Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 diễn ra trong đại dịch Covid-19, bài phát biểu của Kamala Harris tại Đại hội Toàn quốc Đảng Dân chủ (DNC) ngày 20/8/2020 đã thu hút sự chú ý đặc biệt. Kamala Harris trở thành nữ phó tổng thống đầu tiên, đồng thời là người da màu và gốc Á đầu tiên giữ chức vụ này trong lịch sử Hoa Kỳ. Bài luận thạc sĩ này tập trung phân tích phê phán bài phát biểu của bà nhằm khám phá các hệ tư tưởng ẩn chứa và cách thức chúng được thể hiện qua ngôn ngữ. Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ mối quan hệ giữa diễn ngôn và hệ tư tưởng, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về Phân tích Diễn ngôn Phê phán (Critical Discourse Analysis - CDA) trong lĩnh vực xã hội học và giáo dục ngôn ngữ Anh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong bài phát biểu chính thức của Kamala Harris tại DNC năm 2020, tập trung phân tích bản văn viết, không bao gồm các yếu tố phi ngôn ngữ như cử chỉ hay ngữ điệu. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp một góc nhìn sâu sắc về cách ngôn ngữ chính trị được sử dụng để truyền tải các thông điệp xã hội quan trọng, đồng thời hỗ trợ phát triển phương pháp giảng dạy tiếng Anh và phân tích diễn ngôn chính trị. Theo báo cáo, bài phát biểu dài khoảng 18 phút với 223 dòng văn bản, được phân tích chi tiết về mặt từ vựng và ngữ pháp nhằm phát hiện các hệ tư tưởng chủ đạo như truyền cảm hứng cho phụ nữ, lên án phân biệt chủng tộc và sức mạnh thuyết phục chính trị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung phân tích của Norman Fairclough (2013) trong Phân tích Diễn ngôn Phê phán (CDA), kết hợp với các lý thuyết về ngôn ngữ và xã hội học. Fairclough nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa ngôn ngữ và xã hội, coi ngôn ngữ là thực hành xã hội có ảnh hưởng qua lại với các cấu trúc xã hội và quyền lực. Ba giai đoạn phân tích chính gồm: mô tả (description) các đặc điểm ngôn ngữ của văn bản, diễn giải (interpretation) bối cảnh sản xuất và tiếp nhận văn bản, và giải thích (explanation) mối liên hệ giữa diễn ngôn và cấu trúc xã hội. Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các quan điểm của Teun van Dijk về mối liên hệ giữa nhận thức xã hội, cấu trúc xã hội và diễn ngôn, cũng như phương pháp Tiếp cận Lịch sử Diễn ngôn (Discourse-Historical Approach) của Ruth Wodak, tập trung vào bối cảnh lịch sử và xã hội rộng lớn hơn. Các khái niệm chính bao gồm: hệ tư tưởng (ideology), quyền lực (power), phân tích từ vựng và ngữ pháp, vai trò của đại từ nhân xưng trong việc xây dựng nhóm “chúng ta” và “họ”, và các chiến lược ngôn ngữ nhằm thể hiện sự ủng hộ hoặc phê phán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nội dung định tính kết hợp với phân tích định lượng nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc. Dữ liệu chính là bản văn bài phát biểu của Kamala Harris tại DNC 2020, được thu thập từ trang web chính thức. Cỡ mẫu là toàn bộ bài phát biểu gồm 223 dòng, được phân tích theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ (census sampling). Phân tích định lượng tập trung vào việc đếm tần suất xuất hiện của các từ khóa, đại từ nhân xưng, và các cấu trúc ngữ pháp đặc trưng. Phân tích định tính được thực hiện qua ba giai đoạn của Fairclough: mô tả chi tiết các đặc điểm từ vựng và ngữ pháp, diễn giải bối cảnh xã hội và chính trị của bài phát biểu, và giải thích ý nghĩa xã hội và hệ tư tưởng ẩn chứa. Quá trình nghiên cứu kéo dài trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2021, với sự hỗ trợ của các phần mềm phân tích văn bản và tham khảo các tài liệu học thuật liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hệ tư tưởng truyền cảm hứng cho phụ nữ: Bài phát biểu nhấn mạnh vai trò quan trọng của phụ nữ trong xã hội và chính trị Mỹ. Từ vựng tích cực liên quan đến “nhóm trong” (in-group) như “women”, “hope”, “history” xuất hiện với tần suất cao, chiếm khoảng 15% tổng số từ khóa tích cực. Kamala Harris ca ngợi những đóng góp của các thế hệ phụ nữ trước đây và khích lệ phụ nữ hiện đại tiếp tục phấn đấu.

  2. Hệ tư tưởng lên án phân biệt chủng tộc: Bà chỉ trích chính quyền Trump với các từ ngữ mang tính phủ định như “racism”, “injustice”, “inequality”, chiếm khoảng 12% các từ khóa tiêu cực. Sử dụng đại từ nhân xưng “they” để chỉ nhóm đối lập, tạo sự phân biệt rõ ràng giữa “chúng ta” và “họ”.

  3. Hệ tư tưởng sức mạnh thuyết phục chính trị: Kamala Harris sử dụng linh hoạt đại từ nhân xưng “we”, “I”, “you” nhằm tạo sự gần gũi và đồng thuận với người nghe. Cấu trúc câu chủ động chiếm 70%, thể hiện sự chủ động và quyết đoán trong thông điệp. Bà cũng thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Joe Biden, với các từ khóa tích cực liên quan đến “leadership” và “unity”.

  4. Chiến lược ngôn ngữ đa dạng: Ngoài từ vựng, bài phát biểu sử dụng các cấu trúc ngữ pháp như câu mệnh lệnh, câu hỏi tu từ để tăng tính thuyết phục. Các phép liên kết câu và phép lặp từ được sử dụng hiệu quả để nhấn mạnh các ý chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên xuất phát từ bối cảnh chính trị và xã hội đặc thù của Mỹ năm 2020, khi các vấn đề về bình đẳng giới, chủng tộc và đại dịch Covid-19 được đặt lên hàng đầu. So sánh với các nghiên cứu trước đây về bài phát biểu của các chính trị gia như Barack Obama hay Joe Biden, bài phát biểu của Kamala Harris có điểm nhấn đặc biệt về việc kết hợp các hệ tư tưởng truyền cảm hứng và lên án xã hội, đồng thời sử dụng ngôn ngữ linh hoạt để tạo sự đồng thuận. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất từ khóa tích cực và tiêu cực, bảng thống kê đại từ nhân xưng và cấu trúc câu, giúp minh họa rõ nét các chiến lược ngôn ngữ được sử dụng. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc làm sáng tỏ cách thức ngôn ngữ chính trị được vận dụng để tác động đến nhận thức và hành vi xã hội, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc áp dụng CDA trong giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ chính trị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo về Phân tích Diễn ngôn Phê phán (CDA): Các cơ sở giáo dục và nghiên cứu nên tổ chức các khóa học chuyên sâu về CDA nhằm nâng cao năng lực phân tích ngôn ngữ chính trị, góp phần phát triển kỹ năng tư duy phản biện cho sinh viên và nhà nghiên cứu trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Ứng dụng CDA trong giảng dạy tiếng Anh chính trị: Giáo viên nên tích hợp các bài tập phân tích bài phát biểu chính trị vào chương trình học để giúp học viên nhận diện và hiểu rõ hơn về hệ tư tưởng và chiến lược ngôn ngữ, hướng tới cải thiện kỹ năng đọc hiểu và phản biện trong vòng 6 tháng đến 1 năm.

  3. Phát triển tài liệu tham khảo về ngôn ngữ chính trị đa dạng: Cần biên soạn và cập nhật các tài liệu, ví dụ thực tế về bài phát biểu của các chính trị gia đa quốc gia nhằm cung cấp nguồn học liệu phong phú cho nghiên cứu và giảng dạy, dự kiến hoàn thành trong 1 năm.

  4. Khuyến khích nghiên cứu liên ngành về ngôn ngữ và xã hội: Các tổ chức nghiên cứu nên thúc đẩy hợp tác giữa các chuyên ngành ngôn ngữ, xã hội học và chính trị học để mở rộng phạm vi và chiều sâu của các nghiên cứu về diễn ngôn chính trị, với kế hoạch triển khai trong 2-3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ Anh và Ngôn ngữ học ứng dụng: Luận văn cung cấp phương pháp và ví dụ thực tiễn về CDA, giúp nâng cao kỹ năng phân tích và hiểu biết về ngôn ngữ chính trị.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực Phân tích Diễn ngôn và Ngôn ngữ chính trị: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về mối quan hệ giữa ngôn ngữ, quyền lực và hệ tư tưởng.

  3. Nhà báo và chuyên viên truyền thông chính trị: Hiểu rõ cách thức ngôn ngữ được sử dụng để truyền tải thông điệp chính trị giúp cải thiện kỹ năng viết và phân tích nội dung truyền thông.

  4. Nhà hoạch định chính sách và các tổ chức xã hội dân sự: Nghiên cứu giúp nhận diện các chiến lược ngôn ngữ trong diễn ngôn chính trị, từ đó xây dựng các chiến lược truyền thông hiệu quả và phản biện xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân tích Diễn ngôn Phê phán (CDA) là gì?
    CDA là phương pháp nghiên cứu ngôn ngữ nhằm khám phá mối quan hệ giữa ngôn ngữ và quyền lực, hệ tư tưởng trong xã hội. Ví dụ, qua phân tích bài phát biểu của Kamala Harris, CDA giúp nhận diện các hệ tư tưởng ẩn chứa trong ngôn từ.

  2. Tại sao chọn bài phát biểu của Kamala Harris để nghiên cứu?
    Bài phát biểu mang tính lịch sử khi bà trở thành nữ phó tổng thống da màu đầu tiên của Mỹ, đồng thời chứa đựng nhiều hệ tư tưởng quan trọng về bình đẳng giới và chủng tộc, rất phù hợp để phân tích CDA.

  3. Các hệ tư tưởng chính được phát hiện trong bài phát biểu là gì?
    Ba hệ tư tưởng nổi bật gồm: truyền cảm hứng cho phụ nữ, lên án phân biệt chủng tộc, và sức mạnh thuyết phục chính trị nhằm ủng hộ Joe Biden.

  4. Phương pháp phân tích được sử dụng trong nghiên cứu này như thế nào?
    Nghiên cứu kết hợp phân tích định tính và định lượng dựa trên khung ba giai đoạn của Fairclough: mô tả từ vựng và ngữ pháp, diễn giải bối cảnh, và giải thích ý nghĩa xã hội.

  5. Nghiên cứu có thể ứng dụng như thế nào trong giảng dạy tiếng Anh?
    Giúp học viên phát triển kỹ năng phân tích ngôn ngữ chính trị, nhận diện hệ tư tưởng và chiến lược ngôn ngữ, từ đó nâng cao khả năng đọc hiểu và phản biện trong môi trường học thuật và thực tiễn.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ các hệ tư tưởng chính trong bài phát biểu của Kamala Harris tại DNC 2020, bao gồm truyền cảm hứng cho phụ nữ, lên án phân biệt chủng tộc và sức mạnh thuyết phục chính trị.
  • Phân tích ngôn ngữ cho thấy sự sử dụng linh hoạt từ vựng, đại từ nhân xưng và cấu trúc câu nhằm thể hiện và củng cố các hệ tư tưởng này.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và quyền lực trong diễn ngôn chính trị, đồng thời mở rộng ứng dụng của CDA trong giáo dục và nghiên cứu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển đào tạo CDA và ứng dụng trong giảng dạy tiếng Anh chính trị trong thời gian tới.
  • Khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và phương pháp để hiểu sâu hơn về vai trò của ngôn ngữ trong chính trị và xã hội hiện đại.

Để tiếp tục phát triển kiến thức và kỹ năng phân tích diễn ngôn chính trị, độc giả được khuyến khích áp dụng các phương pháp CDA trong nghiên cứu và giảng dạy, đồng thời theo dõi các công trình nghiên cứu mới trong lĩnh vực này.