Tổng quan nghiên cứu

Huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, với dân số khoảng 48.000 người, là một huyện miền núi biên giới có địa hình phức tạp và đa dạng dân tộc sinh sống. Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Chương trình giáo dục phổ thông 2018, hoạt động trải nghiệm được xác định là một nội dung bắt buộc nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh tiểu học. Tuy nhiên, thực tế tại các trường tiểu học huyện Mường Chà cho thấy năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học trên địa bàn huyện Mường Chà, đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục tiểu học 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên, đánh giá công tác quản lý phát triển năng lực này và đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 15 trường tiểu học với 186 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia khảo sát trong giai đoạn từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, phát triển kỹ năng sống và năng lực tự chủ cho học sinh tiểu học. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng trong việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, quản lý và phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình học tập trải nghiệm của David Kolb (1984), trong đó quá trình học tập là chu trình tuần hoàn gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm cụ thể, quan sát và phản hồi, hình thành khái niệm trừu tượng, và thử nghiệm trong tình huống mới. Mô hình này làm nền tảng cho việc thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển năng lực cho học sinh.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng lý thuyết quản lý giáo dục, tập trung vào vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm (tổng hòa kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của giáo viên để tổ chức hoạt động trải nghiệm), phát triển năng lực (quá trình tác động có kế hoạch nhằm nâng cao năng lực), và quản lý phát triển năng lực (quá trình định hướng, lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra của cán bộ quản lý).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu khảo sát ý kiến 186 cán bộ quản lý và giáo viên tại 15 trường tiểu học huyện Mường Chà.
  • Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực trạng.
  • Quan sát trực tiếp các hoạt động trải nghiệm và công tác bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm.
  • Nghiên cứu tài liệu, văn bản pháp luật liên quan như Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT, Thông tư 27/2020/TT-BGDĐT.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng và khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất. Cỡ mẫu 186 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc thực trạng cũng như đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn hạn chế: Khoảng 65% giáo viên chưa thực sự nắm vững quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm theo mô hình Kolb. Chỉ có khoảng 40% giáo viên tự tin thiết kế và triển khai các hoạt động trải nghiệm đa dạng, sinh động.

  2. Công tác quản lý phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm chưa đồng bộ: 70% cán bộ quản lý cho biết việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho giáo viên còn mang tính hình thức, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chuyên môn và ban giám hiệu. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chỉ đạt khoảng 50% hiệu quả theo đánh giá của chuyên gia.

  3. Điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực hỗ trợ còn thiếu hụt: Khoảng 60% trường tiểu học chưa đủ trang thiết bị phục vụ cho hoạt động trải nghiệm, đặc biệt là các thiết bị thực hành ngoài trời và phương tiện hỗ trợ công nghệ thông tin. Kinh phí dành cho hoạt động bồi dưỡng và tổ chức hoạt động trải nghiệm chỉ chiếm khoảng 30% nhu cầu thực tế.

  4. Yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến phát triển năng lực: Nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về vai trò của hoạt động trải nghiệm có sự khác biệt rõ rệt theo thâm niên và trình độ chuyên môn. Đồng thời, sự quan tâm của chính quyền địa phương và các nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do hoạt động trải nghiệm là nội dung mới trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo viên chưa được đào tạo bài bản và thường xuyên. Việc quản lý phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến thiếu sự đồng bộ và hiệu quả trong tổ chức bồi dưỡng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tiểu học tại các địa phương miền núi khác, kết quả tương tự cho thấy việc phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là thách thức chung, đặc biệt trong điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực hạn chế. Tuy nhiên, các trường hợp thành công tại một số địa phương đã chứng minh vai trò quan trọng của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra đánh giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên tự tin tổ chức hoạt động trải nghiệm theo từng năm kinh nghiệm, bảng tổng hợp đánh giá hiệu quả công tác quản lý phát triển năng lực và biểu đồ tròn phân bổ nguồn lực đầu tư cho hoạt động trải nghiệm.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm nghẽn trong phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý và bồi dưỡng phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Mường Chà.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức khảo sát nhu cầu và thiết kế chương trình bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên: Thực hiện khảo sát định kỳ hàng năm để cập nhật nhu cầu thực tế của giáo viên, từ đó xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp, đa dạng về nội dung và phương pháp. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường, hoàn thành trong vòng 6 tháng đầu năm học.

  2. Đa dạng hóa hình thức và phương pháp phát triển năng lực cho giáo viên: Khuyến khích áp dụng các phương pháp học tập trải nghiệm, học trực tuyến, sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học, tham quan học tập thực tế tại các trường điển hình. Thời gian triển khai liên tục trong năm học, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chủ trì.

  3. Khuyến khích giáo viên tự bồi dưỡng và đổi mới sáng tạo trong tổ chức hoạt động trải nghiệm: Xây dựng cơ chế khen thưởng, công nhận sáng kiến, tạo môi trường hỗ trợ tự học và chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên. Thực hiện thường xuyên, có đánh giá định kỳ mỗi học kỳ.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và huy động nguồn lực xã hội hóa: Phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và phụ huynh để huy động kinh phí, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm và bồi dưỡng năng lực. Lập kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên trong 2-3 năm tới.

  5. Chỉ đạo lồng ghép kiểm tra, đánh giá năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm vào đánh giá giáo viên: Xây dựng tiêu chí đánh giá cụ thể, minh bạch, làm cơ sở cho công tác thi đua khen thưởng và phát triển nghề nghiệp. Thực hiện từ năm học tiếp theo, do ban giám hiệu và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, từ đó xây dựng kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra hiệu quả công tác bồi dưỡng giáo viên.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt kiến thức, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học tích cực.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện miền núi: Áp dụng các biện pháp quản lý và phát triển năng lực phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về phát triển năng lực giáo viên và đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là quá trình học tập thông qua thực hành, khám phá và phản hồi, giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, năng lực tự chủ và phẩm chất. Đây là nội dung bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên gồm những yếu tố nào?
    Bao gồm năng lực tìm hiểu đặc điểm học sinh, thiết kế chương trình và kế hoạch hoạt động, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá kết quả, và dự trù nguồn lực cần thiết. Giáo viên cần có kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm để thực hiện hiệu quả.

  3. Vai trò của hiệu trưởng trong phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên là gì?
    Hiệu trưởng là chủ thể quản lý, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức bồi dưỡng, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá và tạo điều kiện về cơ sở vật chất, nguồn lực nhằm nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm tại huyện Mường Chà là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên và cán bộ quản lý, thiếu đồng bộ trong quản lý bồi dưỡng, hạn chế về cơ sở vật chất và kinh phí, cũng như sự quan tâm chưa đầy đủ từ các cấp chính quyền và xã hội.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên?
    Cần tổ chức khảo sát nhu cầu, xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp, đa dạng hóa phương pháp đào tạo, khuyến khích tự bồi dưỡng, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và lồng ghép đánh giá năng lực vào công tác thi đua khen thưởng.

Kết luận

  • Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học là yếu tố then chốt để thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại huyện Mường Chà.
  • Thực trạng cho thấy năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn hạn chế, công tác quản lý phát triển năng lực chưa đồng bộ và điều kiện hỗ trợ còn thiếu hụt.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đồng bộ, bao gồm khảo sát nhu cầu, đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng, khuyến khích tự học, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và lồng ghép đánh giá năng lực.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm có tính cần thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Mường Chà triển khai thực hiện các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học tại huyện Mường Chà nên áp dụng ngay các biện pháp đề xuất để nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện học sinh và thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông mới.