Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế số và xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) ngày càng phổ biến trên thế giới, hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt (TTVPKDTM) tại các ngân hàng thương mại Việt Nam đang trở thành một lĩnh vực nghiên cứu cấp thiết. Tại Việt Nam, theo Quyết định số 2545/QĐ-TTg ngày 30/12/2016 của Thủ tướng Chính phủ, mục tiêu giảm tỷ lệ giao dịch bằng tiền mặt xuống dưới 10% vào năm 2020 đã thúc đẩy các ngân hàng thương mại đẩy mạnh phát triển các dịch vụ thanh toán điện tử, trong đó có thanh toán viện phí không dùng tiền mặt.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển TTVPKDTM tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) - Chi nhánh Hoàng Mai, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2016-2018, chủ yếu tại Bệnh viện Bạch Mai. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, tiêu chí đánh giá sự phát triển dịch vụ, đồng thời đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại chi nhánh này.

Việc phát triển TTVPKDTM không chỉ giúp giảm tải tình trạng quá tải tại các bệnh viện, rút ngắn thời gian khám chữa bệnh cho bệnh nhân mà còn góp phần minh bạch hóa các giao dịch tài chính, tiết kiệm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, đồng thời tăng cường nguồn vốn huy động cho ngân hàng. Theo báo cáo của VietinBank Hoàng Mai, doanh số thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tăng trưởng ổn định qua các năm, phản ánh sự quan tâm ngày càng lớn của khách hàng đối với dịch vụ này. Đây là cơ sở quan trọng để nghiên cứu nhằm phát triển bền vững dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, tập trung vào ba khái niệm chính:

  1. Thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM): Theo Đặng Công Hoàn (2015), TTKDTM là hoạt động dịch vụ thanh toán sử dụng các công cụ để bù trừ tiền từ tài khoản người trả sang tài khoản người thụ hưởng thông qua đơn vị cung ứng dịch vụ thanh toán, không sử dụng tiền mặt trực tiếp.

  2. Dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt (TTVPKDTM): Là dịch vụ cho phép khách hàng thanh toán viện phí và các dịch vụ y tế liên quan qua các phương tiện thanh toán điện tử như thẻ ngân hàng, chuyển khoản trực tuyến, máy POS, được kết nối trực tiếp giữa ngân hàng và các cơ sở y tế.

  3. Tiêu chí đánh giá sự phát triển dịch vụ: Bao gồm các chỉ tiêu định tính như mức độ hài lòng, an toàn, tiện ích dịch vụ; và chỉ tiêu định lượng như mức tăng trưởng doanh số, thu nhập, số lượng giao dịch, số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ, chi phí đầu tư và số lượng thiết bị hỗ trợ (ATM, POS).

Ngoài ra, luận văn áp dụng mô hình phân tích nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển dịch vụ, phân loại thành nhân tố khách quan (môi trường kinh tế vĩ mô, tâm lý văn hóa, pháp lý) và nhân tố chủ quan (nhân lực, công nghệ, hoạt động kinh doanh ngân hàng).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ báo cáo hoạt động của VietinBank Chi nhánh Hoàng Mai giai đoạn 2016-2018; khảo sát 100 đối tượng gồm chuyên gia ngân hàng, cán bộ y tế, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân; tài liệu pháp luật, văn bản quy định liên quan đến thanh toán không dùng tiền mặt.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào nhóm đối tượng có kinh nghiệm và liên quan trực tiếp đến hoạt động thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, với cơ cấu độ tuổi chủ yếu từ 24-40 tuổi (chiếm 80%).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tích biểu đồ và bảng số liệu để đánh giá thực trạng; phân tích nhân tố ảnh hưởng dựa trên kết quả khảo sát; áp dụng phương pháp tổng hợp và phân tích định tính để đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ năm 2016 đến 2018, phân tích và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh số thanh toán viện phí không dùng tiền mặt: Doanh số TTVPKDTM tại VietinBank Hoàng Mai tăng trung bình khoảng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2018, phản ánh sự gia tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ của khách hàng.

  2. Mức độ hài lòng khách hàng: Khoảng 78% khách hàng khảo sát đánh giá mức độ hài lòng với dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt ở mức từ hài lòng đến rất hài lòng, đặc biệt về tính tiện lợi và an toàn trong giao dịch.

  3. Nhân tố ảnh hưởng: Kết quả khảo sát cho thấy nhân tố công nghệ (chiếm 85% ý kiến đồng thuận) và chất lượng phục vụ (80%) là hai yếu tố chủ chốt ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển của TTVPKDTM. Ngược lại, yếu tố tâm lý, thói quen sử dụng tiền mặt vẫn còn chiếm tỷ lệ khoảng 30% gây hạn chế sự phát triển.

  4. Hạn chế và tồn tại: Chi phí đầu tư cho hạ tầng công nghệ và quảng bá dịch vụ tăng khoảng 12% nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu mở rộng; số lượng máy POS và ATM tại các bệnh viện còn hạn chế, chưa phủ rộng; quy trình thanh toán còn phức tạp gây khó khăn cho một số nhóm khách hàng lớn tuổi.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng doanh số và mức độ hài lòng cao cho thấy TTVPKDTM tại VietinBank Hoàng Mai đã đạt được những bước tiến quan trọng, phù hợp với xu hướng phát triển chung của ngành ngân hàng và chính sách của Chính phủ về thanh toán không dùng tiền mặt. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại như thanh toán qua thẻ khám bệnh, POS, ngân hàng điện tử đã góp phần nâng cao trải nghiệm khách hàng, giảm thời gian chờ đợi và rút ngắn quy trình thanh toán.

Tuy nhiên, thói quen sử dụng tiền mặt và tâm lý e ngại rủi ro bảo mật vẫn là rào cản lớn, tương tự như các nghiên cứu tại các quốc gia đang phát triển khác. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như tại Nigeria hay Hàn Quốc, việc nâng cao nhận thức và đào tạo người dùng là yếu tố quyết định để thúc đẩy chuyển đổi sang thanh toán không dùng tiền mặt.

Việc đầu tư hạ tầng công nghệ và mở rộng mạng lưới POS, ATM cần được đẩy mạnh hơn nữa để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Bảng số liệu và biểu đồ tăng trưởng doanh số, số lượng giao dịch, cũng như khảo sát mức độ hài lòng khách hàng có thể được trình bày chi tiết để minh họa rõ nét hơn về xu hướng phát triển và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế chính sách: Đề nghị các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục hoàn thiện các quy định về bảo mật, an toàn thông tin trong thanh toán điện tử, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng triển khai dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt. Thời gian thực hiện: 2019-2020; Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước, Bộ Y tế.

  2. Tăng cường chất lượng phục vụ khách hàng: VietinBank Hoàng Mai cần nâng cao năng lực nhân viên qua đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, cải tiến quy trình giao dịch để giảm thiểu thủ tục phức tạp, nâng cao trải nghiệm khách hàng. Thời gian: liên tục từ 2019; Chủ thể: VietinBank Chi nhánh Hoàng Mai.

  3. Phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin: Đầu tư mở rộng hệ thống máy POS, ATM tại các bệnh viện, nâng cấp phần mềm kết nối giữa ngân hàng và cơ sở y tế để đảm bảo tính ổn định, nhanh chóng và an toàn trong giao dịch. Thời gian: 2019-2021; Chủ thể: VietinBank, các bệnh viện liên kết.

  4. Đẩy mạnh công tác truyền thông, đào tạo, hướng dẫn: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, hội thảo, đào tạo cho người dân, bệnh nhân và cán bộ y tế về lợi ích và cách sử dụng dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt nhằm thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt. Thời gian: 2019-2020; Chủ thể: VietinBank, Bộ Y tế, các cơ quan truyền thông.

  5. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Tuyển dụng và đào tạo đội ngũ chuyên gia công nghệ thông tin và quản lý dịch vụ thanh toán để đáp ứng yêu cầu phát triển dịch vụ hiện đại, bảo mật và hiệu quả. Thời gian: 2019-2022; Chủ thể: VietinBank.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và các chi nhánh: Để tham khảo mô hình phát triển dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước (Ngân hàng Nhà nước, Bộ Y tế): Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo trong việc xây dựng chính sách, hoàn thiện hành lang pháp lý và thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong lĩnh vực y tế.

  3. Các bệnh viện, cơ sở y tế: Áp dụng các giải pháp kết nối hệ thống thanh toán điện tử với ngân hàng, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, giảm tải thủ tục hành chính và cải thiện trải nghiệm bệnh nhân.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành tài chính ngân hàng, quản trị tổ chức tài chính: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến thanh toán điện tử và dịch vụ ngân hàng hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt là gì?
    Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán viện phí và các dịch vụ y tế thông qua các phương tiện điện tử như thẻ ngân hàng, chuyển khoản trực tuyến, máy POS, giúp khách hàng không phải sử dụng tiền mặt trực tiếp, đảm bảo an toàn và tiện lợi.

  2. Những lợi ích chính của thanh toán viện phí không dùng tiền mặt?
    Lợi ích bao gồm giảm thời gian chờ đợi, tăng tính minh bạch trong giao dịch, giảm rủi ro mất tiền mặt, tiết kiệm chi phí vận hành cho bệnh viện và ngân hàng, đồng thời góp phần giảm tải quá tải tại các cơ sở y tế.

  3. Những khó khăn khi triển khai dịch vụ này tại Việt Nam?
    Khó khăn gồm thói quen sử dụng tiền mặt của người dân, hạn chế về hạ tầng công nghệ tại một số bệnh viện, chi phí đầu tư ban đầu cao, và các rủi ro về bảo mật thông tin trong giao dịch điện tử.

  4. Ngân hàng VietinBank Chi nhánh Hoàng Mai đã làm gì để phát triển dịch vụ này?
    Ngân hàng đã đầu tư hệ thống thanh toán trực tuyến, phát hành thẻ khám bệnh liên kết với các bệnh viện, mở rộng mạng lưới máy POS, đồng thời tổ chức đào tạo nhân viên và tuyên truyền nâng cao nhận thức khách hàng.

  5. Làm thế nào để khách hàng có thể sử dụng dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt?
    Khách hàng cần mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng, đăng ký sử dụng thẻ khám bệnh hoặc thẻ ATM, sau đó có thể thanh toán viện phí qua các kênh như máy POS tại bệnh viện, chuyển khoản trực tuyến hoặc qua các ứng dụng ngân hàng điện tử.

Kết luận

  • Thanh toán viện phí không dùng tiền mặt tại VietinBank Chi nhánh Hoàng Mai đã có sự phát triển tích cực với mức tăng trưởng doanh số khoảng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2018.
  • Các nhân tố công nghệ và chất lượng phục vụ đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy sự phát triển dịch vụ, trong khi thói quen sử dụng tiền mặt vẫn là thách thức cần vượt qua.
  • Việc hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cao năng lực nhân lực, đầu tư hạ tầng công nghệ và đẩy mạnh truyền thông là các giải pháp trọng tâm cần thực hiện trong giai đoạn tiếp theo.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các bên liên quan có thể tham khảo, áp dụng nhằm phát triển bền vững dịch vụ thanh toán viện phí không dùng tiền mặt.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2019 đến 2021, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng dịch vụ.

Hành động ngay hôm nay: Các ngân hàng, cơ quan quản lý và bệnh viện cần phối hợp chặt chẽ để đẩy mạnh phát triển thanh toán viện phí không dùng tiền mặt, góp phần hiện đại hóa ngành y tế và nâng cao chất lượng dịch vụ cho người dân.