Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Kiên Giang, nằm trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long, sở hữu diện tích tự nhiên 6.348,53 km² với hơn 200 km bờ biển và nhiều quần đảo lớn nhỏ, tạo nên tiềm năng du lịch biển đảo phong phú. Giai đoạn 2014-2018, lượng khách du lịch đến Kiên Giang tăng từ khoảng 3,3 triệu lượt lên gần 7 triệu lượt, trong đó khách quốc tế chiếm khoảng 5-6%, còn lại là khách trong nước. Thời gian lưu trú bình quân của khách quốc tế là 2,5 ngày, khách trong nước khoảng 1,6 ngày. Doanh thu du lịch tăng trưởng bình quân 43% mỗi năm, đạt khoảng 6.000 tỷ đồng năm 2018, tập trung chủ yếu tại Phú Quốc và thành phố Rạch Giá.

Mặc dù có tiềm năng lớn, phát triển du lịch cộng đồng tại Kiên Giang, đặc biệt khu vực biển đảo, vẫn chưa tương xứng với nguồn lực sẵn có. Vấn đề chính là thiếu chiến lược phát triển rõ ràng, cơ sở hạ tầng và dịch vụ chưa đồng bộ, cùng với sự tham gia hạn chế của cộng đồng địa phương. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng phát triển du lịch cộng đồng tại Kiên Giang, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa địa phương trong giai đoạn 2014-2018.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư địa phương, góp phần xây dựng chính sách phát triển du lịch cộng đồng hiệu quả, đồng thời nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) và du lịch bền vững, trong đó:

  • Lý thuyết phát triển du lịch cộng đồng nhấn mạnh vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư trong quản lý, khai thác và hưởng lợi từ hoạt động du lịch, đồng thời bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương. Khái niệm này được xây dựng dựa trên các định nghĩa của Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) và Luật Du lịch Việt Nam (2017).

  • Lý thuyết du lịch bền vững tập trung vào việc cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và duy trì giá trị văn hóa xã hội, đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng và các bên liên quan.

Các khái niệm chính bao gồm: du lịch cộng đồng, tài nguyên du lịch, phát triển bền vững, cơ sở hạ tầng du lịch, và sự tham gia của cộng đồng địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích đa chiều:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Sở Du lịch Kiên Giang, các tổ chức kinh tế, cơ quan quản lý địa phương, cùng các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Khảo sát thực địa: Tiến hành khảo sát tại các huyện biển đảo trọng điểm như Phú Quốc, Kiên Hải, An Minh, An Biên, Rạch Giá, Hòn Đất, Kiên Lương và Hà Tiên nhằm thu thập dữ liệu thực tế về hoạt động du lịch cộng đồng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh, đối chiếu số liệu qua các năm 2014-2018 để đánh giá thực trạng và xu hướng phát triển. Phỏng vấn chuyên gia quản lý du lịch và các hộ dân kinh doanh dịch vụ du lịch để bổ sung dữ liệu định tính.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng vài trăm người tham gia, bao gồm đại diện cộng đồng dân cư, doanh nghiệp du lịch và khách du lịch, nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2014-2018, với các bước thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu theo kế hoạch từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng lượng khách du lịch: Tổng lượt khách đến Kiên Giang tăng từ khoảng 3,3 triệu lượt năm 2014 lên gần 7 triệu lượt năm 2018, tăng trưởng bình quân trên 20% mỗi năm. Khách quốc tế chiếm khoảng 5-6%, khách trong nước chiếm trên 93%.

  2. Thời gian lưu trú ngắn: Thời gian lưu trú bình quân của khách quốc tế là 2,5 ngày, khách trong nước khoảng 1,6 ngày. Đây là mức thấp so với các điểm du lịch phát triển khác, ảnh hưởng đến doanh thu và hiệu quả kinh tế của du lịch cộng đồng.

  3. Doanh thu du lịch tăng nhanh nhưng tập trung: Doanh thu du lịch tăng bình quân 43%/năm, đạt khoảng 6.000 tỷ đồng năm 2018, nhưng chủ yếu tập trung tại Phú Quốc và thành phố Rạch Giá, chiếm hơn 85% tổng doanh thu.

  4. Cơ sở hạ tầng và dịch vụ còn hạn chế: Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch cộng đồng chưa đồng bộ, dịch vụ vui chơi giải trí nghèo nàn, giá cả dịch vụ cao, chưa tạo được sức hút giữ chân khách lưu trú lâu dài.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do thiếu chiến lược phát triển du lịch cộng đồng rõ ràng, sự tham gia của cộng đồng địa phương còn hạn chế, và các chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ. So với các mô hình phát triển du lịch cộng đồng thành công tại các địa phương như Hua Hin (Thái Lan), bản Lác (Hòa Bình) hay Sa Pa (Lào Cai), Kiên Giang còn thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan, chưa khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa và tài nguyên thiên nhiên đặc thù.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách, bảng phân tích cơ cấu khách quốc tế và trong nước, cùng biểu đồ doanh thu du lịch qua các năm để minh họa xu hướng phát triển và những điểm nghẽn hiện tại.

Việc phát triển du lịch cộng đồng tại Kiên Giang không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế mà còn giúp bảo tồn môi trường sinh thái, phát huy bản sắc văn hóa địa phương và nâng cao đời sống cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này cần có sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chiến lược phát triển du lịch cộng đồng rõ ràng và đồng bộ: Định hướng phát triển dựa trên tiềm năng biển đảo, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa truyền thống, với mục tiêu tăng thời gian lưu trú và nâng cao chất lượng dịch vụ. Thời gian thực hiện: 1-3 năm. Chủ thể: Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Kiên Giang phối hợp UBND các huyện.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương: Đào tạo kỹ năng nghiệp vụ du lịch, ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp và quản lý dịch vụ nhằm nâng cao chất lượng phục vụ và khả năng tham gia kinh doanh du lịch. Thời gian: liên tục, ưu tiên 2 năm đầu. Chủ thể: các trung tâm đào tạo nghề, tổ chức phi chính phủ, chính quyền địa phương.

  3. Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch: Huy động vốn xây dựng cơ sở lưu trú, hệ thống giao thông, dịch vụ vui chơi giải trí đa dạng, giá cả hợp lý để thu hút và giữ chân khách du lịch. Thời gian: 3-5 năm. Chủ thể: Nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã du lịch cộng đồng.

  4. Xúc tiến quảng bá và liên kết phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng: Tăng cường quảng bá hình ảnh du lịch Kiên Giang trên các kênh truyền thông trong và ngoài nước, xây dựng các tour du lịch kết nối các điểm đến biển đảo, phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng gắn với văn hóa và làng nghề truyền thống. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Du lịch, các công ty lữ hành, cộng đồng địa phương.

  5. Ban hành chính sách hỗ trợ và cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng: Xây dựng chính sách ưu đãi về đất đai, thuế, vốn vay cho các hộ dân và doanh nghiệp tham gia phát triển du lịch cộng đồng, đảm bảo lợi ích kinh tế được phân chia công bằng, đồng thời bảo vệ môi trường và văn hóa địa phương. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: UBND tỉnh, các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách du lịch: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển du lịch cộng đồng phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo các giải pháp phát triển sản phẩm, cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch cộng đồng nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng biển đảo Kiên Giang.

  3. Cộng đồng dân cư địa phương và các hợp tác xã du lịch: Nâng cao nhận thức, kỹ năng và khả năng tham gia quản lý, kinh doanh du lịch cộng đồng, từ đó cải thiện đời sống và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

  4. Sinh viên và nhà nghiên cứu chuyên ngành du lịch, kinh tế phát triển: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các đề tài liên quan đến du lịch cộng đồng và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào tại Kiên Giang?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, khai thác và hưởng lợi, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. Tại Kiên Giang, DLCĐ giúp phát triển kinh tế địa phương, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống người dân.

  2. Tại sao thời gian lưu trú của khách du lịch tại Kiên Giang còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do dịch vụ vui chơi giải trí nghèo nàn, cơ sở vật chất chưa đáp ứng nhu cầu, giá cả dịch vụ cao và thiếu các sản phẩm du lịch đa dạng, khiến khách không ở lại lâu.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch cộng đồng tại Kiên Giang?
    Bao gồm thị trường du lịch, chính sách phát triển, cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật, sức hấp dẫn của điểm đến, sự tham gia của cộng đồng và điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội địa phương.

  4. Làm thế nào để cộng đồng địa phương có thể tham gia hiệu quả vào phát triển du lịch?
    Cần đào tạo kỹ năng nghiệp vụ, nâng cao nhận thức về bảo vệ tài nguyên, tạo điều kiện tiếp cận vốn và chính sách hỗ trợ, đồng thời xây dựng cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng.

  5. Kiên Giang có thể học hỏi gì từ các mô hình du lịch cộng đồng thành công ở địa phương khác?
    Có thể áp dụng các bài học về quy hoạch phát triển, liên kết vùng, đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến quảng bá và chính sách hỗ trợ như mô hình tại Hua Hin (Thái Lan), bản Lác (Hòa Bình) và Sa Pa (Lào Cai) để phát triển bền vững.

Kết luận

  • Kiên Giang sở hữu tiềm năng du lịch cộng đồng lớn với hệ sinh thái biển đảo đa dạng và văn hóa đặc sắc, nhưng phát triển chưa tương xứng với tiềm năng.
  • Lượng khách du lịch tăng nhanh, doanh thu du lịch tăng trưởng 43%/năm, tuy nhiên thời gian lưu trú và chất lượng dịch vụ còn hạn chế.
  • Cơ sở hạ tầng, dịch vụ và sự tham gia của cộng đồng địa phương chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển du lịch cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp chiến lược, đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất, xúc tiến quảng bá và chính sách hỗ trợ nhằm thúc đẩy phát triển bền vững.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc phát triển du lịch cộng đồng tại Kiên Giang giai đoạn 2019-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời, hướng tới phát triển du lịch cộng đồng hiệu quả và bền vững tại Kiên Giang.