Thực Trạng Phát Triển Kinh Tế, Xã Hội tại Ninh Thạnh - Một Xã Nông Nghiệp của Thị Xã Tây Ninh

• Trường học: Trường Đại Học Nông Lâm
• Chuyên ngành: Kinh Tế Nông Nghiệp
• Đề tài: Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh: Nghiên Cứu Tình Hình Nông Nghiệp
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• 1. MỞ ĐẦU
• 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Điều kiện tự nhiên
• 2.2. Vị trí địa lý
• 2.3. Khí hậu - Thời tiết
• 2.4. Địa hình đất đai
• 2.5. Điều kiện Kinh tế - Xã hội
• 3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Khái quát nền sản xuất nông nghiệp nước ta
• 3.2. Phát triển kinh tế, xã hội của một xã nông nghiệp trên địa bàn Thị xã Tây Ninh
• 3.3. Đô thị hóa với sự phát triển KT - XH của một xã nông nghiệp
• 3.4. Phương pháp phân tích chỉ tiêu, đánh giá hiệu quả kinh tế
• 3.5. Phương pháp nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Phân tích tình hình phát triển kinh tế, xã hội tại Ninh Thạnh, một xã nông nghiệp của Thị xã Tây Ninh
• 4.2. Tác động đô thị hóa đến sản xuất NN giai đoạn 2002-2007
• 4.3. Tình hình sử dụng đất trên địa bàn
• 4.4. Tình hình trồng trọt trên đất nông nghiệp xã Ninh Thạnh
• 4.5. Tình hình chăn nuôi trên địa bàn xã Ninh Thạnh
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

I. Toàn cảnh kinh tế xã hội và nông nghiệp tại Ninh Thạnh

Nghiên cứu về Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh cho thấy một bức tranh đa chiều của một xã bán thành thị, bán nông thôn. Tọa lạc tại vị trí chiến lược phía Đông Bắc thị xã Tây Ninh, Ninh Thạnh chịu tác động mạnh mẽ của quá trình đô thị hóa, tạo ra những thay đổi sâu sắc trong mọi mặt đời sống. Khóa luận của tác giả Lê Lam Điền (2007) đã phân tích chi tiết các dữ liệu thứ cấp và khảo sát 100 hộ nông dân để làm rõ thực trạng này. Giai đoạn 2002-2007 chứng kiến sự gia tăng dân số đáng kể, mật độ dân số tăng từ 544 người/km² lên 816 người/km², phản ánh sức hút của một vùng ven đô đang phát triển. Sự phát triển này đặt ra những yêu cầu mới về hạ tầng kinh tế - xã hội, bao gồm giao thông, điện, nước và các dịch vụ công. Nền kinh tế địa phương bắt đầu có sự chuyển dịch, tuy nhiên, nông nghiệp vẫn giữ vai trò nền tảng, là nguồn sinh kế chính cho một bộ phận lớn dân cư. Thực trạng nông nghiệp Ninh Thạnh được đặc trưng bởi sản xuất quy mô nhỏ, chủ yếu là kinh tế hộ gia đình, với cây lúa nước và cây ăn trái là hai sản phẩm chủ lực. Việc hiểu rõ bối cảnh này là tiền đề quan trọng để phân tích các thách thức và đề xuất những giải pháp phát triển phù hợp, hướng tới một nền kinh tế bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

1.1. Phân tích điều kiện tự nhiên và hạ tầng kinh tế xã hội

Ninh Thạnh sở hữu điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, với địa hình tương đối bằng phẳng và đất đai màu mỡ. Hệ thống thủy lợi, đặc biệt là Kênh Tây, cung cấp nguồn nước tưới tiêu dồi dào, tạo điều kiện thâm canh tăng vụ. Giai đoạn 2002-2007, hạ tầng kinh tế - xã hội có sự đầu tư rõ rệt. Các tuyến đường giao thông huyết mạch như Điện Biên Phủ và Bời Lời được nâng cấp, cùng với mạng lưới đường nông thôn được mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho lưu thông hàng hóa. 100% hộ dân đã có điện sử dụng, nguồn nước sinh hoạt chủ yếu từ giếng khoan đảm bảo chất lượng. Hệ thống giáo dục, y tế, văn hóa cũng được quan tâm đầu tư, góp phần cải thiện đời sống tinh thần cho người dân. Tuy nhiên, sự phát triển hạ tầng cũng chính là yếu tố thúc đẩy quá trình đô thị hóa, làm thay đổi bộ mặt nông thôn truyền thống.

1.2. Đánh giá cơ cấu kinh tế nông thôn và vai trò nông nghiệp

Cơ cấu kinh tế nông thôn tại Ninh Thạnh trong giai đoạn nghiên cứu đã có sự chuyển dịch đáng chú ý. Báo cáo cho thấy tỷ lệ hộ nông nghiệp giảm từ 62,18% xuống còn 39,56%. Tương ứng, lao động nông nghiệp cũng giảm, trong khi lao động trong các ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ tăng mạnh. Cụ thể, lao động ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp tăng 87,78% và thương mại - dịch vụ tăng 82,27%. Mặc dù có sự sụt giảm về tỷ trọng, nông nghiệp vẫn là trụ đỡ quan trọng của kinh tế địa phương. Ngành này không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn là nguồn thu nhập chính của gần 40% số hộ. Các sản phẩm nông nghiệp chủ lực như lúa, mãng cầu, chôm chôm vẫn giữ vai trò cốt lõi trong chuỗi giá trị nông sản của xã.

II. Thách thức từ đô thị hóa với nông nghiệp Ninh Thạnh

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng tại Ninh Thạnh mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra những thách thức to lớn cho ngành nông nghiệp. Đây là vấn đề trung tâm trong nghiên cứu về Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh. Thách thức lớn nhất và rõ ràng nhất là sự thu hẹp diện tích đất sản xuất. Theo tài liệu nghiên cứu, trong 5 năm (2002-2007), diện tích đất nông nghiệp đã giảm 116,20 ha, tương đương 9,75%. Nguyên nhân chính là do chuyển đổi mục đích sử dụng sang đất thổ cư và đất chuyên dùng để đáp ứng nhu cầu nhà ở và phát triển hạ tầng. Sự mất mát tài nguyên đất không thể tái tạo này gây áp lực trực tiếp lên các hộ nông dân. Bên cạnh đó, đô thị hóa còn tạo ra sự cạnh tranh gay gắt về nguồn lao động. Lực lượng lao động nông nghiệp, đặc biệt là lao động trẻ, có xu hướng chuyển sang các ngành phi nông nghiệp với thu nhập hấp dẫn và ổn định hơn. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động thời vụ, chi phí nhân công tăng cao, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất. Ngoài ra, tác động môi trường nông nghiệp cũng là một vấn đề đáng lo ngại khi các hoạt động công nghiệp, dịch vụ và sinh hoạt đô thị phát triển, có nguy cơ gây ô nhiễm nguồn nước và đất đai.

2.1. Biến động quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp 2002 2007

Số liệu từ UBND xã Ninh Thạnh cho thấy sự biến động mạnh mẽ trong quy hoạch sử dụng đất. Đất nông nghiệp, vốn chiếm 78,46% tổng diện tích tự nhiên vào năm 2002, đã giảm xuống còn 70,81% vào năm 2007. Trong khi đó, đất thổ cư tăng đột biến 40,28% (tăng 95,55 ha) và đất chuyên dùng (giao thông, xây dựng) cũng tăng 22,93%. Sự thay đổi này phản ánh một xu thế tất yếu của đô thị hóa, nhưng nó cũng làm giảm quy mô sản xuất của các nông hộ. Diện tích đất nông nghiệp bình quân trên hộ thấp gây khó khăn cho việc áp dụng cơ giới hóa và các kỹ thuật canh tác hiện đại, từ đó hạn chế khả năng nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế. Đây là một trong những tiềm năng và thách thức lớn nhất mà địa phương phải đối mặt.

2.2. Sự dịch chuyển lao động nông nghiệp sang các ngành khác

Tác động của đô thị hóa còn thể hiện rõ qua sự dịch chuyển của lao động nông nghiệp. Báo cáo chỉ ra rằng số lao động trong ngành nông nghiệp giảm 2,39% trong giai đoạn 2002-2007. Ngược lại, các ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ thu hút một lượng lớn lao động nhờ cơ hội việc làm và thu nhập tốt hơn. Lực lượng lao động trẻ của xã (từ 16-29 tuổi) chiếm tỷ lệ cao (53,52% năm 2007), và họ có xu hướng tìm kiếm việc làm tại các công ty, xí nghiệp thay vì gắn bó với đồng ruộng. Tình trạng này không chỉ gây thiếu hụt nhân lực cho sản xuất nông nghiệp mà còn làm gia tăng chi phí thuê mướn lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của nông dân.

III. Phương pháp tái cơ cấu nông nghiệp Ninh Thạnh hiệu quả

Để đối phó với các thách thức, việc tái cơ cấu nông nghiệp trở thành một giải pháp sống còn, là hướng đi chiến lược trong kế hoạch Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh. Thay vì duy trì sản xuất dàn trải, nông dân Ninh Thạnh đã bắt đầu có sự điều chỉnh thông minh để thích ứng với bối cảnh mới. Trọng tâm của quá trình này là chuyển dịch cơ cấu cây trồng và vật nuôi theo hướng nâng cao giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích. Nghiên cứu của Lê Lam Điền đã chỉ ra xu hướng giảm diện tích cây lúa (giảm 12,17%) và tăng diện tích cây ăn trái lâu năm (tăng 12,44%). Các loại cây có giá trị kinh tế cao như mãng cầu, chôm chôm được lựa chọn để thay thế cho những vùng đất trồng lúa kém hiệu quả. Mô hình sản xuất cũng trở nên đa dạng hơn, kết hợp trồng trọt với chăn nuôi để tận dụng phụ phẩm và tăng thêm thu nhập. Quá trình tái cơ cấu này đòi hỏi sự đầu tư về giống, kỹ thuật và vốn, nhưng kết quả ban đầu cho thấy đây là hướng đi đúng đắn, giúp nông dân tăng lợi nhuận và ổn định cuộc sống ngay cả khi diện tích đất canh tác bị thu hẹp.

3.1. Chuyển dịch cơ cấu cây trồng Từ lúa sang cây ăn trái

Sự chuyển dịch cơ cấu cây trồng là điểm sáng trong nỗ lực tái cơ cấu. Dù cây lúa vẫn chiếm tỷ trọng lớn (55,61% diện tích đất nông nghiệp), nhưng diện tích trồng mãng cầu (36,41%) và chôm chôm (3,85%) đã tăng lên đáng kể. Phân tích hiệu quả kinh tế cho thấy cây ăn trái mang lại lợi nhuận vượt trội. Ví dụ, 1 ha mãng cầu có thể mang lại lợi nhuận ròng khoảng 32,5 triệu đồng/năm, với tỷ suất lợi nhuận trên chi phí (LN/CP) đạt 1,06 lần. Tương tự, cây chôm chôm cũng cho hiệu quả cao. Sự chuyển đổi này không chỉ giúp nâng cao thu nhập bình quân đầu người mà còn phù hợp với lợi thế so sánh của vùng, từng bước hình thành các vùng chuyên canh cây ăn trái có giá trị.

3.2. Thực trạng ngành chăn nuôi và định hướng phát triển mới

Bên cạnh trồng trọt, ngành chăn nuôi cũng là một bộ phận quan trọng trong thực trạng nông nghiệp Ninh Thạnh. Tuy nhiên, chăn nuôi trong giai đoạn này chủ yếu vẫn mang tính nhỏ lẻ, tự cung tự cấp, đối mặt với rủi ro dịch bệnh và vấn đề ô nhiễm môi trường do tác động của đô thị hóa. Số liệu năm 2007 cho thấy toàn xã có 682 con trâu bò, 1.142 con heo và hơn 8.600 con gia cầm, phân bố chủ yếu ở các ấp còn nhiều đất nông nghiệp như Ninh Lợi và Ninh Hòa. Để phát triển bền vững, ngành chăn nuôi cần được tái cơ cấu theo hướng trang trại tập trung, xa khu dân cư, áp dụng các biện pháp xử lý chất thải để bảo vệ môi trường, đồng thời chọn lọc con giống chất lượng cao để nâng cao hiệu quả kinh tế.

IV. Giải pháp ứng dụng khoa học kỹ thuật và chính sách hỗ trợ

Một trong những giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp then chốt tại Ninh Thạnh là đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và thực thi hiệu quả các chính sách hỗ trợ của nhà nước. Nghiên cứu cho thấy, trình độ học vấn của nông dân còn tương đối thấp (51,01% chỉ học hết cấp 1, 19,03% mù chữ), gây khó khăn trong việc tiếp thu và áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới. Do đó, vai trò của công tác khuyến nông trở nên vô cùng quan trọng. Các chương trình tập huấn, chuyển giao kỹ thuật, giới thiệu giống mới năng suất cao đã giúp nông dân cải thiện quy trình canh tác, tăng năng suất cây trồng. Năng suất lúa bình quân đã tăng từ 4,5 tấn/ha (2002) lên 4,72 tấn/ha (2007). Bên cạnh đó, chính sách tam nông (nông nghiệp, nông dân, nông thôn) cũng đã tạo ra những tác động tích cực. Các chính sách về đất đai, tín dụng (vay vốn từ Ngân hàng Nông nghiệp), hỗ trợ thị trường đã tiếp thêm nguồn lực cho nông dân, giúp họ mạnh dạn đầu tư, mở rộng sản xuất và chuyển đổi cơ cấu kinh tế.

4.1. Vai trò của ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất

Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật là yếu tố quyết định để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Tại Ninh Thạnh, công tác khuyến nông đã giúp nông dân tiếp cận với các giống lúa mới, các quy trình canh tác tiên tiến, và cách sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hiệu quả và an toàn hơn. Đối với cây ăn trái, kỹ thuật xử lý ra hoa trái vụ, phòng trừ sâu bệnh hại tổng hợp (IPM) đã được áp dụng, giúp tăng sản lượng và giá bán. Mặc dù việc áp dụng cơ giới hóa còn hạn chế do diện tích canh tác nhỏ, nhưng việc ứng dụng các tiến bộ này đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao hiệu quả kinh tế, hướng tới một nền nông nghiệp công nghệ cao trong tương lai.

4.2. Tác động từ chính sách tam nông và công tác khuyến nông

Sự thành công của nông nghiệp Ninh Thạnh không thể tách rời chính sách tam nông và nỗ lực của hệ thống khuyến nông. Báo cáo ghi nhận, các cán bộ khuyến nông đã đi sâu sát, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của nông dân và có biện pháp hỗ trợ kịp thời. Các chính sách tín dụng ưu đãi từ Ngân hàng Nông nghiệp đã giúp 24% số hộ được khảo sát có thêm vốn để đầu tư sản xuất. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã tạo tâm lý ổn định, khuyến khích nông dân đầu tư lâu dài vào đất đai. Sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách vĩ mô và hoạt động hỗ trợ kỹ thuật tại cơ sở đã tạo ra một động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của nông nghiệp và nông thôn.

V. Kết quả Tác động đến thu nhập và chất lượng cuộc sống

Mục tiêu cuối cùng của Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh là nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Các nỗ lực tái cơ cấu và áp dụng khoa học kỹ thuật đã mang lại những kết quả tích cực, trực tiếp cải thiện thu nhập và chất lượng cuộc sống người dân. Khảo sát 100 hộ nông dân cho thấy mức thu nhập đã có sự cải thiện rõ rệt. Có tới 76% số hộ điều tra đạt mức thu nhập từ 30 đến 40 triệu đồng/năm từ sản xuất nông nghiệp, một con số đáng kể vào thời điểm năm 2007. Một số hộ áp dụng mô hình sản xuất hiệu quả còn đạt thu nhập trên 40 triệu đồng/năm. Thu nhập tăng giúp các hộ gia đình có điều kiện tốt hơn để chăm lo cho giáo dục con cái, cải thiện nhà ở và tiếp cận các dịch vụ y tế. Chương trình xóa đói giảm nghèo bền vững cũng đạt được những thành tựu nhất định, số hộ có mức sống chưa ổn định chiếm tỷ lệ 12,74% và đang được chính quyền địa phương quan tâm, hỗ trợ. Nhìn chung, kinh tế phát triển đã tạo nền tảng vững chắc cho sự ổn định và tiến bộ xã hội.

5.1. Phân tích thu nhập bình quân đầu người từ mô hình sản xuất

Thu nhập bình quân đầu người có sự khác biệt rõ rệt giữa các mô hình sản xuất. Báo cáo chỉ ra rằng các hộ chuyên canh cây ăn trái có giá trị cao hoặc kết hợp đa canh (lúa - vườn - chăn nuôi) thường có thu nhập cao hơn so với các hộ chỉ chuyên canh cây lúa. Điều này khẳng định tính đúng đắn của chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp. Mặc dù đô thị hóa làm giảm diện tích đất, nhưng việc tối ưu hóa sản xuất trên diện tích còn lại đã giúp bù đắp và thậm chí gia tăng thu nhập. Đây là minh chứng cho thấy nông nghiệp vẫn có thể phát triển mạnh mẽ nếu có hướng đi phù hợp trong bối cảnh mới.

5.2. Cải thiện an sinh xã hội nông thôn và vấn đề giảm nghèo

Kinh tế phát triển là đòn bẩy cho an sinh xã hội nông thôn. Thu nhập ổn định từ nông nghiệp và các ngành nghề phi nông nghiệp đã giúp cải thiện đáng kể đời sống người dân. Tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 1,76% (2002) xuống còn 1,14% (2007). Các chương trình xóa đói giảm nghèo bền vững được triển khai thông qua các chính sách hỗ trợ vốn, đào tạo nghề, giúp các hộ khó khăn có cơ hội vươn lên. Hệ thống hạ tầng xã hội như trường học, trạm y tế được đầu tư xây dựng đã đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân, góp phần tạo nên một xã hội ổn định và phát triển.

VI. Định hướng phát triển bền vững kinh tế Ninh Thạnh

Nghiên cứu về Phát Triển Kinh Tế và Xã Hội tại Ninh Thạnh không chỉ dừng lại ở việc phân tích thực trạng mà còn đề xuất những định hướng quan trọng cho tương lai. Để đảm bảo phát triển bền vững, Ninh Thạnh cần một chiến lược đồng bộ, cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, giữa đô thị hóa và duy trì bản sắc nông thôn. Nông nghiệp vẫn sẽ là một trụ cột quan trọng, nhưng cần được phát triển theo chiều sâu, hướng tới một nền nông nghiệp sạch, an toàn và có giá trị gia tăng cao. Các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị nông sản, từ khâu cung ứng vật tư đầu vào đến chế biến và tiêu thụ, cần được khuyến khích để nâng cao hiệu quả và giảm rủi ro cho nông dân. Song song đó, việc phát triển các ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ phải gắn liền với quy hoạch chặt chẽ, tránh gây tác động tiêu cực đến môi trường sản xuất nông nghiệp. Cuối cùng, con người phải được đặt ở vị trí trung tâm, với các chính sách đầu tư cho giáo dục, đào tạo nghề để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

6.1. Tổng hợp giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp then chốt

Để hiện thực hóa tầm nhìn, các giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp cần tập trung vào các điểm chính. Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo lợi thế so sánh và nhu cầu thị trường. Thứ hai, tăng cường công tác khuyến nông, chuyển giao khoa học kỹ thuật hiện đại. Thứ ba, hoàn thiện chính sách tam nông, đặc biệt là chính sách tín dụng và đất đai để tạo điều kiện cho nông dân tích tụ ruộng đất, mở rộng quy mô sản xuất. Thứ tư, kêu gọi đầu tư vào lĩnh vực chế biến nông sản để nâng cao giá trị sản phẩm. Những giải pháp này khi được thực hiện đồng bộ sẽ tạo ra một cú hích mạnh mẽ cho nông nghiệp địa phương.

6.2. Tầm nhìn xây dựng nông thôn mới và phát triển tương lai

Tầm nhìn dài hạn cho Ninh Thạnh là xây dựng nông thôn mới theo hướng văn minh, hiện đại nhưng vẫn giữ được không gian xanh và các giá trị truyền thống. Quá trình này đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế, xây dựng hạ tầng đồng bộ và bảo vệ môi trường sinh thái. Việc nâng cao trình độ dân trí, phát triển các hoạt động văn hóa, thể thao và đảm bảo an ninh trật tự là những yếu tố không thể thiếu. Một Ninh Thạnh phát triển bền vững trong tương lai sẽ là nơi mà người dân có cuộc sống sung túc, môi trường sống trong lành, và kinh tế tăng trưởng dựa trên cả thế mạnh nông nghiệp công nghệ cao và các ngành dịch vụ, công nghiệp hiện đại.