I. Tổng Quan Về Phương Pháp Dạy Học Âm Nhạc Ngoại Khóa CĐSP
Âm nhạc dân gian, đặc biệt là dân ca, đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa này, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế, là vô cùng cần thiết. Tại Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn, nơi có đông đảo sinh viên là con em các dân tộc thiểu số, việc đưa phương pháp dạy học âm nhạc vào giờ ngoại khóa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Điều này không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về âm nhạc truyền thống của dân tộc mình mà còn góp phần bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước. Theo nghiên cứu của Vi Hồng Nhân, dân ca là "tiếng hát tâm tình của mọi lứa tuổi, là tâm hồn của dân tộc".
1.1. Khái niệm về dân ca và vai trò trong giáo dục âm nhạc
Dân ca là những bài hát do nhân dân sáng tác, lưu truyền qua hình thức truyền miệng. Nó phản ánh cuộc sống lao động, tâm tư tình cảm và phong tục tập quán của mỗi dân tộc. Trong giáo dục âm nhạc, dân ca đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách, bồi dưỡng tâm hồn và khơi gợi tình yêu quê hương đất nước. Phạm Phúc Minh từng ví các nốt nhạc trong dân ca như "những chuỗi ngọc vô giá, muôn màu muôn sắc của tổ tiên ta đã sáng tạo ra".
1.2. Đặc điểm âm nhạc dân gian Tày Nùng tại Lạng Sơn
Lạng Sơn là nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số, trong đó Tày và Nùng chiếm số lượng lớn. Âm nhạc dân gian Tày - Nùng mang đậm bản sắc văn hóa của vùng núi phía Bắc, với các làn điệu đặc trưng như Sli, Lượn, Then. Những làn điệu này không chỉ là hình thức giải trí mà còn là phương tiện giao tiếp, trao đổi tình cảm và thể hiện bản sắc văn hóa của cộng đồng. Hoàng Văn Páo đã nghiên cứu sâu về những nét đẹp văn hóa ẩm thực, văn hóa tinh thần của con em dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.
II. Thách Thức Dạy Học Âm Nhạc Ngoại Khóa Tại CĐSP Lạng Sơn
Mặc dù có ý nghĩa quan trọng, việc dạy học âm nhạc trong giờ ngoại khóa tại Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Sự mai một của âm nhạc truyền thống trong giới trẻ, thiếu hụt nguồn tài liệu và cơ sở vật chất, cũng như hạn chế về phương pháp sư phạm âm nhạc là những thách thức lớn. Nhiều sinh viên, dù là người dân tộc Tày, Nùng, lại không biết hát hoặc còn rụt rè khi tham gia biểu diễn các làn điệu Sli, Lượn. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có những giải pháp hiệu quả để khơi dậy niềm đam mê và ý thức bảo tồn văn hóa âm nhạc trong sinh viên.
2.1. Thực trạng tiếp cận âm nhạc dân tộc của sinh viên sư phạm
Phần lớn sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn là con em các dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, sự quan tâm và hiểu biết của các em về âm nhạc dân tộc còn hạn chế. Nhiều em cảm thấy Sli, Lượn là những bài hát khó hát, không yêu thích thể loại âm nhạc dân gian này và chưa thấy được giá trị to lớn của nó trong đời sống tinh thần. Theo thống kê, sinh viên hệ CĐSP Tiểu học có tỷ lệ dân tộc Tày chiếm 61%, dân tộc Nùng chiếm 28%.
2.2. Hạn chế về nguồn lực và phương pháp giảng dạy âm nhạc
Nguồn tài liệu và cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy học âm nhạc dân tộc còn thiếu thốn. Đội ngũ giáo viên còn hạn chế về cả số lượng lẫn phương pháp trong việc truyền dạy hát Sli, Lượn cho sinh viên. Điều này đòi hỏi cần có sự đầu tư và đổi mới trong công tác đào tạo giáo viên và xây dựng chương trình ngoại khóa âm nhạc phù hợp.
III. Phương Pháp Dạy Hát Sli Lượn Hiệu Quả Trong Ngoại Khóa
Để khắc phục những khó khăn trên, cần có những phương pháp dạy học phù hợp và hiệu quả. Việc lựa chọn các bài hát Sli, Lượn đơn giản, dễ hát, gần gũi với đời sống sinh viên là rất quan trọng. Bên cạnh đó, cần chú trọng đến việc tạo môi trường học tập vui vẻ, thoải mái, khuyến khích sự tham gia tích cực của sinh viên. Sử dụng các phương tiện trực quan sinh động, kết hợp với các hoạt động thực hành, biểu diễn sẽ giúp sinh viên dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức. Theo kinh nghiệm của nhiều giáo viên, việc tạo ra các buổi giao lưu, tọa đàm với các nghệ nhân dân gian cũng là một cách hiệu quả để truyền cảm hứng và khơi dậy niềm đam mê âm nhạc truyền thống.
3.1. Lựa chọn bài hát phù hợp với trình độ sinh viên
Việc lựa chọn bài hát Sli, Lượn cần dựa trên trình độ và khả năng của sinh viên. Nên bắt đầu với những bài hát có giai điệu đơn giản, lời ca dễ hiểu, gần gũi với đời sống hàng ngày. Dần dần, có thể nâng cao độ khó của bài hát để thử thách và phát triển khả năng của sinh viên. Cần chú ý đến việc lựa chọn các bài hát mang tính giáo dục cao, thể hiện những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
3.2. Ứng dụng các kỹ thuật dạy hát Sli Lượn đặc trưng
Kỹ thuật hát Sli, Lượn có những đặc trưng riêng, đòi hỏi người dạy phải nắm vững và truyền đạt lại cho sinh viên. Cần chú trọng đến việc hướng dẫn sinh viên cách lấy hơi, nhả chữ, điều chỉnh giọng hát sao cho phù hợp với từng làn điệu. Sử dụng các bài tập luyện thanh, luyện giọng phù hợp sẽ giúp sinh viên cải thiện kỹ năng ca hát và tự tin hơn khi biểu diễn.
3.3. Tạo môi trường học tập âm nhạc dân gian hứng thú
Môi trường học tập đóng vai trò quan trọng trong việc khơi dậy niềm đam mê âm nhạc dân gian trong sinh viên. Cần tạo ra một không gian học tập vui vẻ, thoải mái, khuyến khích sự tham gia tích cực của sinh viên. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, giao lưu văn hóa, biểu diễn âm nhạc sẽ giúp sinh viên có cơ hội thể hiện tài năng và giao lưu, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.
IV. Tổ Chức Hoạt Động Ngoại Khóa Âm Nhạc Dân Tộc Tại CĐSP
Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa âm nhạc dân tộc cần được thực hiện một cách bài bản và có kế hoạch. Cần xác định rõ mục tiêu, nội dung và hình thức tổ chức phù hợp với điều kiện thực tế của trường. Các hoạt động có thể bao gồm: câu lạc bộ âm nhạc dân gian, các buổi biểu diễn âm nhạc, các cuộc thi hát Sli, Lượn, các buổi giao lưu với các nghệ nhân dân gian. Cần chú trọng đến việc quảng bá và giới thiệu các hoạt động này đến đông đảo sinh viên để thu hút sự quan tâm và tham gia của các em.
4.1. Xây dựng câu lạc bộ âm nhạc dân gian Tày Nùng
Thành lập câu lạc bộ âm nhạc dân gian Tày - Nùng là một giải pháp hiệu quả để tập hợp những sinh viên có chung niềm đam mê và tạo ra một sân chơi bổ ích cho các em. Câu lạc bộ có thể tổ chức các buổi sinh hoạt định kỳ, các buổi tập luyện, biểu diễn âm nhạc, các buổi giao lưu với các nghệ nhân dân gian. Cần có sự hỗ trợ và hướng dẫn của giáo viên để câu lạc bộ hoạt động hiệu quả.
4.2. Tổ chức các buổi biểu diễn và giao lưu âm nhạc
Tổ chức các buổi biểu diễn và giao lưu âm nhạc là cơ hội để sinh viên thể hiện tài năng và giao lưu, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Các buổi biểu diễn có thể được tổ chức vào các dịp lễ hội, các sự kiện của trường hoặc của địa phương. Cần mời các nghệ nhân dân gian đến tham gia biểu diễn và chia sẻ kinh nghiệm để truyền cảm hứng cho sinh viên.
4.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa âm nhạc
Việc đánh giá hiệu quả của các hoạt động ngoại khóa âm nhạc là rất quan trọng để có những điều chỉnh và cải tiến phù hợp. Cần thu thập ý kiến phản hồi từ sinh viên, giáo viên và các bên liên quan để có được cái nhìn khách quan và toàn diện. Các tiêu chí đánh giá có thể bao gồm: mức độ tham gia của sinh viên, sự yêu thích và hiểu biết của sinh viên về âm nhạc dân gian, sự phát triển kỹ năng ca hát của sinh viên.
V. Ứng Dụng Thực Tế Kinh Nghiệm Dạy Âm Nhạc Tại CĐSP Lạng Sơn
Việc áp dụng các phương pháp dạy học trên vào thực tế tại Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn đã mang lại những kết quả tích cực. Sinh viên đã có sự thay đổi rõ rệt về nhận thức và thái độ đối với âm nhạc dân gian. Các em đã chủ động tìm hiểu, học hỏi và tham gia tích cực vào các hoạt động ngoại khóa. Nhiều sinh viên đã trở thành những hạt nhân văn nghệ, góp phần lan tỏa tình yêu âm nhạc truyền thống đến cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các phương pháp dạy học để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của sinh viên và yêu cầu của xã hội.
5.1. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm
Việc thực nghiệm sư phạm là một bước quan trọng để đánh giá tính hiệu quả của các phương pháp dạy học. Cần tiến hành thực nghiệm trên một nhóm sinh viên và so sánh kết quả với một nhóm đối chứng. Các tiêu chí đánh giá có thể bao gồm: kiến thức, kỹ năng, thái độ của sinh viên đối với âm nhạc dân gian.
5.2. Chia sẻ kinh nghiệm từ giáo viên âm nhạc
Kinh nghiệm của các giáo viên âm nhạc là vô cùng quý báu. Cần tạo điều kiện để các giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau. Các giáo viên có thể chia sẻ về các phương pháp dạy học hiệu quả, các bài hát phù hợp, các hoạt động ngoại khóa thành công.
VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Dạy Học Âm Nhạc Dân Gian CĐSP
Việc dạy học âm nhạc trong giờ ngoại khóa tại Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa âm nhạc của dân tộc. Cần tiếp tục đầu tư và phát triển các phương pháp dạy học phù hợp, xây dựng chương trình ngoại khóa đa dạng và phong phú, tạo điều kiện để sinh viên phát huy tài năng và lan tỏa tình yêu âm nhạc truyền thống đến cộng đồng. Trong tương lai, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo ra một môi trường giáo dục âm nhạc toàn diện và hiệu quả.
6.1. Tầm quan trọng của việc bảo tồn âm nhạc dân tộc
Âm nhạc dân tộc là một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của âm nhạc dân tộc là trách nhiệm của mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ. Cần có những hành động cụ thể để bảo tồn và phát huy âm nhạc dân tộc, như: học hát, biểu diễn, truyền dạy cho thế hệ sau.
6.2. Đề xuất và kiến nghị để phát triển giáo dục âm nhạc
Để phát triển giáo dục âm nhạc, cần có sự quan tâm và đầu tư của các cấp lãnh đạo. Cần xây dựng chương trình giáo dục âm nhạc phù hợp với từng cấp học, đào tạo đội ngũ giáo viên âm nhạc có trình độ chuyên môn cao, cung cấp đầy đủ cơ sở vật chất và trang thiết bị cho việc dạy học âm nhạc.
