Tổng quan nghiên cứu

Việc giảng dạy môn Văn minh Pháp (civilisation française) trong chương trình đào tạo tiếng Pháp tại Trường Đại học Ngoại ngữ Quân sự (E.E) có vai trò quan trọng trong việc trang bị kiến thức văn hóa, xã hội, chính trị và kinh tế của nước Pháp cho sinh viên. Từ năm 2002, Khoa tiếng Pháp của E.E đã đào tạo các sĩ quan phiên dịch, thông dịch viên tiếng Pháp cho Quân đội nhân dân Việt Nam với mục tiêu phát triển đồng thời năng lực ngôn ngữ và kiến thức văn hóa – xã hội. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy môn Văn minh Pháp tại đây gặp nhiều khó khăn do hạn chế về tài liệu, phương pháp, thời lượng học tập và trình độ của cả giảng viên lẫn sinh viên. Cụ thể, chỉ có 60 tiết học trong năm thứ ba dành cho môn này, trong khi nội dung rất rộng và phức tạp. Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 20% sinh viên phải thi lại môn này, trong khi chỉ khoảng 10% đạt điểm cao, phản ánh sự khó khăn trong tiếp thu kiến thức. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các vấn đề trong quá trình dạy và học môn Văn minh Pháp tại E.E, từ đó đề xuất chương trình và phương pháp giảng dạy phù hợp hơn với đặc thù sinh viên quân sự và yêu cầu đào tạo. Nghiên cứu được thực hiện trên đối tượng sinh viên năm thứ ba và giảng viên của Khoa tiếng Pháp, trong bối cảnh đào tạo từ năm 2002 đến nay, tại Hà Nội. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Pháp chuyên ngành quân sự, góp phần phát triển nguồn nhân lực ngôn ngữ có kiến thức văn hóa sâu rộng, đáp ứng yêu cầu công tác trong Quân đội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa, cũng như các phương pháp giảng dạy văn minh trong dạy tiếng Pháp như sau:

  • Khái niệm văn hóa và văn minh: Văn hóa được định nghĩa là tổng thể các giá trị, tập tục, tri thức, nghệ thuật, luật lệ và thói quen của một xã hội (UNESCO, 1982). Văn minh là tập hợp các đặc trưng xã hội, chính trị, kinh tế, văn hóa của một dân tộc, có thể đồng nghĩa với văn hóa trong bối cảnh giảng dạy ngôn ngữ.

  • Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa: Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện thể hiện và truyền tải văn hóa. Việc học ngôn ngữ gắn liền với việc hiểu biết văn hóa để phát triển năng lực giao tiếp hiệu quả (Byram, 1992).

  • Các phương pháp tiếp cận giảng dạy văn minh trong FLE (Français Langue Étrangère): bao gồm phương pháp chủ đề, phương pháp ký hiệu học, phương pháp xã hội học, phương pháp nhân học, phương pháp ngôn ngữ học và phương pháp giao lưu văn hóa (interculturelle). Mỗi phương pháp có ưu điểm riêng trong việc giúp người học tiếp cận và hiểu sâu sắc văn hóa Pháp.

  • Phương pháp giao tiếp và hành động: nhấn mạnh việc học viên tham gia tích cực qua các hoạt động như thảo luận, trình bày, tranh luận, giúp phát triển kỹ năng ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa đồng thời.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ 45 sinh viên năm thứ ba Khoa tiếng Pháp E.E qua bảng hỏi, cùng các cuộc phỏng vấn sâu với 2 giảng viên phụ trách môn Văn minh Pháp.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu thuận tiện với sinh viên quân sự năm thứ ba đang học môn Văn minh Pháp, đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để tổng hợp kết quả khảo sát, phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ quan điểm, khó khăn và đề xuất của giảng viên.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và phỏng vấn được thực hiện vào cuối tháng 10 năm học 2009-2010, sau khi sinh viên hoàn thành môn học và thi kết thúc học phần.

Phương pháp nghiên cứu này giúp đánh giá khách quan thực trạng, nhận diện các khó khăn trong giảng dạy và học tập môn Văn minh Pháp, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù đào tạo tại E.E.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ tiếng Pháp của sinh viên rất đa dạng: 58% sinh viên đã học tiếng Pháp trước khi vào trường, trong đó 5% học 12 năm, 9% học 7 năm, 44% học 3 năm; 42% là người mới bắt đầu. Sự đa dạng này gây khó khăn trong việc xây dựng chương trình và phương pháp giảng dạy đồng đều.

  2. Sinh viên đánh giá cao môn Văn minh Pháp: 97% sinh viên yêu thích môn học, trong đó 85% cho rằng môn học giúp nâng cao kiến thức ngôn ngữ và văn hóa, 56% yêu thích văn hóa Pháp, 25% thấy môn học hữu ích cho công việc tương lai.

  3. Nội dung môn học chưa đáp ứng đủ nhu cầu: 45% sinh viên cho rằng nội dung chưa đủ, 55% đánh giá thông tin chỉ ở mức khá cập nhật, 36% cho là lỗi thời. Các chủ đề như chính trị và quốc phòng ít được quan tâm hơn (47% yêu thích).

  4. Khó khăn lớn nhất là thiếu tài liệu và phương tiện học tập: 78% sinh viên cho rằng thiếu tài liệu, phương tiện là rào cản lớn nhất, đặc biệt với sinh viên quân sự bị hạn chế tiếp cận bên ngoài và internet.

  5. Khó khăn về kiến thức văn hóa và ngôn ngữ: 73% sinh viên thiếu kiến thức văn hóa, 42% gặp khó khăn về ngôn ngữ khi đọc hiểu tài liệu dài.

  6. Phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, thiếu tương tác: 13% sinh viên không hài lòng với phương pháp hiện tại, mong muốn có thêm hoạt động tương tác, sử dụng tài liệu đa phương tiện.

  7. Giảng viên thiếu kinh nghiệm và đào tạo chuyên sâu: Giảng viên trẻ, chưa có đào tạo chuyên biệt về văn minh Pháp, ít có cơ hội tiếp xúc thực tế với văn hóa Pháp do hạn chế về quy định quân đội.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và phỏng vấn cho thấy môn Văn minh Pháp tại E.E có vị trí quan trọng trong chương trình đào tạo nhưng đang gặp nhiều thách thức. Sự đa dạng trình độ sinh viên đòi hỏi chương trình và phương pháp linh hoạt, phù hợp. Thiếu tài liệu và phương tiện học tập là rào cản lớn, đặc biệt với sinh viên quân sự bị hạn chế tiếp cận nguồn tài nguyên bên ngoài. Điều này làm giảm hiệu quả tiếp thu kiến thức văn hóa và ngôn ngữ.

Phương pháp giảng dạy hiện tại chủ yếu theo kiểu truyền thụ kiến thức một chiều, thiếu các hoạt động tương tác, thảo luận, trình bày nhóm, khiến sinh viên dễ bị thụ động, giảm động lực học tập. Việc bổ sung tài liệu đa phương tiện, tài liệu cập nhật và áp dụng phương pháp giao tiếp, hành động sẽ giúp tăng cường sự tham gia và hiệu quả học tập.

So với các nghiên cứu trong lĩnh vực dạy tiếng Pháp chuyên ngành, việc kết hợp kiến thức văn hóa và ngôn ngữ là yếu tố then chốt để phát triển năng lực giao tiếp toàn diện. Nghiên cứu này cũng khẳng định vai trò của đào tạo chuyên sâu cho giảng viên nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Văn minh Pháp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ sinh viên, biểu đồ đánh giá nội dung và phương pháp giảng dạy, bảng tổng hợp khó khăn và đề xuất của sinh viên và giảng viên để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình giảng dạy môn Văn minh Pháp phù hợp

    • Cập nhật nội dung theo 8 chủ đề chính: địa lý, lịch sử, chính trị, xã hội, kinh tế, văn hóa, đời sống hàng ngày và quốc phòng.
    • Thời gian thực hiện: áp dụng từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp Khoa tiếng Pháp và giảng viên chuyên môn.

  2. Đa dạng hóa tài liệu và phương tiện học tập

    • Sử dụng tài liệu mới, tài liệu bổ sung về quốc phòng Pháp, tài liệu đa phương tiện (video, audio, báo chí, internet).
    • Trang bị phòng học đa phương tiện, thư viện số.
    • Thời gian: trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể: Phòng đào tạo, thư viện, Khoa tiếng Pháp.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng giao tiếp và hành động

    • Tăng cường hoạt động thảo luận, trình bày, tranh luận, sử dụng tài liệu thực tế.
    • Áp dụng phương pháp so sánh văn hóa Việt – Pháp để tăng tính tương tác và hiểu biết sâu sắc.
    • Thời gian: triển khai ngay trong các học kỳ tới.
    • Chủ thể: Giảng viên môn Văn minh Pháp.

  4. Nâng cao năng lực chuyên môn cho giảng viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về văn minh Pháp và phương pháp giảng dạy hiện đại.
    • Tạo điều kiện cho giảng viên tham gia các chương trình trao đổi, thực tập tại Pháp hoặc các nước nói tiếng Pháp.
    • Thời gian: kế hoạch 2-3 năm.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, Khoa tiếng Pháp, các cơ quan liên quan.

  5. Tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên tiếp cận tài liệu và môi trường học tập

    • Mở rộng quyền truy cập internet, thư viện, phòng học đa phương tiện cho sinh viên quân sự.
    • Khuyến khích sinh viên tự học, nghiên cứu qua các dự án, bài tập nhóm.
    • Thời gian: trong năm học tới.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, phòng quản lý sinh viên, Khoa tiếng Pháp.

Các giải pháp trên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo môn Văn minh Pháp, giúp sinh viên quân sự phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ và văn hóa, đáp ứng yêu cầu công tác trong Quân đội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo tiếng Pháp tại các trường đại học, cao đẳng

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong giảng dạy môn Văn minh Pháp, từ đó cải tiến chương trình và phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc thù sinh viên.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo tiếng Pháp chuyên ngành, tổ chức bồi dưỡng giảng viên.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Pháp, đặc biệt sinh viên quân sự

    • Lợi ích: Nắm bắt được nội dung, phương pháp học tập hiệu quả môn Văn minh Pháp, nâng cao kiến thức văn hóa và kỹ năng giao tiếp.
    • Use case: Chuẩn bị học tập, nghiên cứu môn Văn minh Pháp, phát triển năng lực ngôn ngữ và văn hóa.

  3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực didactique des langues (giảng dạy ngôn ngữ)

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn về giảng dạy văn hóa trong đào tạo ngôn ngữ, áp dụng vào các nghiên cứu tương tự.
    • Use case: Phát triển các đề tài nghiên cứu về phương pháp giảng dạy ngôn ngữ và văn hóa.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực ngoại ngữ và quân sự

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả chương trình đào tạo tiếng Pháp quân sự, đề xuất chính sách hỗ trợ nâng cao chất lượng đào tạo.
    • Use case: Xây dựng chính sách, quy định về đào tạo ngoại ngữ trong quân đội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao môn Văn minh Pháp lại quan trọng trong đào tạo tiếng Pháp quân sự?
    Môn học giúp sinh viên hiểu sâu sắc về văn hóa, xã hội, chính trị và quốc phòng của Pháp, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp và thực hiện nhiệm vụ phiên dịch, thông dịch trong môi trường quân sự. Ví dụ, kiến thức về quốc phòng Pháp giúp sinh viên hiểu rõ hơn về các thuật ngữ chuyên ngành và bối cảnh sử dụng.

  2. Khó khăn lớn nhất của sinh viên khi học môn này là gì?
    Thiếu tài liệu cập nhật, hạn chế tiếp cận nguồn học liệu đa phương tiện và trình độ tiếng Pháp không đồng đều là những khó khăn chính. Sinh viên quân sự còn bị hạn chế về môi trường học tập do quy định quân đội, làm giảm cơ hội tiếp xúc với văn hóa Pháp thực tế.

  3. Phương pháp giảng dạy nào được đề xuất để cải thiện hiệu quả?
    Phương pháp giao tiếp và hành động, kết hợp sử dụng tài liệu đa phương tiện, hoạt động thảo luận, trình bày nhóm và so sánh văn hóa Việt – Pháp được khuyến khích nhằm tăng tính tương tác và hứng thú học tập.

  4. Giảng viên cần chuẩn bị gì để nâng cao chất lượng giảng dạy?
    Giảng viên cần được đào tạo chuyên sâu về văn minh Pháp, cập nhật kiến thức mới, nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và phương pháp giảng dạy hiện đại. Tham gia các khóa bồi dưỡng và thực tập tại nước ngoài cũng rất hữu ích.

  5. Làm thế nào để sinh viên quân sự có thể tiếp cận tài liệu và môi trường học tập tốt hơn?
    Cần tạo điều kiện mở rộng quyền truy cập internet, thư viện, phòng học đa phương tiện trong trường, đồng thời khuyến khích sinh viên tự học qua các dự án, bài tập nhóm và sử dụng tài liệu điện tử. Việc này giúp sinh viên chủ động tiếp cận kiến thức và phát triển kỹ năng.

Kết luận

  • Môn Văn minh Pháp giữ vai trò thiết yếu trong chương trình đào tạo tiếng Pháp quân sự, giúp sinh viên phát triển kiến thức văn hóa và năng lực ngôn ngữ toàn diện.
  • Thực trạng giảng dạy hiện nay còn nhiều hạn chế về tài liệu, phương pháp và trình độ sinh viên, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
  • Nghiên cứu đã xác định rõ các khó khăn và đề xuất chương trình, phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc thù sinh viên quân sự.
  • Giải pháp bao gồm cập nhật nội dung, đa dạng hóa tài liệu, đổi mới phương pháp và nâng cao năng lực giảng viên.
  • Các bước tiếp theo là triển khai chương trình mới, tổ chức đào tạo giảng viên và cải thiện điều kiện học tập, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Pháp tại E.E.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và giảng viên cần phối hợp triển khai các đề xuất để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Văn minh Pháp, góp phần đào tạo nguồn nhân lực ngôn ngữ chất lượng cho Quân đội Việt Nam.