Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết 29/NQ/TW, việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên, nơi có đặc điểm kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học đang được chú trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy năng lực dạy học của một bộ phận giáo viên chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới chương trình, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại huyện Tủa Chùa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực dạy học, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại 4 trường tiểu học công lập trên địa bàn huyện, với tổng số 58 khách thể gồm cán bộ quản lý, giáo viên và chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo. Thời gian nghiên cứu chủ yếu trong năm học 2022-2023.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và năng lực dạy học của giáo viên tiểu học. Lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng từ các quan điểm của các nhà nghiên cứu như Phạm Viết Vượng, nhấn mạnh quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu chung. Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học được xem là một bộ phận quan trọng trong quản lý giáo dục, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

Về năng lực dạy học, luận văn tiếp cận theo định nghĩa của chương trình giáo dục phổ thông 2018, trong đó năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành và phát triển qua quá trình học tập, rèn luyện, cho phép giáo viên vận dụng kiến thức, kỹ năng để tổ chức hoạt động dạy học hiệu quả. Năng lực dạy học của giáo viên tiểu học bao gồm các nhóm năng lực: xây dựng kế hoạch dạy học, sử dụng phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, tư vấn hỗ trợ học sinh, ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình bồi dưỡng năng lực dạy học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đồng thời vận dụng các phương pháp bồi dưỡng đa dạng như diễn giảng, thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, thực hành trải nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Các văn bản pháp luật, nghị quyết, tài liệu chuyên ngành về quản lý giáo dục, bồi dưỡng năng lực dạy học, chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát thực trạng tại 4 trường tiểu học huyện Tủa Chùa với 58 khách thể gồm 2 cán bộ Phòng GD&ĐT, 16 cán bộ quản lý trường và 40 giáo viên.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm phỏng vấn sâu, điều tra bằng phiếu hỏi, quan sát thực tế cơ sở vật chất và hoạt động bồi dưỡng. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, kết hợp phân tích định tính nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và nguyên nhân.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực địa, xử lý số liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về bồi dưỡng năng lực dạy học: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, 25% còn lại chưa thực sự hiểu rõ hoặc chưa quan tâm đúng mức.

  2. Năng lực dạy học của giáo viên: Kết quả khảo sát cho thấy chỉ khoảng 60% giáo viên đạt mức năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình mới, đặc biệt năng lực sử dụng phương pháp dạy học tích cực và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55%.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Các hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung trực tiếp (chiếm 70%), còn bồi dưỡng trực tuyến và kết hợp mới chiếm khoảng 30%. Phương pháp bồi dưỡng còn đơn điệu, thiếu đa dạng, chưa phát huy tối đa hiệu quả thực hành và trải nghiệm.

  4. Điều kiện phục vụ bồi dưỡng: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu thốn, chỉ khoảng 50% trường có đủ thiết bị hỗ trợ như máy chiếu, máy tính và kết nối internet ổn định. Nguồn kinh phí dành cho bồi dưỡng cũng còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc công tác quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học chưa được đổi mới kịp thời, thiếu sự chỉ đạo sát sao và chưa có kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, phù hợp với đặc điểm địa phương. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương đồng với thực trạng chung của các vùng miền núi, dân tộc thiểu số, nơi điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn.

Việc tập trung bồi dưỡng trực tiếp truyền thống chiếm ưu thế nhưng chưa tận dụng hiệu quả các hình thức bồi dưỡng trực tuyến, gây hạn chế về thời gian và chi phí. Cơ sở vật chất thiếu thốn làm giảm khả năng ứng dụng công nghệ trong bồi dưỡng, ảnh hưởng đến việc nâng cao năng lực sử dụng công nghệ thông tin của giáo viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt năng lực theo từng nhóm năng lực, bảng tổng hợp các hình thức bồi dưỡng và mức độ trang bị cơ sở vật chất tại các trường. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới công tác quản lý bồi dưỡng, đa dạng hóa phương pháp và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các hội nghị, tập huấn chuyên đề nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu rõ trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện.

  2. Khảo sát và xác định nhu cầu bồi dưỡng: Thực hiện khảo sát định kỳ hàng năm để xác định nhu cầu bồi dưỡng cụ thể của giáo viên theo từng môn học và năng lực cần phát triển. Mục tiêu hoàn thành khảo sát trước mỗi năm học. Chủ thể: Phòng GD&ĐT phối hợp với hiệu trưởng các trường.

  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Áp dụng kết hợp bồi dưỡng trực tiếp, trực tuyến và tự bồi dưỡng, tăng cường phương pháp thực hành, trải nghiệm thực tế. Mục tiêu nâng tỷ lệ bồi dưỡng trực tuyến lên 50% trong 2 năm tới. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, đội ngũ báo cáo viên.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đề xuất ngân sách đầu tư máy tính, máy chiếu, đường truyền internet ổn định cho các trường tiểu học. Mục tiêu 100% trường có đủ thiết bị phục vụ bồi dưỡng trong 3 năm. Chủ thể: UBND huyện, Sở GD&ĐT.

  5. Kiểm tra, đánh giá và thu nhận phản hồi: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng và thu nhận ý kiến phản hồi từ giáo viên để điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng phù hợp. Mục tiêu thực hiện đánh giá định kỳ mỗi học kỳ. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, hiệu trưởng các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, từ đó xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường tiểu học: Áp dụng các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học hiệu quả, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tại đơn vị mình.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt yêu cầu năng lực dạy học theo chương trình mới, chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nâng cao năng lực.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, khoa học giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao chất lượng dạy học và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất?
    Kết hợp đa dạng phương pháp như diễn giảng, thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống và đặc biệt là thực hành, trải nghiệm thực tế giúp giáo viên vận dụng kiến thức vào thực tiễn hiệu quả hơn.

  3. Làm thế nào để xác định nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên?
    Thông qua khảo sát thực trạng năng lực, phỏng vấn, điều tra bằng phiếu hỏi và đánh giá kết quả dạy học, từ đó xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ bồi dưỡng trực tuyến, cung cấp tài liệu học tập số, tạo môi trường học tập linh hoạt, giúp giáo viên nâng cao năng lực sử dụng công nghệ trong dạy học.

  5. Ai chịu trách nhiệm quản lý công tác bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện là cơ quan chuyên môn quản lý nhà nước, phối hợp với hiệu trưởng các trường tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại huyện Tủa Chùa còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp và điều kiện thực hiện.
  • Năng lực dạy học của giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt là kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực.
  • Cơ sở vật chất và nguồn lực phục vụ bồi dưỡng còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học bao gồm nâng cao nhận thức, khảo sát nhu cầu, đa dạng hóa phương pháp, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kiểm tra đánh giá thường xuyên.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, khảo nghiệm các biện pháp đề xuất trong các năm học tiếp theo để hoàn thiện và nhân rộng mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cấp quản lý giáo dục cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.