Tổng quan nghiên cứu
Khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục mầm non hiện đại tại Việt Nam. Theo báo cáo khảo sát tại 10 trường mầm non thuộc các quận 5, 10 và Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh, nhiều trẻ chưa phát triển đầy đủ kỹ năng vận động theo nhịp và tiết tấu, trong khi hoạt động âm nhạc chủ yếu tập trung vào ca hát và múa minh họa. Nghiên cứu nhằm mục tiêu đề xuất và thử nghiệm các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, dựa trên quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục thể chất và âm nhạc trong trường mầm non.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường mầm non công lập tại thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2019, với đối tượng là trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi và giáo viên trực tiếp giảng dạy. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện chất lượng giáo dục vận động theo nhịp và tiết tấu, góp phần phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ và năng lực sáng tạo của trẻ, đồng thời hỗ trợ giáo viên nâng cao năng lực sư phạm âm nhạc và vận động.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục âm nhạc hiện đại, trong đó nổi bật là phương pháp Dalcroze Eurhythmics của Emile Jaques Dalcroze, nhấn mạnh vận động theo nhịp và tiết tấu như một công cụ phát triển cảm nhận âm nhạc và khả năng vận động của trẻ. Phương pháp này chia quá trình phát triển thành ba giai đoạn: nhận thức bản thân, đo lường năng lực cơ thể và điều chỉnh bản thân phù hợp với thực tế.
Bên cạnh đó, phương pháp Orff Schulwerk và Kodály cũng được tham khảo, tập trung vào việc sử dụng các hoạt động chơi nhạc cụ, hát nói, vận động và ký hiệu tay để phát triển kỹ năng âm nhạc và vận động cho trẻ. Các khái niệm chính bao gồm: nhịp (khoảng cách thời gian đều trong âm nhạc), tiết tấu (tổ chức âm thanh theo mối tương quan về trường độ), khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu (khả năng cảm nhận và thể hiện vận động phù hợp với nhịp điệu âm nhạc), và biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu (cách thức giáo viên tổ chức và hướng dẫn trẻ vận động theo nhạc).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn. Cỡ mẫu gồm 56 giáo viên và 12 trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại các trường mầm non thuộc địa bàn quận 5, 10 và Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng thực hiện thử nghiệm.
Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm: quan sát trực tiếp các hoạt động vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ và giáo viên; điều tra bằng bảng hỏi về nhận thức và thực hành của giáo viên; phân tích hồ sơ giáo án và kế hoạch giáo dục; sử dụng bài tập đánh giá khả năng vận động của trẻ; và thử nghiệm các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2019.
Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu thống kê, tính toán tỷ lệ phần trăm và so sánh kết quả trước và sau thử nghiệm nhằm đánh giá hiệu quả các biện pháp đề xuất.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng sử dụng biện pháp của giáo viên: Qua quan sát 10 hoạt động âm nhạc, 8 hoạt động vui chơi và 24 hoạt động thể dục sáng, học và chiều, chỉ khoảng 45% giáo viên thường xuyên áp dụng các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ. Khoảng 30% giáo viên còn sử dụng biện pháp làm mẫu và lời giải thích chưa hiệu quả, dẫn đến trẻ chưa phát triển đồng đều các kỹ năng vận động.
Khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ: Kết quả đánh giá 12 trẻ mẫu giáo cho thấy chỉ khoảng 50% trẻ có khả năng giữ nhịp và tiết tấu ổn định, 40% trẻ thể hiện khả năng phối hợp tay chân nhịp nhàng, trong khi 30% trẻ chưa thể hiện được khả năng sáng tạo vận động theo nhịp và tiết tấu.
Nhận thức của giáo viên: Bảng hỏi với 56 giáo viên cho thấy 70% nhận thức đúng về vai trò của vận động theo nhịp và tiết tấu trong phát triển toàn diện của trẻ, nhưng chỉ 55% giáo viên tự tin và có kỹ năng tổ chức các hoạt động vận động theo nhịp và tiết tấu hiệu quả.
Kết quả thử nghiệm biện pháp: Sau 8 tuần thử nghiệm các biện pháp phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu, tỷ lệ trẻ giữ nhịp và tiết tấu ổn định tăng lên 80%, khả năng phối hợp vận động tăng 75%, và khả năng sáng tạo vận động tăng 65%, cho thấy sự cải thiện rõ rệt so với trước thử nghiệm.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của thực trạng hạn chế khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ là do giáo viên chưa áp dụng hiệu quả các biện pháp phát triển vận động, thiếu môi trường và đồ dùng nhạc cụ phù hợp, cũng như thiếu thời gian luyện tập thường xuyên. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả thử nghiệm phù hợp với quan điểm của Dalcroze và Orff về việc vận động theo nhịp và tiết tấu giúp phát triển kỹ năng vận động và cảm thụ âm nhạc.
Biểu đồ so sánh tỷ lệ trẻ đạt các kỹ năng vận động trước và sau thử nghiệm minh họa sự tiến bộ rõ rệt, đồng thời bảng phân tích nhận thức giáo viên cho thấy cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn để nâng cao hiệu quả giảng dạy. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng kế hoạch giáo dục linh hoạt, môi trường học tập tích cực và sử dụng đa dạng biện pháp vận động theo nhịp và tiết tấu nhằm phát huy tối đa tiềm năng của trẻ.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường bồi dưỡng năng lực sư phạm âm nhạc cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về vận động theo nhịp và tiết tấu, kỹ năng tổ chức hoạt động vận động sáng tạo, nhằm nâng cao tỷ lệ giáo viên tự tin và thành thạo trong việc áp dụng biện pháp phát triển vận động. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.
Xây dựng và triển khai kế hoạch giáo dục vận động theo nhịp và tiết tấu linh hoạt: Giáo viên cần lập kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng lớp và từng trẻ, tích hợp vận động theo nhịp và tiết tấu trong các hoạt động học và vui chơi hàng ngày. Thời gian áp dụng ngay trong năm học hiện tại, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn thực hiện.
Phát triển môi trường học tập và trang bị đồ dùng nhạc cụ đa dạng: Các trường cần đầu tư trang thiết bị như nhạc cụ gõ, bóng, chuông, vòng để tạo điều kiện cho trẻ vận động theo nhịp và tiết tấu. Đồng thời, sắp xếp không gian học tập mở, thuận tiện cho các hoạt động vận động. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Ban giám hiệu và phòng vật chất trường đảm nhiệm.
Tăng cường tổ chức các hoạt động vận động theo nhịp và tiết tấu thường xuyên: Đảm bảo mỗi tuần trẻ được tham gia ít nhất 4 buổi vận động theo nhịp và tiết tấu, mỗi buổi kéo dài 15-20 phút, nhằm tạo phản xạ tự nhiên và phát triển kỹ năng vận động. Giáo viên và nhân viên hỗ trợ phối hợp thực hiện liên tục trong năm học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên mầm non: Nghiên cứu cung cấp các biện pháp cụ thể và thực tiễn để nâng cao kỹ năng tổ chức vận động theo nhịp và tiết tấu, giúp giáo viên cải thiện chất lượng giảng dạy và phát triển toàn diện cho trẻ.
Nhà quản lý giáo dục mầm non: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp, nâng cao hiệu quả giáo dục vận động và âm nhạc trong các trường mầm non.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Giáo dục mầm non: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn phát triển vận động theo nhịp và tiết tấu, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.
Chuyên gia phát triển chương trình giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để thiết kế chương trình giáo dục mầm non tích hợp vận động theo nhịp và tiết tấu, phù hợp với xu hướng giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
Câu hỏi thường gặp
Vận động theo nhịp và tiết tấu là gì?
Vận động theo nhịp và tiết tấu là khả năng cảm nhận và thể hiện các chuyển động cơ thể phù hợp với nhịp điệu và tổ chức âm thanh trong âm nhạc, giúp trẻ phát triển kỹ năng vận động và cảm thụ âm nhạc.Tại sao trẻ mẫu giáo cần phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu?
Khả năng này giúp trẻ phát triển phối hợp vận động, trí nhớ, sự tập trung và khả năng sáng tạo, đồng thời hỗ trợ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và tình cảm xã hội.Các biện pháp hiệu quả để phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ là gì?
Bao gồm xây dựng kế hoạch giáo dục linh hoạt, tạo môi trường học tập đa dạng, sử dụng bài tập và trò chơi vận động theo nhịp và tiết tấu, kết hợp biện pháp làm mẫu, lời giải thích và khích lệ trẻ.Làm thế nào để giáo viên đánh giá khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ?
Giáo viên quan sát trực tiếp các biểu hiện vận động của trẻ trong các hoạt động âm nhạc và vận động, sử dụng bài tập đánh giá chuẩn và ghi chép chi tiết để xác định mức độ phát triển của từng trẻ.Thời gian luyện tập vận động theo nhịp và tiết tấu nên kéo dài bao lâu?
Mỗi buổi luyện tập nên kéo dài từ 15 đến 20 phút, với tần suất ít nhất 4 lần mỗi tuần để đảm bảo trẻ có đủ thời gian phát triển phản xạ và kỹ năng vận động theo nhịp và tiết tấu.
Kết luận
- Nghiên cứu đã tổng hợp và hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, dựa trên các phương pháp giáo dục âm nhạc hiện đại.
- Thực trạng khảo sát cho thấy nhiều trẻ chưa phát triển đầy đủ kỹ năng vận động theo nhịp và tiết tấu do hạn chế trong phương pháp giảng dạy và môi trường học tập.
- Các biện pháp đề xuất và thử nghiệm đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc nâng cao khả năng vận động theo nhịp và tiết tấu của trẻ.
- Khuyến nghị tăng cường đào tạo giáo viên, xây dựng kế hoạch giáo dục linh hoạt, phát triển môi trường học tập và tổ chức hoạt động vận động thường xuyên.
- Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng thử nghiệm biện pháp tại nhiều trường, đào tạo chuyên sâu cho giáo viên và phát triển tài liệu hướng dẫn thực hành.
Hãy áp dụng các biện pháp này để nâng cao chất lượng giáo dục vận động theo nhịp và tiết tấu, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong các trường mầm non hiện nay.