I. Tổng Quan Về Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản Khánh Hòa 55
Ngành nuôi trồng thủy sản (NTTS) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của các quốc gia ven biển, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam. Tại Việt Nam, NTTS đã có những bước phát triển vượt bậc, đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Năm 2019, sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt 4,43 triệu tấn, chiếm 54% tổng sản lượng toàn ngành, tăng đáng kể so với 2,07 triệu tấn năm 2010. Sự phát triển này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn tạo ra nguồn hàng xuất khẩu lớn, mang lại giá trị kim ngạch đáng kể. Các sản phẩm NTTS Việt Nam đã khẳng định được vị thế trên thị trường quốc tế, đặc biệt là ở các thị trường lớn với yêu cầu cao về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. NTTS mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với trồng trọt, với giá trị sản xuất bình quân trên một ha cao gấp hơn hai lần so với đất trồng trọt. Do đó, phát triển nuôi trồng thủy sản luôn nhận được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách và quản lý.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của nuôi trồng thủy sản
Theo Cát Quang Hoa (2000), NTTS là ngành sản xuất vật chất sử dụng tài nguyên thiên nhiên như đất đai, mặt nước, khí hậu để tạo ra các sản phẩm thủy sản phục vụ đời sống. FAO (2008) định nghĩa NTTS là quá trình nuôi trồng các loài thủy sinh ở trong đất liền và vùng ven bờ, bao gồm cả sự can thiệp vào quá trình ương nuôi để tăng sản lượng. Đặc điểm của NTTS là tính chất rộng khắp, phát triển ở nhiều vùng khác nhau với điều kiện địa hình, khí hậu khác nhau. Diện tích mặt nước và đất vừa là tư liệu sản xuất chủ yếu, vừa là tư liệu sản xuất đặc biệt không thể thay thế được (Lê Kim Long, 2016).
1.2. Vai trò của phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững
Phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, tạo việc làm và thu nhập cho người dân, đặc biệt là ở các vùng ven biển và nông thôn. NTTS cũng góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và các hệ sinh thái thủy sinh. Tuy nhiên, việc phát triển NTTS cần được thực hiện một cách có trách nhiệm, đảm bảo không gây tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Cần có các chính sách và quy định phù hợp để quản lý và kiểm soát hoạt động NTTS, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành.
II. Thực Trạng Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản Ở Khánh Hòa 58
Khánh Hòa có tiềm năng lớn để phát triển nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là trên biển, với 385km đường bờ biển, hơn 200 đảo lớn nhỏ, 3 vịnh và 2 đầm phá kín gió. Diện tích có thể NTTS khoảng gần 10 ngàn ha, với điều kiện thời tiết thuận lợi. Nghề NTTS đã có từ lâu đời, được thực hiện bởi cả người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, diện tích nuôi trồng thủy sản hiện nay khá biến động, năng suất còn thấp, và phương thức nuôi trồng chưa tiếp cận với hình thức hiện đại. Đóng góp của NTTS vào giá trị gia tăng của ngành nông lâm thủy sản khoảng 39%. Mặc dù vậy, sự phát triển NTTS của tỉnh vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, quy mô tăng nhưng kém bền vững, năng suất và chất lượng sản phẩm còn thấp, phương thức tổ chức sản xuất còn manh mún và lạc hậu.
2.1. Quy mô và năng lực sản xuất nuôi trồng thủy sản
Quy mô NTTS của tỉnh Khánh Hòa đã đạt mức ổn định về diện tích mặt nước nuôi trồng, số lượng cơ sở nuôi và nhân lực. Để phát triển ngành này, khó có thể mở rộng quy mô về lượng mà phải chuyển sang tăng cường đầu tư chiều sâu thâm canh. Theo số liệu thống kê, diện tích NTTS của tỉnh dao động trong khoảng [cung cấp số liệu cụ thể nếu có trong tài liệu gốc] ha, với sản lượng đạt [cung cấp số liệu cụ thể nếu có trong tài liệu gốc] tấn. Năng lực sản xuất của các cơ sở NTTS còn hạn chế, chủ yếu là các hộ gia đình nhỏ lẻ với quy mô sản xuất còn manh mún.
2.2. Thâm canh và ứng dụng khoa học công nghệ trong NTTS
NTTS đã chuyển dần sang áp dụng hình thức nuôi thâm canh nhưng chủ yếu theo chiều rộng, dư địa thâm canh theo chiều sâu nhất là siêu thâm canh rất lớn nhờ tăng cường đầu tư mở rộng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, áp dụng kỹ thuật và tiếp nhận chuyển giao công nghệ mới, nâng cao chất lượng nhân lực. Tỷ lệ áp dụng khoa học công nghệ vào NTTS còn thấp, chủ yếu là các kỹ thuật nuôi truyền thống. Việc ứng dụng các công nghệ mới như nuôi tuần hoàn, nuôi biofloc còn hạn chế.
2.3. Chuyển dịch cơ cấu và tổ chức sản xuất trong NTTS
Cơ cấu NTTS đang có sự thay đổi về chất khi giới hạn về lượng đã hết dư địa thay đổi. Cơ cấu theo địa phương NTTS có xu hướng tập trung vào những nơi có lợi thế lớn như thành phố Cam Ranh và thị xã Ninh Hòa. Bước đầu cho sự hình thành vùng chuyên canh nuôi trồng quy mô lớn làm cơ sở phát triển cụm ngành nuôi trồng chế biến thủy sản ở tỉnh và vùng. Trong NTTS của tỉnh Khánh Hòa, các hình thức tổ chức sản xuất được áp dụng khá đa dạng nhưng hình thức hộ nuôi trồng vẫn là phổ biến nên quy mô nuôi trồng nhỏ lẻ, phân tán, năng lực quản trị kinh doanh chưa cao.
III. Thách Thức Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản Khánh Hòa 59
Sự phát triển ngành NTTS ở Khánh Hòa đang đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn. Thứ nhất, thiếu quy hoạch hoặc quy hoạch chạy theo thực tế sản xuất, các vấn đề xã hội nảy sinh trong quá trình chuyển đổi đất nông, lâm nghiệp sang NTTS. Thứ hai, các vấn đề môi trường trong và xung quanh các khu vực nuôi tập trung do hoạt động của các ngành kinh tế khác gây ra (công nghiệp hóa, du lịch, đô thị hóa, di dân,…), hoặc do chính hoạt động NTTS gây ra. Thứ ba, hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ NTTS chưa được đầu tư đồng bộ. Thứ tư, tình hình sử dụng các loại thuốc thú y phục vụ NTTS diễn ra tràn lan. Thứ năm, tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp mà chưa có các giải pháp phòng trị triệt để. Thứ sáu, tình trạng con giống không đảm bảo chất lượng. Thứ bảy, tình trạng thiếu vốn cho sản xuất và đặc biệt là diễn biến phức tạp của thị trường tiêu thụ sản phẩm thủy sản trong và ngoài nước đang là những nhân tố gây cản trở cho việc phát triển tiếp theo của ngành thủy sản.
3.1. Vấn đề quy hoạch và quản lý đất đai cho NTTS
Việc thiếu quy hoạch hoặc quy hoạch không phù hợp với thực tế là một trong những thách thức lớn nhất đối với sự phát triển NTTS ở Khánh Hòa. Điều này dẫn đến tình trạng sử dụng đất đai không hiệu quả, gây ra các vấn đề về môi trường và xã hội. Cần có quy hoạch chi tiết và đồng bộ cho NTTS, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành. Quy hoạch cần xem xét đến các yếu tố như điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, môi trường và nhu cầu thị trường.
3.2. Tác động môi trường và dịch bệnh trong nuôi trồng
Các hoạt động NTTS có thể gây ra tác động tiêu cực đến môi trường, như ô nhiễm nguồn nước, suy thoái đất đai và mất đa dạng sinh học. Tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp cũng là một thách thức lớn đối với ngành NTTS. Cần có các biện pháp quản lý và kiểm soát chặt chẽ để giảm thiểu tác động môi trường và phòng chống dịch bệnh. Các biện pháp này bao gồm việc sử dụng các phương pháp nuôi thân thiện với môi trường, quản lý chất thải hiệu quả và kiểm soát dịch bệnh kịp thời.
3.3. Thị trường tiêu thụ và chuỗi giá trị thủy sản
Thị trường tiêu thụ sản phẩm thủy sản trong và ngoài nước đang diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho người nuôi trồng. Cần có các giải pháp để mở rộng thị trường tiêu thụ, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm thủy sản và xây dựng chuỗi giá trị NTTS hiệu quả. Các giải pháp này bao gồm việc tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm thủy sản Khánh Hòa và liên kết chặt chẽ giữa người nuôi trồng, doanh nghiệp chế biến và nhà phân phối.
IV. Giải Pháp Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản Khánh Hòa 57
Để phát triển NTTS ở Khánh Hòa một cách bền vững, cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các giải pháp này cần tập trung vào việc mở rộng quy mô nuôi trồng hợp lý theo chiều sâu, đẩy mạnh thâm canh nuôi trồng, chuyển dịch cơ cấu NTTS phù hợp với thực tiễn và yêu cầu nâng cao năng suất chất lượng, áp dụng tổ chức sản xuất tiên tiến trong NTTS, và khai thác hiệu quả các nhân tố tác động tới phát triển NTTS.
4.1. Mở rộng quy mô nuôi trồng hợp lý và bền vững
Việc mở rộng quy mô NTTS cần được thực hiện một cách hợp lý và bền vững, đảm bảo không gây tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Cần tập trung vào việc khai thác các tiềm năng về diện tích mặt nước, đồng thời áp dụng các phương pháp nuôi thân thiện với môi trường. Việc mở rộng quy mô cần đi đôi với việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
4.2. Đẩy mạnh thâm canh và ứng dụng công nghệ cao
Thâm canh là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao năng suất và hiệu quả NTTS. Cần khuyến khích người nuôi trồng áp dụng các kỹ thuật thâm canh tiên tiến, như nuôi tuần hoàn, nuôi biofloc và sử dụng các giống thủy sản có năng suất cao. Việc ứng dụng công nghệ cao vào NTTS cũng cần được đẩy mạnh, như sử dụng các hệ thống giám sát và điều khiển tự động, ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
4.3. Phát triển chuỗi giá trị và thị trường tiêu thụ
Việc phát triển chuỗi giá trị và thị trường tiêu thụ là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành NTTS. Cần xây dựng chuỗi giá trị NTTS hiệu quả, từ khâu sản xuất đến khâu chế biến và tiêu thụ. Việc mở rộng thị trường tiêu thụ cần được chú trọng, đặc biệt là thị trường xuất khẩu. Cần xây dựng thương hiệu cho sản phẩm thủy sản Khánh Hòa và tăng cường xúc tiến thương mại.
V. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản 55
Để thúc đẩy sự phát triển của ngành NTTS tại Khánh Hòa, cần có các chính sách hỗ trợ từ phía nhà nước. Các chính sách này cần tập trung vào việc hỗ trợ vốn, kỹ thuật, thông tin thị trường và xúc tiến thương mại. Đồng thời, cần có các chính sách để bảo vệ môi trường và phòng chống dịch bệnh.
5.1. Chính sách tín dụng và hỗ trợ vốn cho NTTS
Cần có các chính sách tín dụng ưu đãi và hỗ trợ vốn cho người nuôi trồng, đặc biệt là các hộ gia đình nhỏ lẻ và các doanh nghiệp mới thành lập. Các chính sách này cần tạo điều kiện thuận lợi cho người nuôi trồng tiếp cận nguồn vốn vay, đồng thời giảm thiểu rủi ro trong quá trình sản xuất.
5.2. Chính sách khuyến khích ứng dụng khoa học công nghệ
Cần có các chính sách khuyến khích người nuôi trồng ứng dụng khoa học công nghệ vào NTTS, như hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật và xây dựng các mô hình trình diễn. Các chính sách này cần tạo động lực cho người nuôi trồng đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
5.3. Chính sách bảo vệ môi trường và phòng chống dịch bệnh
Cần có các chính sách để bảo vệ môi trường và phòng chống dịch bệnh trong NTTS, như quy định về quản lý chất thải, kiểm soát dịch bệnh và sử dụng thuốc thú y an toàn. Các chính sách này cần đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành NTTS, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
VI. Tương Lai Phát Triển Nuôi Trồng Thủy Sản Khánh Hòa 58
Với tiềm năng và lợi thế sẵn có, ngành NTTS Khánh Hòa có nhiều cơ hội để phát triển trong tương lai. Tuy nhiên, để tận dụng được các cơ hội này, cần có sự nỗ lực của cả nhà nước, doanh nghiệp và người nuôi trồng. Cần tập trung vào việc xây dựng một ngành NTTS hiện đại, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.
6.1. Định hướng phát triển NTTS công nghệ cao và bền vững
Định hướng phát triển NTTS công nghệ cao và bền vững là xu hướng tất yếu của ngành trong tương lai. Cần tập trung vào việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến, như nuôi tuần hoàn, nuôi biofloc và sử dụng các giống thủy sản có năng suất cao. Đồng thời, cần đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành, bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
6.2. Liên kết sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu
Việc liên kết sản xuất và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu là cơ hội để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm thủy sản Khánh Hòa. Cần xây dựng các mối liên kết chặt chẽ giữa người nuôi trồng, doanh nghiệp chế biến và nhà phân phối, đồng thời tìm kiếm các đối tác quốc tế để mở rộng thị trường tiêu thụ.
6.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế
Để cạnh tranh trên thị trường quốc tế, cần nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành NTTS Khánh Hòa. Điều này đòi hỏi việc cải thiện chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm thủy sản. Đồng thời, cần chủ động hội nhập quốc tế, tận dụng các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do.
