Tổng quan nghiên cứu

Phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi là một trong những nhiệm vụ quan trọng của giáo dục mầm non nhằm chuẩn bị nền tảng vững chắc cho trẻ bước vào lớp Một. Theo Quyết định số 239/QĐ-TTg năm 2010, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi là ưu tiên hàng đầu, nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục và chuẩn bị cho trẻ vào tiểu học. Tuy nhiên, thực tế tại các trường mầm non thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương cho thấy hoạt động phát triển kỹ năng tiền đọc – viết qua trải nghiệm với sách còn nhiều hạn chế, chưa được quan tâm đúng mức. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động trải nghiệm với sách, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019 và 2019-2020, tập trung tại các trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, phát triển toàn diện kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương, hướng tới mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non chất lượng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục mầm non nổi bật như:

  • Lý thuyết học tập trải nghiệm của David Kolb (2002): Chu trình học tập gồm bốn bước: kinh nghiệm cụ thể, quan sát phản chiếu, khái niệm hóa và thử nghiệm tích cực, nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm trong phát triển kỹ năng.
  • Quan điểm của Friedrich Froebel (1898): Trường mầm non là môi trường giáo dục giúp trẻ phát triển toàn diện thông qua hoạt động vui chơi, tương tác xã hội và trải nghiệm thực tế.
  • Mô hình quản lý giáo dục theo Trần Kiểm (2012): Quản lý giáo dục là quá trình có hệ thống, có mục tiêu nhằm điều phối các nguồn lực để đạt hiệu quả giáo dục.
  • Khái niệm kỹ năng tiền đọc – viết: Theo Marie Clay (2005), đây là tập hợp các kỹ năng phát triển dần dần giúp trẻ làm quen với việc đọc và viết thông qua các hành vi như nhận biết chữ cái, phát âm, kể chuyện và sử dụng ngôn ngữ.
  • Hoạt động trải nghiệm với sách: Là phương pháp giáo dục giúp trẻ tương tác trực tiếp với sách qua các hoạt động như đọc sách cùng cô, làm sách, chơi với sách vải, tổ chức ngày hội sách nhằm phát triển kỹ năng ngôn ngữ và tư duy.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 10 hiệu trưởng, 12 phó hiệu trưởng, 100 giáo viên dạy lớp 5-6 tuổi và 90 phụ huynh học sinh tại các trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu với 5 hiệu trưởng, 10 giáo viên, 10 phụ huynh và 10 trẻ 5-6 tuổi để làm rõ các vấn đề chưa được phản ánh đầy đủ qua bảng hỏi.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý và phân tích dữ liệu định lượng, kết hợp phân tích nội dung từ phỏng vấn định tính.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng trong năm học 2018-2019 và 2019-2020, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động phát triển kỹ năng tiền đọc – viết: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò quan trọng của hoạt động trải nghiệm với sách trong phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% phụ huynh hiểu rõ và phối hợp tích cực với nhà trường trong việc đọc sách cùng con tại nhà.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm với sách: Chỉ có khoảng 55% trường mầm non tổ chức đều đặn các hoạt động trải nghiệm với sách cho trẻ 5-6 tuổi. Hình thức phổ biến là đọc sách cùng cô (chiếm 70%), trong khi các hình thức như làm sách cùng trẻ, trải nghiệm với sách vải hay tổ chức ngày hội sách còn hạn chế, chỉ chiếm dưới 30%.

  3. Đánh giá và kiểm tra hoạt động: Khoảng 50% giáo viên thực hiện đánh giá kỹ năng tiền đọc – viết của trẻ qua quan sát và sản phẩm học tập, nhưng việc kiểm tra chưa có công cụ chuẩn hóa và thường thiếu tính hệ thống.

  4. Điều kiện hỗ trợ và quản lý: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm với sách còn thiếu và chưa đồng bộ, chỉ khoảng 40% trường có thư viện sách đa dạng, phong phú về chủ đề và hình ảnh sinh động. Năng lực chuyên môn của giáo viên cũng là một hạn chế khi chỉ khoảng 65% giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn về kỹ năng tiền đọc – viết và tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức tích cực của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm với sách trong phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi. Tuy nhiên, thực tế tổ chức hoạt động còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ trong quản lý, thiếu trang thiết bị và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với nhận định của Peter Mittler (2000) về vai trò của môi trường giáo dục và sự tham gia của phụ huynh trong phát triển kỹ năng cho trẻ. Việc thiếu công cụ đánh giá chuẩn hóa cũng là điểm nghẽn được nhiều nghiên cứu chỉ ra, ảnh hưởng đến việc điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp. Bên cạnh đó, năng lực chuyên môn của giáo viên cần được nâng cao liên tục để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, tổ chức hoạt động, đánh giá và điều kiện hỗ trợ tại các trường mầm non khảo sát, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo về kỹ năng tiền đọc – viết và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm với sách, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên được đào tạo chuyên sâu lên trên 90% trong vòng 1 năm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch bổ sung, chọn lựa sách và tài liệu phù hợp: Đầu tư mua sắm sách, truyện tranh có nội dung gần gũi, hình ảnh sinh động, đa dạng màu sắc, phù hợp với tâm lý trẻ 5-6 tuổi. Thiết lập thư viện sách tại mỗi trường với mục tiêu tăng số lượng sách lên ít nhất 200 đầu sách trong 2 năm tới.

  3. Tăng cường chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục: Ban giám hiệu cần xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá định kỳ, sử dụng công cụ đánh giá chuẩn hóa để theo dõi sự phát triển kỹ năng tiền đọc – viết của trẻ. Thực hiện đánh giá ít nhất 2 lần/năm học và điều chỉnh kế hoạch giáo dục kịp thời.

  4. Phát triển môi trường học tập thân thiện, sáng tạo: Thiết kế không gian đọc sách sinh động, an toàn, thuận tiện cho trẻ tiếp cận sách và các hoạt động trải nghiệm. Khuyến khích giáo viên sáng tạo các hình thức trải nghiệm đa dạng như làm sách cùng trẻ, tổ chức ngày hội sách, hoạt động với sách vải.

  5. Thúc đẩy sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Xây dựng kênh liên lạc hiệu quả để phụ huynh tham gia tích cực vào việc đọc sách cùng con tại nhà, tổ chức các câu lạc bộ đọc sách gia đình, nâng cao tỷ lệ phụ huynh phối hợp lên trên 80% trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết, từ đó xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hiệu quả các hoạt động giáo dục tại trường.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức chuyên môn và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm với sách, giúp nâng cao năng lực giảng dạy và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ.

  3. Phụ huynh học sinh: Nắm bắt vai trò phối hợp với nhà trường trong việc phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ, từ đó hỗ trợ con em mình học tập và phát triển toàn diện tại nhà.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng tiền đọc – viết, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng tiền đọc – viết quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Kỹ năng tiền đọc – viết giúp trẻ làm quen với chữ viết, phát triển vốn từ và khả năng ngôn ngữ, tạo nền tảng vững chắc cho việc học đọc, viết ở tiểu học. Trẻ có kỹ năng này sẽ tự tin và dễ dàng tiếp thu kiến thức hơn.

  2. Hoạt động trải nghiệm với sách được tổ chức như thế nào tại trường mầm non?
    Hoạt động bao gồm đọc sách cùng cô, làm sách cùng trẻ, chơi với sách vải, tổ chức ngày hội sách và câu lạc bộ đọc sách. Các hoạt động này giúp trẻ tương tác trực tiếp với sách, phát triển kỹ năng ngôn ngữ và tư duy.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động phát triển kỹ năng tiền đọc – viết là gì?
    Khó khăn gồm thiếu trang thiết bị, sách phù hợp, năng lực chuyên môn giáo viên chưa đồng đều, thiếu công cụ đánh giá chuẩn hóa và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  4. Làm thế nào để phụ huynh hỗ trợ phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ tại nhà?
    Phụ huynh nên đọc sách cùng con, tạo môi trường đọc sách thân thiện, khuyến khích trẻ kể chuyện, đặt câu và sử dụng ngôn ngữ hàng ngày, phối hợp chặt chẽ với giáo viên để theo dõi tiến bộ của trẻ.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục?
    Bao gồm nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đầu tư sách và trang thiết bị, xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động, kiểm tra đánh giá định kỳ, phát triển môi trường học tập sáng tạo và tăng cường phối hợp với gia đình.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục phát triển kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ 5-6 tuổi qua trải nghiệm với sách tại các trường mầm non Thủ Dầu Một còn nhiều hạn chế về tổ chức, trang thiết bị và năng lực giáo viên.
  • Hoạt động trải nghiệm với sách đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng ngôn ngữ và chuẩn bị cho trẻ vào tiểu học.
  • Các biện pháp quản lý đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, bồi dưỡng chuyên môn, đầu tư tài liệu, kiểm tra đánh giá và phối hợp gia đình – nhà trường.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý, đồng thời cung cấp giải pháp thiết thực cho địa phương.
  • Đề xuất triển khai các biện pháp trong vòng 1-2 năm tới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, phát triển toàn diện kỹ năng tiền đọc – viết cho trẻ.

Hãy áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, tạo nền tảng vững chắc cho thế hệ tương lai!