Tổng quan nghiên cứu

Thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng, với dân số khoảng 80.775 người và diện tích 24.224,35 ha, là một vùng có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển đa dạng, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục phổ thông. Toàn thị xã hiện có 3 trường trung học phổ thông (THPT) với đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên ngày càng được nâng cao về chất lượng và số lượng. Tỷ lệ học sinh (HS) xếp loại hạnh kiểm tốt tăng từ 75,3% năm học 2015-2016 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, đồng thời tỷ lệ HS giỏi cũng tăng từ 23,24% lên 25,86%. Tỷ lệ HS đậu tốt nghiệp phổ thông đạt trên 94%, với xu hướng tăng qua các năm, cùng với tỷ lệ trúng tuyển đại học, cao đẳng cũng có sự cải thiện rõ rệt.

Tuy nhiên, việc phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn (TTCM) tại các trường THPT trên địa bàn vẫn còn nhiều thách thức về số lượng, cơ cấu, chất lượng và công tác quy hoạch, bổ nhiệm. Tổ trưởng chuyên môn giữ vai trò then chốt trong việc quản lý hoạt động chuyên môn, điều hành tổ chức, bồi dưỡng giáo viên và nâng cao chất lượng dạy học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ TTCM tại các trường THPT ở thị xã Ngã Năm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trong bối cảnh đổi mới toàn diện giáo dục hiện nay. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2018, với phạm vi khảo sát tại 3 trường THPT trên địa bàn thị xã.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, trong đó có mô hình quản lý trường học SEM, nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của hiệu trưởng và sự phối hợp chặt chẽ với các phó hiệu trưởng trong quản lý chuyên môn. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phát triển đội ngũ: Quá trình biến đổi tích cực về số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý, nhằm nâng cao năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu giáo dục hiện đại.
  • Tổ trưởng chuyên môn (TTCM): Cán bộ quản lý tổ chuyên môn, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và đánh giá kết quả công tác trong tổ.
  • Quy hoạch và bổ nhiệm: Công tác xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ TTCM về số lượng, cơ cấu và chất lượng, cùng với quy trình bổ nhiệm, bổ nhiệm lại nhằm đảm bảo tính kế thừa và phát triển bền vững.
  • Kiểm tra, đánh giá: Hoạt động thường xuyên nhằm thu nhận thông tin phản hồi, đánh giá hiệu quả công tác quản lý và thực hiện nhiệm vụ của TTCM.
  • Chế độ chính sách và môi trường làm việc: Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ TTCM, bao gồm chính sách đãi ngộ, cơ sở vật chất, văn hóa nhà trường và mối quan hệ đồng nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các trường THPT trên địa bàn thị xã Ngã Năm, báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Sóc Trăng, các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT và Thông tư 30/2009/TT-BGDĐT.
  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng bảng hỏi khảo sát đội ngũ TTCM tại 3 trường THPT, kết hợp quan sát trực tiếp và phỏng vấn chuyên gia, hiệu trưởng các trường.
  • Phân tích số liệu: Áp dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng về số lượng, cơ cấu, chất lượng và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ TTCM.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018-2019, tập trung khảo sát dữ liệu từ năm học 2015-2018, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ TTCM: Tổng số TTCM tại 3 trường THPT là khoảng 30 người, với cơ cấu độ tuổi chủ yếu từ 35 đến 50 tuổi chiếm trên 60%. Tỷ lệ TTCM có trình độ đào tạo đạt chuẩn trở lên chiếm 90%, tuy nhiên số TTCM có trình độ trên chuẩn còn hạn chế, chỉ khoảng 25%.

  2. Chất lượng và năng lực chuyên môn: Khoảng 85% TTCM được đánh giá có năng lực quản lý và chuyên môn từ khá trở lên, nhưng chỉ 60% tham gia đầy đủ các lớp bồi dưỡng chuyên môn do Sở GD&ĐT tổ chức. Việc tự bồi dưỡng còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác chuyên môn.

  3. Công tác quy hoạch và bổ nhiệm: Quy hoạch đội ngũ TTCM chưa thực sự bài bản, phần lớn bổ nhiệm dựa trên đề xuất của hiệu trưởng và ý kiến tổ chức, chưa có kế hoạch dài hạn rõ ràng. Tỷ lệ bổ nhiệm lại TTCM đạt trên 70%, nhưng việc luân chuyển và trẻ hóa đội ngũ còn hạn chế.

  4. Kiểm tra, đánh giá và chế độ chính sách: Công tác kiểm tra, đánh giá TTCM được thực hiện ít nhất một lần mỗi học kỳ, tuy nhiên chưa có hệ thống đánh giá toàn diện và thường xuyên. Chế độ phụ cấp và điều kiện làm việc được đánh giá là chưa tương xứng, ảnh hưởng đến động lực làm việc của TTCM.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ TTCM tại các trường THPT ở thị xã Ngã Năm đã có những bước phát triển tích cực về số lượng và chất lượng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông với tỷ lệ HS giỏi và đậu tốt nghiệp tăng qua các năm. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong công tác quy hoạch, bổ nhiệm và bồi dưỡng đã hạn chế khả năng phát huy tối đa vai trò của TTCM.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc xây dựng đội ngũ TTCM cần được coi trọng như một phần của chiến lược phát triển nguồn nhân lực giáo dục, trong đó hiệu trưởng đóng vai trò trung tâm trong quản lý và phát triển đội ngũ. Việc áp dụng mô hình quản lý trường học SEM và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý cho TTCM là cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi TTCM, tỷ lệ tham gia bồi dưỡng chuyên môn, và bảng so sánh tỷ lệ bổ nhiệm theo năm học để minh họa xu hướng phát triển và những hạn chế hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về vai trò TTCM: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và TTCM về tầm quan trọng của đội ngũ TTCM trong quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng đầu năm học, chủ thể: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và thực hiện quy hoạch đội ngũ TTCM bài bản: Thiết lập kế hoạch quy hoạch dài hạn về số lượng, cơ cấu và chất lượng TTCM, đảm bảo tính kế thừa và trẻ hóa đội ngũ. Thời gian: triển khai trong năm học tiếp theo, chủ thể: Ban giám hiệu các trường phối hợp với phòng GD&ĐT.

  3. Đổi mới hình thức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và quản lý: Áp dụng các phương pháp đào tạo hiện đại, kết hợp trực tuyến và trực tiếp, tăng cường tự học, nghiên cứu khoa học cho TTCM. Thời gian: liên tục hàng năm, chủ thể: Sở GD&ĐT và các trường THPT.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá TTCM: Xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện, định kỳ và minh bạch, làm cơ sở cho việc khen thưởng, bổ nhiệm và đào tạo tiếp theo. Thời gian: áp dụng từ năm học tới, chủ thể: Hiệu trưởng và tổ kiểm tra nội bộ.

  5. Cải thiện chế độ chính sách và môi trường làm việc: Đề xuất nâng mức phụ cấp, cải thiện điều kiện cơ sở vật chất, tạo môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ TTCM phát huy năng lực. Thời gian: trong 1-2 năm tới, chủ thể: Sở GD&ĐT và các cấp quản lý địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Nắm bắt các biện pháp quản lý và phát triển đội ngũ TTCM, từ đó nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn và quản lý nhà trường.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các phòng GD&ĐT và Sở GD&ĐT: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực giáo dục phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên các trường THPT: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và yêu cầu phát triển bản thân, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ quản lý giáo dục trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn lại quan trọng trong trường THPT?
    Phát triển đội ngũ TTCM giúp nâng cao năng lực quản lý chuyên môn, đảm bảo hoạt động dạy học hiệu quả, góp phần trực tiếp vào chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ TTCM?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của hiệu trưởng, chính sách đãi ngộ, trình độ chuyên môn của TTCM; và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, môi trường làm việc, văn hóa nhà trường.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ TTCM?
    Thông qua quy hoạch bài bản, đào tạo bồi dưỡng thường xuyên, đổi mới phương pháp quản lý, kiểm tra đánh giá định kỳ và cải thiện chế độ chính sách, môi trường làm việc.

  4. Quy trình bổ nhiệm tổ trưởng chuyên môn được thực hiện như thế nào?
    Bao gồm việc rà soát, lấy ý kiến tập thể, đánh giá năng lực, lập hồ sơ bổ nhiệm và ra quyết định bổ nhiệm hoặc bổ nhiệm lại theo quy định của ngành giáo dục.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả công tác của TTCM?
    Thông qua kế hoạch kiểm tra đánh giá định kỳ, sử dụng các tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực chuyên môn, quản lý tổ chức, kết quả bồi dưỡng giáo viên và phản hồi từ giáo viên trong tổ.

Kết luận

  • Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THPT ở thị xã Ngã Năm đã có sự phát triển tích cực về số lượng và chất lượng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.
  • Công tác quy hoạch, bổ nhiệm và đào tạo bồi dưỡng TTCM còn nhiều hạn chế, cần được cải thiện để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến sự phát triển đội ngũ TTCM, trong đó vai trò của hiệu trưởng và chính sách đãi ngộ là then chốt.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, thực tiễn nhằm nâng cao năng lực quản lý, chuyên môn và môi trường làm việc cho TTCM.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá hiệu quả các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025, đồng thời kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và nhà trường để phát triển bền vững đội ngũ TTCM.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THPT cần ưu tiên triển khai các biện pháp phát triển đội ngũ TTCM nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần thực hiện thành công đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.