Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non giữ vai trò nền tảng quan trọng trong việc phát triển nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa. Theo Thông tư 26/2018/TT-BGD&ĐT, giáo viên mầm non phải nắm vững chuyên môn nghiệp vụ, thường xuyên cập nhật và nâng cao năng lực chuyên môn để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, tại huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, đội ngũ giáo viên mầm non còn bộc lộ nhiều hạn chế như sự không đồng đều về chuyên môn, thâm niên công tác và nhận thức về công tác bồi dưỡng chuyên môn còn hạn chế. Việc tổ chức bồi dưỡng chưa tuân thủ nguyên tắc nhất định, nội dung chưa đáp ứng nhu cầu thực tế, công tác quản lý bồi dưỡng chưa khoa học và hoạt động bồi dưỡng còn mang tính hình thức.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp cho giáo viên mầm non tại 5 trường mầm non thuộc huyện Tiên Lữ, với tổng số 114 người tham gia khảo sát (15 cán bộ quản lý, 99 giáo viên). Nghiên cứu tập trung vào 4 chức năng quản lý: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá bồi dưỡng năng lực chuyên môn. Phạm vi nghiên cứu từ năm 2019 đến 2020 tại huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên mầm non đạt chuẩn nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn hiệu quả, góp phần phát triển giáo dục mầm non tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt tập trung vào quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp cho giáo viên mầm non. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng nhằm đảm bảo hiệu quả và chất lượng giáo dục. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý để đạt mục tiêu đề ra.

  2. Lý thuyết phát triển năng lực chuyên môn: Năng lực chuyên môn được định nghĩa là khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp để hoàn thành công việc hiệu quả. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non bao gồm 5 tiêu chuẩn với 15 tiêu chí, tập trung vào phẩm chất nhà giáo, phát triển chuyên môn nghiệp vụ, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng, và sử dụng ngoại ngữ, công nghệ thông tin.

Các khái niệm chính bao gồm: bồi dưỡng năng lực chuyên môn, chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non, quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, các thành phần năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp (phát triển chuyên môn bản thân, xây dựng kế hoạch nuôi dưỡng - chăm sóc - giáo dục, nuôi dưỡng và chăm sóc sức khỏe trẻ, giáo dục phát triển toàn diện trẻ, quan sát và đánh giá sự phát triển của trẻ, quản lý nhóm lớp).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích các văn bản pháp luật, chủ trương của Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục & Đào tạo về bồi dưỡng giáo viên mầm non; tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước; hệ thống hóa các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

    • Quan sát: Theo dõi hoạt động sư phạm và bồi dưỡng của giáo viên tại các trường mầm non.
    • Điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập dữ liệu từ 114 người gồm cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường mầm non huyện Tiên Lữ.
    • Phỏng vấn sâu: Thu thập ý kiến, nhận định của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động bồi dưỡng năng lực chuyên môn.
    • Nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Phân tích hồ sơ giáo viên để làm rõ thực trạng bồi dưỡng.

  • Phương pháp xử lý thông tin: Sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình, phân tích định lượng và định tính các số liệu thu thập được.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, tập trung khảo sát tại 5 trường mầm non xã Cương Chính, Thụy Lôi, Lệ Xá, Hải Triều và Đức Thắng thuộc huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng mục tiêu bồi dưỡng năng lực chuyên môn: Khoảng 68% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá mục tiêu bồi dưỡng đã được xác định rõ ràng, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non. Tuy nhiên, 32% cho rằng mục tiêu chưa cụ thể hoặc chưa sát với thực tế công tác.

  2. Nội dung bồi dưỡng năng lực chuyên môn: 70% người tham gia cho biết nội dung bồi dưỡng tập trung vào kiến thức cơ bản và kỹ năng sư phạm, nhưng chỉ khoảng 55% đánh giá nội dung đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế của giáo viên. Nội dung bồi dưỡng còn thiếu cập nhật các phương pháp giáo dục hiện đại và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin.

  3. Phương pháp bồi dưỡng: Khoảng 60% giáo viên cho rằng phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là giảng giải và truyền đạt lý thuyết, ít sử dụng phương pháp thực hành, thảo luận nhóm hay xử lý tình huống. Điều này làm giảm hiệu quả phát triển năng lực thực hành của giáo viên.

  4. Hình thức bồi dưỡng: Các hình thức bồi dưỡng phổ biến là lớp tập huấn ngắn hạn tại chỗ (chiếm 75%), sinh hoạt chuyên môn (65%), và tự học (50%). Tuy nhiên, hình thức học tập từ xa và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 20%.

  5. Quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn: Việc lập kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện tương đối đầy đủ với 72% cán bộ quản lý tham gia khảo sát đánh giá kế hoạch có tính khả thi. Tuy nhiên, công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng còn nhiều hạn chế, với chỉ 55% đánh giá công tác kiểm tra, đánh giá được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên mầm non tại huyện Tiên Lữ đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức các lớp bồi dưỡng ngắn hạn. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như nội dung bồi dưỡng chưa đa dạng, phương pháp bồi dưỡng còn truyền thống, thiếu sự đổi mới và ứng dụng công nghệ thông tin.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ hạn chế về nguồn lực, nhận thức chưa đầy đủ của một số cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng và hình thức tổ chức là điểm chung của nhiều địa phương còn khó khăn về kinh phí và cơ sở vật chất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các nội dung bồi dưỡng, phương pháp và hình thức bồi dưỡng; bảng tổng hợp kết quả khảo sát về công tác quản lý bồi dưỡng (lập kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá) để minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức định kỳ nhằm tạo sự đồng thuận và cam kết thực hiện nghiêm túc công tác bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng đầu năm học. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tiên Lữ phối hợp với các trường mầm non.

  2. Đổi mới quản lý chương trình, nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Xây dựng chương trình bồi dưỡng linh hoạt, cập nhật kiến thức mới, tăng cường phương pháp thực hành, xử lý tình huống, thảo luận nhóm và ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: triển khai từ năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non, Phòng GD&ĐT.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác bồi dưỡng: Cải thiện phòng học, trang thiết bị dạy học, máy tính, phần mềm hỗ trợ bồi dưỡng trực tuyến nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia bồi dưỡng đa dạng hình thức. Thời gian thực hiện: kế hoạch đầu tư trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các trường mầm non.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng: Xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá định kỳ, sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, đồng thời khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong công tác bồi dưỡng. Thời gian thực hiện: thực hiện thường xuyên hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại địa phương và nhà trường.

  2. Giáo viên mầm non: Hiểu rõ về chuẩn nghề nghiệp, các năng lực cần phát triển và phương pháp tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, huyện: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non gồm những tiêu chuẩn nào?
    Chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nhà giáo; phát triển chuyên môn, nghiệp vụ; xây dựng môi trường giáo dục; phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng; sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin. Mỗi tiêu chuẩn bao gồm các tiêu chí cụ thể nhằm đảm bảo năng lực toàn diện của giáo viên.

  2. Tại sao việc bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên mầm non lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, nâng cao kỹ năng sư phạm, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục, từ đó nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ và phát triển toàn diện trẻ em.

  3. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên mầm non?
    Phương pháp kết hợp giữa giảng giải, thực hành, thảo luận nhóm, xử lý tình huống và nghiên cứu trường hợp được đánh giá cao, giúp giáo viên phát triển kỹ năng thực tiễn và tư duy sáng tạo.

  4. Làm thế nào để quản lý hiệu quả công tác bồi dưỡng năng lực chuyên môn?
    Quản lý hiệu quả cần xây dựng kế hoạch khoa học, tổ chức thực hiện nghiêm túc, chỉ đạo đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng, đồng thời tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng kịp thời.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như trình độ, năng lực của cán bộ quản lý, nhận thức của giáo viên; yếu tố khách quan như kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị, sự chỉ đạo của các cấp quản lý và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo chuẩn nghề nghiệp cho giáo viên mầm non tại huyện Tiên Lữ đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và công tác quản lý.
  • Đội ngũ giáo viên mầm non cần được bồi dưỡng thường xuyên, đa dạng về hình thức và phương pháp để nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Công tác quản lý bồi dưỡng cần