Luận Văn Thạc Sĩ Về Phương Pháp Tiếp Cận Tích Hợp Quản Lý Khu Vực Ven Biển Tại Việt Nam

• Tác giả: Phan Thanh Tuyen
• Người hướng dẫn: Prof. Lars-Torsten Eriksson PhD
• Trường học: Uppsala Universitet
• Chuyên ngành: Master Program in Public Management
• Đề tài: Phương Pháp Tiếp Cận Tích Hợp Quản Lý Khu Vực Ven Biển Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hanoi

• ACKNOWLEDGMENT
• ABSTRACT
• 1. THE OBJECTIVE AND QUESTIONS OF THE STUDY
• 2. TECHNICAL LITERATURE REVIEW ON STRUCTURE AND MECHANISM OF COORDINATION INTEGRATED COASTAL MANAGEMENT
• 3. THEORETICAL FRAMEWORK OF INTEGRATED COASTAL MANAGEMENT
• 3.1. The general concept of integrated coastal management
• 3.2. The organizational structure and coordination mechanisms
• 4. RESEARCH METHODOLOGY
• 4.1. Data collection Method
• 4.2. Analysis method
• 5. THE ANALYSIS OF ICM STRUCTURE AND COORDINATION MECHANISM IN VIETNAM
• 5.1. The current status of ICM structure and coordination mechanism
• 5.2. Coordination mechanisms in coastal zone management
• 5.3. Current ICZM’s coordinating mechanism in Vietnam
• 5.4. Analysis of the ICM organizational structure and coordinating mechanisms
• 5.4.1. At the central level
• 5.4.2. At the local level
• 5.5. Weakness
• 5.6. Opportunities
• 5.7. Threats
• 5.8. The analysis of survey questionnaires and study of some ICM models
• 6. THE PROPOSAL FOR DEVELOPMENT OF ICM ORGANIZATION STRUCTURE AND COORDINATION MECHANISM IN VIETNAM
• 6.1. Option I
• 6.2. Option II
• 7. SUGGESTIONS FOR FUTURE RESEARCH
• 8. CONTRIBUTION OF THE THESIS
• REFERENCES

I. Tổng Quan Cách Tiếp Cận Tích Hợp Quản Lý Ven Biển Việt Nam

Khu vực ven biển Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng gây áp lực lên tài nguyên ven biển, dẫn đến nhiều thách thức về ô nhiễm môi trường biển, suy thoái hệ sinh thái và biến đổi khí hậu ven biển. Quản lý tổng hợp vùng bờ (ICZM) là một phương pháp tiếp cận được nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, áp dụng để giải quyết những vấn đề này. ICZM Việt Nam nhằm mục đích cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo sinh kế cho cộng đồng ven biển. Theo GESAMP (2001), khu vực ven biển bao gồm cả vùng nước ven bờ và đất liền kề, chịu ảnh hưởng bởi các quá trình sinh học và vật lý, và được quản lý chủ yếu để khai thác tài nguyên thiên nhiên.

1.1. Vai trò quan trọng của Khu vực Ven biển trong Kinh tế Việt Nam

Khu vực ven biển Việt Nam là trung tâm của các hoạt động kinh tế quan trọng như kinh tế biển Việt Nam, du lịch ven biển Việt Nam, và nuôi trồng thủy sản ven biển. Sự tập trung các hoạt động kinh tế này tạo ra nhiều cơ hội việc làm và đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia. Tuy nhiên, việc khai thác quá mức tài nguyên ven biển và phát triển thiếu bền vững đang đe dọa đến sự ổn định và phát triển lâu dài của khu vực. Cần có sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển kinh tế xanh ven biển.

1.2. Thách thức đối với Quản lý Bền vững Khu vực Ven biển Việt Nam

Việc quản lý bền vững ven biển đối mặt với nhiều thách thức phức tạp. Biến đổi khí hậu ven biển, ô nhiễm môi trường biển, và sự suy giảm đa dạng sinh học là những vấn đề cấp bách cần giải quyết. Ngoài ra, sự thiếu phối hợp giữa các ngành, các cấp quản lý và sự tham gia hạn chế của cộng đồng ven biển cũng là những rào cản lớn. Cần có các giải pháp quản lý rủi ro thiên tai ven biển hiệu quả và các chính sách phù hợp để giảm thiểu tác động tiêu cực lên khu vực ven biển.

II. Vấn Đề Nhức Nhối Thách Thức Trong Quản Lý Ven Biển Hiện Nay

Mặc dù ICZM đã được áp dụng tại Việt Nam, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong quá trình triển khai. Một trong những vấn đề chính là sự thiếu đồng bộ giữa các chính sách và quy định, dẫn đến chồng chéo và khó khăn trong việc thực thi. Ngoài ra, năng lực quản lý của các cơ quan chức năng còn hạn chế, đặc biệt là ở cấp địa phương. Sự tham gia của cộng đồng ven biển vào quá trình ra quyết định còn yếu, và chưa có cơ chế hiệu quả để giải quyết các xung đột lợi ích giữa các bên liên quan. Theo nghiên cứu, một trong những khó khăn lớn nhất là thiếu một cơ cấu tổ chức và cơ chế phối hợp phù hợp.

2.1. Thiếu Phối Hợp Liên Ngành và Liên Vùng trong Quản Lý

Sự thiếu phối hợp giữa các ngành như du lịch ven biển Việt Nam, nuôi trồng thủy sản ven biển, và công nghiệp gây ra nhiều mâu thuẫn trong việc sử dụng tài nguyên ven biển. Các quy hoạch ngành thường thiếu tính đồng bộ và không xem xét đầy đủ các tác động đến môi trường và xã hội. Cần thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả để đảm bảo sự hài hòa giữa các mục tiêu phát triển khác nhau. Cần có sự quản lý đa mục tiêu ven biển để giải quyết bài toán này.

2.2. Năng Lực Quản Lý và Thực Thi Chính Sách Còn Hạn Chế

Năng lực của các cơ quan quản lý, đặc biệt là ở cấp địa phương, còn hạn chế về nguồn lực tài chính, nhân lực và kỹ thuật. Việc thực thi các chính sách và quy định còn yếu, dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên ven biển. Cần tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực thi pháp luật.

2.3. Hạn Chế về Sự Tham Gia của Cộng Đồng Ven biển

Sự tham gia của cộng đồng ven biển vào quá trình ra quyết định còn hạn chế, dẫn đến các chính sách và dự án không phù hợp với nhu cầu và mong muốn của người dân. Cần tăng cường sự tham gia của cộng đồng thông qua các hình thức tham vấn, đối thoại và đồng quản lý. Quản lý vùng bờ dựa vào cộng đồng là một giải pháp hiệu quả để đảm bảo tính bền vững.

III. Phương Pháp ICZM Giải Pháp Quản Lý Tổng Hợp Vùng Bờ Hiệu Quả

Quản lý tổng hợp vùng bờ (ICZM) được xem là một giải pháp hiệu quả để giải quyết các thách thức trong quản lý ven biển. ICZM là một quá trình liên tục, năng động và thích ứng, nhằm mục đích cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo sinh kế cho cộng đồng ven biển. ICZM đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp quản lý và sự tham gia tích cực của các bên liên quan. Mục tiêu của ICZM Việt Nam là đạt được phát triển bền vững ven biển.

3.1. Các Nguyên Tắc Cốt Lõi của Quản Lý Tổng Hợp Vùng Bờ ICZM

ICZM dựa trên các nguyên tắc cốt lõi như tính hệ thống, tính liên ngành, tính tham gia, tính thích ứng và tính bền vững. Tính hệ thống đòi hỏi xem xét các yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội một cách tổng thể. Tính liên ngành yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành và các cấp quản lý. Tính tham gia đảm bảo sự tham gia tích cực của các bên liên quan. Tính thích ứng cho phép điều chỉnh kế hoạch và chiến lược khi có thay đổi. Tính bền vững đảm bảo sự phát triển không gây hại cho môi trường và xã hội.

3.2. Vai Trò của Quy hoạch Không Gian Biển trong ICZM

Quy hoạch không gian biển là một công cụ quan trọng trong ICZM. Quy hoạch không gian biển giúp phân bổ không gian và tài nguyên ven biển một cách hợp lý, giảm thiểu xung đột lợi ích và đảm bảo tính bền vững. Quy hoạch không gian biển cần dựa trên các nguyên tắc khoa học, tham vấn cộng đồng và xem xét các yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội. Mục tiêu cuối cùng là cân bằng các lợi ích khác nhau và hướng tới sự phát triển bền vững.

3.3. Tiếp Cận Hệ Sinh Thái trong Quản Lý Khu Vực Ven Biển

Tiếp cận hệ sinh thái trong quản lý ven biển nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì chức năng và dịch vụ của hệ sinh thái biển. Việc bảo tồn các hệ sinh thái quan trọng như rừng ngập mặn, rạn san hô và thảm cỏ biển là rất quan trọng để đảm bảo sự bền vững của khu vực ven biển. Tiếp cận hệ sinh thái trong quản lý ven biển cần dựa trên kiến thức khoa học, đánh giá rủi ro và sự tham gia của cộng đồng.

IV. Kinh Nghiệm Các Mô Hình Quản Lý Ven Biển Thành Công Trên Thế Giới

Nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng thành công ICZM. Bài học kinh nghiệm từ các mô hình này có thể được áp dụng cho Việt Nam. Các mô hình thành công thường có các yếu tố chung như chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, cơ chế phối hợp hiệu quả, sự tham gia tích cực của cộng đồng và năng lực quản lý tốt. Việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác giúp Việt Nam xây dựng một hệ thống quản lý tổng hợp vùng bờ hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế.

4.1. Bài Học Kinh Nghiệm từ Dự Án PEMSEA về ICZM

PEMSEA (Partnerships in Environmental Management for the Seas of East Asia) là một chương trình khu vực thành công trong việc thúc đẩy ICZM. PEMSEA đã xây dựng các hướng dẫn và công cụ ICZM hiệu quả, và đã hỗ trợ các quốc gia thành viên triển khai ICZM tại các địa phương. Kinh nghiệm từ PEMSEA cho thấy tầm quan trọng của sự hợp tác khu vực, chia sẻ kiến thức và xây dựng năng lực trong quản lý ven biển.

4.2. Mô Hình Quản Lý Ven Biển của Hà Lan Ứng Phó Biến Đổi Khí Hậu

Hà Lan là một quốc gia có kinh nghiệm lâu năm trong quản lý ven biển, đặc biệt là trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu ven biển. Hà Lan đã xây dựng các hệ thống đê điều và các giải pháp kỹ thuật khác để bảo vệ bờ biển khỏi xói lở và ngập lụt. Hà Lan cũng chú trọng đến việc thích ứng biến đổi khí hậu ven biển và phát triển các giải pháp dựa vào tự nhiên.

4.3. Thực tiễn quản lý vùng bờ ở Việt Nam Dự án VNICZM

Dự án Vietnam - Netherlands on Integrated Coastal Management (VNICZM) là một dự án thí điểm về quản lý tổng hợp vùng bờ được thực hiện tại một số tỉnh thành của Việt Nam, bao gồm Nam Định, Thừa Thiên Huế và Bà Rịa - Vũng Tàu. Dự án đã tập trung vào việc xây dựng năng lực cho cán bộ quản lý, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và phát triển các kế hoạch quản lý ven biển phù hợp với điều kiện địa phương.

V. Ứng Dụng Đề Xuất Giải Pháp Tăng Cường Quản Lý Ven Biển Việt Nam

Để tăng cường quản lý ven biển Việt Nam, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Cần hoàn thiện khung pháp lý về quản lý biển, tăng cường năng lực cho các cơ quan quản lý, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng ven biển và tăng cường hợp tác quốc tế. Cần có một tầm nhìn dài hạn và một cam kết mạnh mẽ từ chính phủ để đảm bảo sự thành công của ICZM.

5.1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý và Chính Sách về Quản lý Biển

Việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý biển là rất quan trọng để tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho ICZM. Cần rà soát và sửa đổi các luật và quy định hiện hành để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả. Cần ban hành các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế xanh ven biển và bảo vệ môi trường.

5.2. Xây Dựng Năng Lực Quản Lý cho Cơ Quan Chức Năng

Cần tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý về ICZM, đánh giá tác động môi trường ven biển, và quản lý rủi ro thiên tai ven biển. Cần đầu tư vào trang thiết bị và công nghệ để hỗ trợ công tác quản lý và giám sát. Sự liên kết giữa nghiên cứu khoa học và ra quyết định là rất quan trọng.

5.3. Tăng Cường Hợp Tác Quốc Tế và Chia Sẻ Kinh Nghiệm

Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế về quản lý biển và chia sẻ kinh nghiệm với các quốc gia khác. Cần tham gia vào các diễn đàn khu vực và quốc tế về ICZM và học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình thành công. Cần thu hút đầu tư quốc tế vào các dự án quản lý ven biển bền vững.

VI. Tương Lai Quản Lý Ven Biển Việt Nam Hướng Tới Phát Triển Bền Vững

Tương lai của quản lý ven biển Việt Nam phụ thuộc vào việc áp dụng các phương pháp tiếp cận tích hợp và bền vững. ICZM cần được triển khai một cách toàn diện và hiệu quả, với sự tham gia của tất cả các bên liên quan. Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể khai thác tối đa tiềm năng của khu vực ven biển và đảm bảo sự phát triển bền vững ven biển cho các thế hệ tương lai. Việc đánh giá hiệu quả quản lý vùng bờ là vô cùng cần thiết để đưa ra những điều chỉnh kịp thời.

6.1. Ưu tiên Phát Triển Kinh Tế Xanh và Du Lịch Bền Vững

Phát triển kinh tế xanh ven biển và du lịch ven biển Việt Nam bền vững cần được ưu tiên trong tương lai. Cần khuyến khích các ngành công nghiệp thân thiện với môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái biển. Cần phát triển du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng để tạo thu nhập cho cộng đồng ven biển và nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường.

6.2. Thúc Đẩy Nghiên Cứu Khoa Học và Ứng Dụng Công Nghệ

Cần thúc đẩy nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ trong quản lý ven biển. Cần nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu ven biển, ô nhiễm môi trường biển, và các giải pháp ứng phó. Cần phát triển các công nghệ tiên tiến để giám sát và quản lý tài nguyên ven biển một cách hiệu quả.

6.3. Nâng cao nhận thức và truyền thông về quản lý ven biển

Nâng cao nhận thức và truyền thông về tầm quan trọng của việc bảo vệ tài nguyên ven biển và thực hiện quản lý tổng hợp vùng bờ là vô cùng quan trọng. Chính phủ, tổ chức phi chính phủ (NGO) và các phương tiện truyền thông nên tích cực tham gia vào việc truyền tải thông điệp và nâng cao nhận thức cộng đồng. Cần tăng cường giáo dục về quản lý ven biển trong các trường học và cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam sở hữu hơn 3.260 km bờ biển với vùng đặc quyền kinh tế rộng gấp ba lần chiều dài bờ biển, cùng hơn 3.000 đảo nhỏ, tạo nên tiềm năng phát triển kinh tế biển đa dạng. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế - xã hội tại các vùng ven biển cũng kéo theo nhiều thách thức về môi trường và tài nguyên, như ô nhiễm, suy thoái hệ sinh thái và xung đột lợi ích giữa các ngành nghề. Từ năm 2000, Việt Nam đã triển khai các dự án quản lý tích hợp vùng bờ biển (ICM) tại một số địa phương như Đà Nẵng, Quảng Nam, Nam Định, Thừa Thiên Huế, nhằm hướng tới phát triển bền vững. Mặc dù vậy, việc áp dụng phương pháp quản lý tích hợp còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là thiếu cơ cấu tổ chức và cơ chế phối hợp phù hợp giữa các cấp chính quyền và ngành liên quan.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đề xuất các giải pháp tổ chức và cơ chế phối hợp hiệu quả để triển khai quản lý tích hợp vùng bờ biển ở cả cấp trung ương và địa phương, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường ven biển. Phạm vi nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các tỉnh ven biển Việt Nam, đặc biệt là Đà Nẵng và Quảng Nam, trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2013. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách, xây dựng mô hình tổ chức và tăng cường sự phối hợp liên ngành, góp phần phát triển bền vững vùng ven biển Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tích hợp vùng bờ biển (ICM/ICZM) được phát triển bởi các chuyên gia quốc tế và khu vực, trong đó có mô hình chu trình 6 bước của PEMSEA gồm: Chuẩn bị, Khởi động, Phát triển, Phê duyệt, Triển khai và Hoàn thiện - Củng cố. Các khái niệm chính bao gồm:

• Quản lý tích hợp (Integrated Management): Phương pháp quản lý liên ngành, liên vùng nhằm giải quyết các vấn đề phức tạp trong vùng bờ biển, đảm bảo sự phát triển bền vững.
• Cơ cấu tổ chức (Organizational Structure): Hệ thống các cơ quan, tổ chức tham gia quản lý vùng bờ biển, từ trung ương đến địa phương.
• Cơ chế phối hợp (Coordination Mechanism): Các phương thức hợp tác, trao đổi thông tin và phối hợp hành động giữa các ngành, cấp chính quyền và cộng đồng.
• Phân tích SWOT: Công cụ đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong tổ chức và phối hợp quản lý vùng bờ biển.
• Cây vấn đề và cây mục tiêu (Problem and Objective Tree): Phương pháp phân tích nguyên nhân, hệ quả và đề xuất giải pháp cho các vấn đề quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua 76 bảng hỏi (38 bảng hỏi tại mỗi tỉnh Đà Nẵng và Quảng Nam) với các lãnh đạo, chuyên gia trong các cơ quan quản lý ven biển. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các tài liệu kỹ thuật, báo cáo nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý vùng bờ biển và các dự án ICM đã triển khai tại Việt Nam.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ định tính và định lượng, bao gồm phân tích SWOT để đánh giá tổ chức và cơ chế phối hợp hiện tại, phân tích cây vấn đề và cây mục tiêu để xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp. Ngoài ra, so sánh các mô hình ICM thành công tại các địa phương trong khu vực Đông Nam Á như Xiamen (Trung Quốc), Batangas (Philippines) và Đà Nẵng (Việt Nam) được sử dụng làm cơ sở tham khảo.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2000 đến 2013, nhằm đánh giá quá trình triển khai các dự án ICM tại Việt Nam và đề xuất mô hình tổ chức phù hợp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu tổ chức hiện tại còn phân tán và thiếu đồng bộ: Tại trung ương, có khoảng 15 bộ, ngành liên quan đến quản lý vùng bờ biển với chức năng và quyền hạn khác nhau, tập trung chủ yếu vào phát triển kinh tế và bảo vệ an ninh quốc phòng, chưa có cơ quan đầu mối thực sự hiệu quả cho quản lý tích hợp. Tại địa phương, 21/28 tỉnh ven biển đã thành lập Sở Biển và Đảo nhưng thiếu cơ chế phối hợp chặt chẽ với các ngành và cấp chính quyền khác.

2. Cơ chế phối hợp còn yếu kém, gây xung đột lợi ích và lãng phí tài nguyên: 89% cán bộ tại Đà Nẵng và 79% tại Quảng Nam đánh giá cơ chế phối hợp là yếu tố quan trọng nhất để nâng cao hiệu quả quản lý vùng bờ biển. Tuy nhiên, hiện nay cơ chế phối hợp chủ yếu phục vụ lợi ích ngành, thiếu sự tham gia của cộng đồng và các bên liên quan khác, dẫn đến khai thác tài nguyên không bền vững và gia tăng xung đột.

3. Mức độ tác động của các ngành đến vùng bờ biển rất cao: Các ngành khai thác như đánh bắt thủy sản (82% Đà Nẵng, 76% Quảng Nam), vận tải biển (82% Đà Nẵng, 71% Quảng Nam), khai thác khoáng sản (63% Đà Nẵng, 76% Quảng Nam) và du lịch (87% Đà Nẵng, 74% Quảng Nam) có tác động lớn đến môi trường ven biển. Trong khi đó, hệ sinh thái ven biển như rừng ngập mặn, san hô đang bị suy giảm nghiêm trọng, cần giảm mức khai thác xuống gần 0%.

4. Mô hình tổ chức và phối hợp tại Đà Nẵng thành công hơn Quảng Nam: Đà Nẵng thành lập Ban Chỉ đạo dự án do Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm trưởng ban, với sự tham gia của các sở, ngành và địa phương, có văn phòng điều phối và cơ chế họp định kỳ, giúp triển khai đồng bộ và hiệu quả. Ngược lại, Quảng Nam chỉ có Ban Quản lý dự án với thành viên chủ yếu là cán bộ chuyên môn, thiếu sự tham gia của lãnh đạo và các ngành liên quan, dẫn đến hiệu quả thấp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến trong việc áp dụng quản lý tích hợp vùng bờ biển, nhưng sự thiếu hụt về cơ cấu tổ chức và cơ chế phối hợp là nguyên nhân chính khiến hiệu quả quản lý chưa đạt yêu cầu. Việc phân tán quyền hạn giữa nhiều bộ, ngành và thiếu cơ quan đầu mối dẫn đến chồng chéo, xung đột lợi ích và khó khăn trong việc thực thi chính sách.

So sánh với các mô hình thành công tại Đông Nam Á như Xiamen và Batangas, yếu tố then chốt là sự lãnh đạo mạnh mẽ từ cấp cao, cơ quan điều phối chuyên trách và sự tham gia tích cực của các bên liên quan, đặc biệt là cộng đồng địa phương. Đà Nẵng đã áp dụng mô hình này và đạt được kết quả tích cực, trong khi Quảng Nam chưa có sự đồng bộ tương tự.

Việc đề xuất hai phương án tổ chức cấp quốc gia với Ban Chỉ đạo do Phó Thủ tướng hoặc Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường làm trưởng ban, cùng với văn phòng điều phối đặt tại VASI, sẽ giúp tăng cường sự phối hợp liên ngành và liên vùng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai ICM trên toàn quốc. Các biểu đồ và bảng số liệu khảo sát có thể minh họa rõ mức độ tác động của các ngành và sự khác biệt trong cơ chế phối hợp giữa các địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia về Quản lý tích hợp vùng bờ biển: Ban do Phó Thủ tướng hoặc Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường làm trưởng ban, gồm đại diện các bộ, ngành liên quan và địa phương ven biển. Ban có nhiệm vụ chỉ đạo, giám sát và đánh giá việc triển khai ICM trên toàn quốc. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm.

2. Xây dựng Văn phòng Điều phối ICM đặt tại VASI: Văn phòng này sẽ là đầu mối kỹ thuật và hành chính, hỗ trợ Ban Chỉ đạo trong việc phối hợp các bộ, ngành và địa phương, tổ chức các hoạt động đào tạo, truyền thông và giám sát thực hiện. Thời gian thành lập: 6 tháng.

3. Phát triển cơ chế phối hợp liên ngành và liên vùng: Thiết lập các nhóm công tác chuyên môn gồm đại diện các ngành như tài nguyên môi trường, nông nghiệp, giao thông, du lịch, quốc phòng và cộng đồng địa phương để phối hợp giải quyết các vấn đề cụ thể. Thời gian triển khai: 1-2 năm.

4. Tăng cường năng lực và nhận thức cho cán bộ quản lý và cộng đồng: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo nâng cao nhận thức về ICM cho cán bộ các cấp và các bên liên quan, đồng thời đẩy mạnh truyền thông để nâng cao sự tham gia của cộng đồng trong quá trình quản lý. Thời gian liên tục, ưu tiên trong 2 năm đầu.

5. Hoàn thiện chính sách và hướng dẫn kỹ thuật: Rà soát, bổ sung các văn bản pháp luật, quy định kỹ thuật và hướng dẫn thực hiện ICM phù hợp với điều kiện Việt Nam, tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho việc triển khai. Thời gian: 1-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Giúp xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức, cơ chế phối hợp trong quản lý vùng bờ biển, từ trung ương đến địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên biển.

2. Các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội: Cung cấp cơ sở khoa học để tích hợp quản lý tài nguyên biển vào các chiến lược phát triển bền vững, giảm thiểu xung đột lợi ích giữa các ngành.

3. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng địa phương: Hiểu rõ vai trò và cơ chế tham gia vào quá trình quản lý tích hợp vùng bờ biển, từ đó tăng cường sự phối hợp và giám sát thực thi chính sách.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý tài nguyên môi trường, phát triển bền vững: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, mô hình và thực tiễn quản lý tích hợp vùng bờ biển tại Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý tích hợp vùng bờ biển (ICM) là gì?
   ICM là phương pháp quản lý liên ngành, liên vùng nhằm giải quyết các vấn đề phức tạp trong vùng bờ biển, đảm bảo sự phát triển bền vững thông qua sự tham gia của các bên liên quan và phối hợp giữa các ngành, cấp chính quyền.

2. Tại sao Việt Nam cần áp dụng ICM?
   Vùng bờ biển Việt Nam chịu áp lực lớn từ các hoạt động kinh tế như đánh bắt, du lịch, khai thác khoáng sản, dẫn đến suy thoái môi trường và xung đột lợi ích. ICM giúp cân bằng phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và tài nguyên.

3. Những khó khăn chính trong triển khai ICM tại Việt Nam là gì?
   Bao gồm cơ cấu tổ chức phân tán, thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương, nhận thức hạn chế của cán bộ quản lý và cộng đồng, cũng như thiếu nguồn lực và chính sách hỗ trợ.

4. Mô hình tổ chức ICM thành công tại Việt Nam là gì?
   Mô hình tại Đà Nẵng với Ban Chỉ đạo do lãnh đạo tỉnh đứng đầu, có văn phòng điều phối và sự tham gia của các ngành, địa phương được đánh giá là hiệu quả, giúp triển khai đồng bộ và giải quyết kịp thời các vấn đề.

5. Làm thế nào để tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong ICM?
   Cần nâng cao nhận thức, tạo điều kiện cho cộng đồng tham gia vào quá trình lập kế hoạch, ra quyết định và giám sát thực hiện, đồng thời xây dựng cơ chế phản hồi và hỗ trợ kỹ thuật phù hợp.

Kết luận

• Việt Nam đã có những bước đầu triển khai quản lý tích hợp vùng bờ biển nhưng còn nhiều hạn chế về tổ chức và phối hợp.
• Cơ cấu tổ chức hiện tại phân tán, cơ chế phối hợp yếu kém, gây khó khăn trong quản lý và phát triển bền vững vùng ven biển.
• Mô hình tổ chức và phối hợp tại Đà Nẵng là ví dụ thành công, trong khi Quảng Nam còn nhiều điểm cần cải thiện.
• Hai phương án tổ chức cấp quốc gia được đề xuất nhằm tăng cường hiệu quả quản lý tích hợp vùng bờ biển.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia, xây dựng văn phòng điều phối, hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực cán bộ, cộng đồng.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý, nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để bảo vệ và phát triển bền vững vùng bờ biển Việt Nam trong thời gian tới.