của các chương trình bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự đồng bộ trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, thiếu kế hoạch dài hạn và chưa khai thác hiệu quả các nguồn lực sẵn có. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại Móng Cái tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi công tác bồi dưỡng giáo viên còn mang tính hình thức, chưa thực sự đổi mới phương pháp và nội dung bồi dưỡng.

Việc thiếu đa dạng hình thức bồi dưỡng và chưa phát huy vai trò tự học của giáo viên làm giảm hiệu quả nâng cao năng lực dạy học. Cơ sở vật chất và kinh phí hạn chế cũng là rào cản lớn, ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng, trong khi đây là yếu tố then chốt trong đổi mới giáo dục hiện đại. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực, mức độ tham gia bồi dưỡng và đánh giá về điều kiện cơ sở vật chất, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học bài bản và hệ thống: Hiệu trưởng các trường tiểu học cần phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch bồi dưỡng dài hạn, cụ thể hóa mục tiêu, nội dung và hình thức bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm từng trường và nhu cầu giáo viên. Thời gian thực hiện: từ năm học 2021-2025.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Áp dụng các phương pháp bồi dưỡng tích cực như tập huấn, hội thảo, sinh hoạt chuyên môn, tự học trực tuyến và trải nghiệm thực tiễn nhằm phát huy vai trò chủ động của giáo viên trong quá trình bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn, phối hợp với các chuyên gia đào tạo.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đề nghị các cấp quản lý giáo dục và chính quyền địa phương ưu tiên kinh phí đầu tư phòng học, thiết bị dạy học hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin để phục vụ công tác bồi dưỡng và đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện: giai đoạn 2021-2023.

  4. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý bồi dưỡng cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý nhằm đảm bảo công tác quản lý bồi dưỡng được thực hiện hiệu quả, khoa học và phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường tiểu học: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, từ đó xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng phù hợp, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng Giáo dục và Đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên trên địa bàn, đồng thời giám sát, đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng.

  3. Giáo viên tiểu học: Hiểu rõ về yêu cầu năng lực dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục, từ đó chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng giảng dạy, từ đó cải thiện kết quả học tập của học sinh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp tích cực, đa dạng như tập huấn, hội thảo, sinh hoạt chuyên môn, tự học trực tuyến và trải nghiệm thực tiễn được đánh giá cao vì phát huy vai trò chủ động của giáo viên và phù hợp với điều kiện thực tế.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học là gì?
    Khó khăn gồm kế hoạch bồi dưỡng chưa cụ thể, nội dung chưa sát thực tế, hình thức bồi dưỡng đơn điệu, thiếu cơ sở vật chất và kinh phí, cũng như năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục còn hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng?
    Cần xây dựng kế hoạch bài bản, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực quản lý và khuyến khích giáo viên tự học, tự nghiên cứu kết hợp với các hoạt động bồi dưỡng chính thức.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Hiệu trưởng trường tiểu học là chủ thể quản lý chính, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá công tác bồi dưỡng, phối hợp với các tổ chức, cá nhân liên quan để đảm bảo hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại thành phố Móng Cái còn nhiều hạn chế về kế hoạch, nội dung, hình thức và điều kiện thực hiện.
  • Năng lực dạy học của giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt trong ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách, cơ sở vật chất, kinh phí và năng lực cán bộ quản lý giáo dục.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bài bản, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao năng lực quản lý.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp triển khai thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và Phòng Giáo dục cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp đề xuất ngay từ năm học 2021-2022 để kịp thời nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn.