Phân Tích Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Kháng Sinh Trong Điều Trị Nội Trú Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Anh Sơn, Tỉnh Nghệ An Năm 2022

• Tác giả: Nguyễn Thị Huệ
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Song Hà
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ Chức Quản Lý Dược
• Đề tài: Phân Tích Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Kháng Sinh Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Anh Sơn Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp II
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: ĐẠI CƯƠNG VỀ KHÁNG SINH
• 1.1. Định nghĩa kháng sinh
• 1.2. Phân loại kháng sinh
• 1.3. Nguyên tắc sử dụng kháng sinh
• 1.4. Tổng quan về bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.5. Chẩn đoán xác định bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.6. Chẩn đoán mức độ nặng
• 1.7. Điều trị bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.8. Thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh nói chung và thuốc kháng sinh điều trị viêm phổi cộng đồng tại các bệnh viện
• 1.9. Thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh
• 1.10. Thực trạng chỉ định kháng sinh trong điều trị bệnh viêm phổi mắc phải tại cộng đồng
• 1.11. Vài nét về Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn
• 1.12. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Thời gian nghiên cứu, địa điểm nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Xác định Biến số nghiên cứu
• 2.6. Thiết kế nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.8. Mẫu nghiên cứu
• 2.9. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phân tích cơ cấu thuốc kháng sinh được sử dụng trong điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022
• 3.2. Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.3. Chi phí kháng sinh điều trị nội trú sử dụng
• 3.4. Cơ cấu kháng sinh theo nhóm cấu trúc hóa học
• 3.5. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc xuất xứ
• 3.6. Cơ cấu kháng sinh theo thành phần
• 3.7. Cơ cấu thuốc kháng sinh theo đường dùng
• 3.8. Cơ cấu giá trị thuốc kháng sinh sử dụng theo khoa lâm sàng
• 3.9. Chi phí thuốc kháng sinh điều trị nhóm bệnh hệ hô hấp
• 3.10. Phân tích thực trạng chỉ định kháng sinh trong điều trị bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng ở người lớn tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022
• 3.11. Chi phí thuốc kháng sinh điều trị VPMPCĐ ở người lớn
• 3.12. Một số chỉ số cơ bản về kháng sinh sử dụng trong điều trị VPMPCĐ
• 3.13. Các chỉ số liên quan về sử dụng kháng sinh trong điều trị VPMPCĐ
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH CƠ CẤU THUỐC KHÁNG SINH ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI TRUNG TÂM Y TẾ HUYỆN ANH SƠN NĂM 2022
• 4.1. Chi phí sử dụng kháng sinh điều trị nội trú
• 4.2. Cơ cấu kháng sinh theo nhóm cấu trúc hóa học
• 4.3. Cơ cấu kháng sinh theo nguồn gốc xuất xứ
• 4.4. Cơ cấu kháng sinh theo thành phần
• 4.5. Cơ cấu thuốc kháng sinh theo đường dùng
• 4.6. Cơ cấu giá trị thuốc kháng sinh sử dụng theo khoa lâm sàng
• 4.7. Chi phí thuốc kháng sinh điều trị nhóm bệnh hệ hô hấp
• 4.8. Phân tích thực trạng chỉ định thuốc kháng sinh điều trị bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng ở người lớn trong điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022
• 4.9. Chi phí thuốc kháng sinh điều trị VPMPCĐ ở người lớn
• 4.10. Một số chỉ số cơ bản về kháng sinh sử dụng trong điều trị VPMPCĐ
• 4.11. Các chỉ số liên quan về sử dụng kháng sinh trong điều trị VPMPCĐ
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH

Tóm tắt

I. Tổng Quan Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Kháng Sinh Anh Sơn

Sự ra đời của kháng sinh là một bước tiến lớn của y học, đóng vai trò then chốt trong điều trị nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh không hợp lý và lạm dụng đang gây ra hậu quả nghiêm trọng. Điều này làm tăng chi phí điều trị, tăng nguy cơ kháng kháng sinh trong cộng đồng, kéo dài thời gian điều trị và làm giảm hiệu quả của thuốc, thậm chí dẫn đến tử vong. Kháng sinh là một trong những nhóm thuốc có tỷ lệ sử dụng cao trong bệnh viện, chiếm khoảng 20-40% tổng giá trị sử dụng thuốc. Tại Việt Nam, hầu hết các cơ sở y tế đang đối mặt với tình trạng lan rộng của vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh. Gánh nặng do kháng thuốc ngày càng tăng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển xã hội. Việc nghiên cứu và phân tích việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả là rất quan trọng để phản ánh thực trạng và cải thiện chính sách quản lý, nâng cao chất lượng sử dụng thuốc trong bệnh viện. Theo thống kê của Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn, tỷ lệ bệnh nhân mắc các bệnh nhiễm khuẩn luôn chiếm tỷ lệ cao trong những năm gần đây, dẫn đến việc sử dụng thuốc kháng sinh cũng trở nên phổ biến.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Thuốc Kháng Sinh Hiện Nay

Kháng sinh (antibiotics) là các chất kháng khuẩn do vi sinh vật tạo ra, có tác dụng ức chế sự phát triển của vi sinh vật khác. Hiện nay, việc sử dụng kháng sinh không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn cả cộng đồng. Tại Việt Nam, đây là một nhóm thuốc quan trọng vì bệnh lý nhiễm khuẩn nằm trong số những bệnh đứng hàng đầu về tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Kháng sinh được phân loại thành nhiều nhóm dựa trên cấu trúc hóa học, bao gồm Beta-lactam, Aminoglycosid, Macrolid, Lincosamid, Phenicol, Tetracyclin, Glycopeptid, Quinolon và các nhóm khác. Phân loại này giúp các bác sĩ lựa chọn kháng sinh phù hợp cho từng loại nhiễm trùng cụ thể.

1.2. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Về Thực Trạng Sử Dụng Thuốc

Việc nghiên cứu về thực trạng sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, là rất quan trọng trong bối cảnh kháng kháng sinh ngày càng gia tăng. Nghiên cứu này giúp đánh giá hiệu quả của các phác đồ điều trị, xác định các vấn đề trong việc kê đơn và sử dụng thuốc, từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp để cải thiện việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả. Các kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn điều trị, đào tạo nhân viên y tế và nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc sử dụng kháng sinh đúng cách. Điều này góp phần giảm thiểu tình trạng lạm dụng kháng sinh và kháng kháng sinh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

II. Vấn Đề Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Bất Hợp Lý Hậu Quả

Tình trạng sử dụng kháng sinh không hợp lý và lạm dụng đang gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Việc này không chỉ gây tăng chi phí điều trị cho người bệnh mà còn làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh trong cộng đồng, kéo dài thời gian điều trị, làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị, thậm chí dẫn đến tử vong. Theo Quyết định 5631/QĐ-BYT năm 2020 của Bộ Y tế về tài liệu “Hướng dẫn thực hiện quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện”, việc kiểm soát sử dụng kháng sinh là vô cùng cần thiết. Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng lạm dụng và kháng kháng sinh, bao gồm công tác kiểm soát nhiễm khuẩn chưa tốt, tình trạng quá tải của bệnh viện, thiếu các dịch vụ vi sinh và kháng sinh đồ, và Hội đồng Thuốc và Điều trị hoạt động chưa hiệu quả. Tình trạng kháng kháng sinh đang trở thành một thách thức lớn đối với hệ thống y tế, đe dọa những tiến bộ trong điều trị các bệnh nhiễm trùng.

2.1. Các Yếu Tố Góp Phần Vào Tình Trạng Lạm Dụng Kháng Sinh

Nhiều yếu tố góp phần vào tình trạng lạm dụng kháng sinh, bao gồm: (1) Nhận thức của người dân về kháng sinh và kháng kháng sinh còn hạn chế, dẫn đến tự ý mua và sử dụng thuốc. (2) Áp lực từ bệnh nhân và người nhà bệnh nhân đối với bác sĩ để kê đơn kháng sinh. (3) Thiếu các hướng dẫn điều trị rõ ràng và cập nhật. (4) Khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ chẩn đoán vi sinh, dẫn đến điều trị theo kinh nghiệm không chính xác. (5) Quản lý và giám sát việc kê đơn và sử dụng kháng sinh chưa hiệu quả. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý y tế, nhân viên y tế, bệnh nhân và cộng đồng.

2.2. Hậu Quả Của Kháng Kháng Sinh Đối Với Hệ Thống Y Tế

Kháng kháng sinh gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với hệ thống y tế, bao gồm: (1) Tăng chi phí điều trị do phải sử dụng các loại kháng sinh đắt tiền hơn và kéo dài thời gian nằm viện. (2) Tăng tỷ lệ thất bại điều trị và tử vong do nhiễm trùng. (3) Hạn chế các lựa chọn điều trị cho các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng. (4) Gây khó khăn trong việc kiểm soát dịch bệnh do vi khuẩn kháng thuốc dễ lây lan trong cộng đồng. (5) Đe dọa những tiến bộ trong y học hiện đại, như phẫu thuật, ghép tạng và điều trị ung thư, vì các bệnh nhân này có nguy cơ cao bị nhiễm trùng kháng thuốc. Do đó, cần có các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn sự lan rộng của kháng kháng sinh.

III. Phân Tích Cơ Cấu Sử Dụng Thuốc Kháng Sinh Phương Pháp Nghiên Cứu

Nghiên cứu này tiến hành phân tích cơ cấu thuốc kháng sinh được sử dụng trong điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022. Các yếu tố được phân tích bao gồm cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý, chi phí kháng sinh điều trị nội trú sử dụng, cơ cấu kháng sinh theo nhóm cấu trúc hóa học, nguồn gốc xuất xứ, thành phần, đường dùng và giá trị sử dụng theo khoa lâm sàng. Đặc biệt, nghiên cứu tập trung vào chi phí thuốc kháng sinh điều trị nhóm bệnh hệ hô hấp. Việc phân tích này giúp đánh giá tình hình sử dụng kháng sinh tại trung tâm, từ đó đưa ra các khuyến nghị để cải thiện việc sử dụng thuốc kháng sinh hợp lý hơn. Thông tin chi tiết về phương pháp nghiên cứu và các biến số được trình bày trong các chương tiếp theo.

3.1. Xác Định Các Biến Số Nghiên Cứu Quan Trọng Trong Đề Tài

Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, cần xác định các biến số quan trọng cần thu thập và phân tích. Các biến số này bao gồm: (1) Loại kháng sinh được sử dụng (tên thuốc, nhóm dược lý, cấu trúc hóa học). (2) Số lượng kháng sinh được sử dụng. (3) Chi phí kháng sinh. (4) Đường dùng kháng sinh. (5) Khoa lâm sàng sử dụng kháng sinh. (6) Bệnh lý được điều trị bằng kháng sinh. (7) Đặc điểm của bệnh nhân (tuổi, giới tính, bệnh nền). (8) Kết quả điều trị (thời gian nằm viện, tỷ lệ khỏi bệnh, tỷ lệ biến chứng). Việc thu thập và phân tích đầy đủ các biến số này giúp có cái nhìn toàn diện về tình hình sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn.

3.2. Phương Pháp Thu Thập và Xử Lý Dữ Liệu Sử Dụng Trong Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu hồi cứu từ hồ sơ bệnh án (HSBA) của bệnh nhân điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022. Các thông tin liên quan đến việc sử dụng kháng sinh được trích xuất từ HSBA và nhập vào cơ sở dữ liệu. Dữ liệu sau đó được xử lý và phân tích bằng phần mềm thống kê. Các phương pháp phân tích thống kê được sử dụng bao gồm thống kê mô tả (tính tần số, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích so sánh (kiểm định t, kiểm định chi bình phương). Kết quả phân tích được trình bày dưới dạng bảng và biểu đồ để dễ dàng so sánh và đánh giá.

IV. Kết Quả Thực Trạng Chỉ Định Kháng Sinh Điều Trị Viêm Phổi

Nghiên cứu cũng phân tích thực trạng chỉ định thuốc kháng sinh điều trị bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng ở người lớn trong điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022. Các chỉ số cơ bản về kháng sinh sử dụng trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng được đánh giá, bao gồm số lượng kháng sinh được kê đơn, lựa chọn kháng sinh, liều dùng, đường dùng và thời gian điều trị. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng về việc tuân thủ các hướng dẫn điều trị và các vấn đề liên quan đến việc sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi tại trung tâm. Phân tích chi tiết về chi phí thuốc kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng ở người lớn cũng được thực hiện.

4.1. Đánh Giá Tuân Thủ Phác Đồ Điều Trị Viêm Phổi Mắc Phải Cộng Đồng

Một phần quan trọng của nghiên cứu là đánh giá mức độ tuân thủ các phác đồ điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPMPCĐ) hiện hành, đặc biệt là Hướng dẫn Chẩn đoán và Điều trị VPMPCĐ của Bộ Y tế. Các tiêu chí đánh giá bao gồm lựa chọn kháng sinh ban đầu, liều lượng, đường dùng, thời gian điều trị và việc điều chỉnh phác đồ khi cần thiết. Kết quả cho thấy tỷ lệ tuân thủ phác đồ ở một số khía cạnh còn thấp, đặc biệt là trong việc lựa chọn kháng sinh ban đầu và điều chỉnh phác đồ khi có bằng chứng về kháng thuốc. Điều này cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện việc tuân thủ phác đồ điều trị, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ kháng kháng sinh.

4.2. Phân Tích Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Lựa Chọn Kháng Sinh Điều Trị VPMPCĐ

Nghiên cứu cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn kháng sinh điều trị VPMPCĐ, bao gồm: (1) Mức độ nặng của bệnh (đánh giá theo thang điểm CURB-65). (2) Các bệnh nền của bệnh nhân. (3) Tiền sử dị ứng thuốc. (4) Kết quả cấy máu và kháng sinh đồ (nếu có). (5) Kinh nghiệm của bác sĩ điều trị. Kết quả cho thấy mức độ nặng của bệnh và các bệnh nền là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc lựa chọn kháng sinh. Tuy nhiên, việc sử dụng kết quả cấy máu và kháng sinh đồ còn hạn chế, dẫn đến việc lựa chọn kháng sinh theo kinh nghiệm không chính xác.

V. Đề Xuất Giải Pháp Kiểm Soát Kháng Sinh Tại Trung Tâm Y Tế

Dựa trên kết quả phân tích, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp để cải thiện việc sử dụng thuốc kháng sinh hợp lý, an toàn và hiệu quả tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn. Các giải pháp này bao gồm tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn, cải thiện việc tuân thủ các hướng dẫn điều trị, nâng cao kiến thức và kỹ năng của nhân viên y tế về sử dụng kháng sinh, tăng cường giám sát việc kê đơn và sử dụng kháng sinh, và nâng cao nhận thức của cộng đồng về kháng kháng sinh. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các khoa phòng trong trung tâm và các cơ quan quản lý y tế để triển khai các giải pháp này một cách hiệu quả. Sử dụng thuốc hợp lý cần trở thành ưu tiên hàng đầu.

5.1. Tăng Cường Đào Tạo và Giáo Dục Về Sử Dụng Kháng Sinh Hợp Lý

Một trong những giải pháp quan trọng nhất để cải thiện việc sử dụng kháng sinh là tăng cường đào tạo và giáo dục cho nhân viên y tế, bao gồm bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào các chủ đề như: (1) Cơ chế tác dụng và phổ kháng khuẩn của các loại kháng sinh. (2) Hướng dẫn điều trị các bệnh nhiễm trùng phổ biến. (3) Đọc và giải thích kết quả cấy máu và kháng sinh đồ. (4) Các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn. (5) Kỹ năng giao tiếp và tư vấn cho bệnh nhân về sử dụng kháng sinh đúng cách. Ngoài ra, cần có các buổi sinh hoạt khoa học định kỳ để cập nhật kiến thức mới và chia sẻ kinh nghiệm về sử dụng kháng sinh.

5.2. Thiết Lập Hệ Thống Giám Sát và Phản Hồi Về Sử Dụng Kháng Sinh

Để đảm bảo việc sử dụng kháng sinh hợp lý, cần thiết lập một hệ thống giám sát và phản hồi thường xuyên. Hệ thống này có thể bao gồm các hoạt động như: (1) Thu thập và phân tích dữ liệu về sử dụng kháng sinh (số lượng, loại thuốc, chỉ định, liều lượng, thời gian điều trị). (2) So sánh dữ liệu sử dụng kháng sinh với các tiêu chuẩn và hướng dẫn điều trị. (3) Phản hồi thông tin cho các bác sĩ về việc sử dụng kháng sinh của họ so với các đồng nghiệp và so với các tiêu chuẩn. (4) Tổ chức các buổi thảo luận về các trường hợp sử dụng kháng sinh không hợp lý và đề xuất các biện pháp cải thiện. (5) Khen thưởng các bác sĩ có thành tích tốt trong việc sử dụng kháng sinh hợp lý. Hệ thống giám sát và phản hồi giúp các bác sĩ tự đánh giá và điều chỉnh hành vi kê đơn của mình, từ đó cải thiện việc sử dụng kháng sinh.

VI. Kết Luận Thực Trạng Tương Lai Kiểm Soát Sử Dụng Kháng Sinh

Nghiên cứu đã phân tích thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022, cung cấp những thông tin quan trọng về cơ cấu sử dụng và thực trạng chỉ định trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng. Kết quả nghiên cứu cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề cần được cải thiện trong việc sử dụng kháng sinh, đặc biệt là việc tuân thủ các hướng dẫn điều trị và kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh. Các giải pháp được đề xuất trong nghiên cứu có thể giúp Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn cải thiện việc sử dụng kháng sinh hợp lý, an toàn và hiệu quả hơn trong tương lai, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu gánh nặng do kháng kháng sinh gây ra.

6.1. Tóm Tắt Những Phát Hiện Chính và Hạn Chế Của Nghiên Cứu

Nghiên cứu đã đưa ra những phát hiện quan trọng về thực trạng sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn. Tuy nhiên, cần lưu ý một số hạn chế của nghiên cứu, bao gồm: (1) Dữ liệu chỉ được thu thập từ năm 2022, do đó không phản ánh sự thay đổi trong những năm gần đây. (2) Nghiên cứu chỉ tập trung vào điều trị nội trú, do đó không phản ánh tình hình sử dụng kháng sinh tại các phòng khám ngoại trú. (3) Nghiên cứu không đánh giá được tác động của việc sử dụng kháng sinh đến kết quả điều trị (tỷ lệ khỏi bệnh, tỷ lệ biến chứng). (4) Nghiên cứu không thu thập thông tin về các can thiệp đã được thực hiện để cải thiện việc sử dụng kháng sinh tại trung tâm. Do đó, cần có các nghiên cứu tiếp theo để bổ sung và làm rõ hơn các vấn đề liên quan đến sử dụng kháng sinh.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo và Khuyến Nghị Cho Các Nghiên Cứu Tương Lai

Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào các vấn đề sau: (1) Đánh giá hiệu quả của các can thiệp đã được thực hiện để cải thiện việc sử dụng kháng sinh tại trung tâm. (2) Nghiên cứu mối liên hệ giữa sử dụng kháng sinh và kết quả điều trị. (3) Phân tích chi phí - hiệu quả của các phác đồ điều trị khác nhau. (4) So sánh tình hình sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn với các trung tâm y tế khác. (5) Nghiên cứu định tính về nhận thức và thái độ của nhân viên y tế và bệnh nhân về kháng kháng sinh. Các nghiên cứu này sẽ cung cấp thêm thông tin để xây dựng các chính sách và chương trình can thiệp hiệu quả hơn nhằm cải thiện việc sử dụng kháng sinh và ngăn chặn sự lan rộng của kháng kháng sinh.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc kháng sinh trong điều trị nội trú tại các cơ sở y tế đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPMPCĐ). Tại Việt Nam, nhóm thuốc kháng sinh chiếm tỷ lệ cao trong tổng giá trị sử dụng thuốc tại bệnh viện, dao động từ 20% đến 40%, với xu hướng gia tăng trong những năm gần đây tại nhiều địa phương. Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An, là một cơ sở y tế hạng 3 với quy mô 190 giường bệnh, nơi có tỷ lệ bệnh nhân mắc các bệnh nhiễm khuẩn nội trú chiếm tỷ lệ lớn, đặc biệt là các bệnh về hệ hô hấp. Năm 2022, tỷ lệ sử dụng thuốc kháng sinh tại trung tâm tiếp tục tăng, chiếm khoảng 25,3% tổng kinh phí thuốc, phản ánh nhu cầu điều trị cao nhưng cũng đặt ra thách thức về việc sử dụng kháng sinh hợp lý, an toàn và hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng sử dụng thuốc kháng sinh trong điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn năm 2022, tập trung vào cơ cấu thuốc kháng sinh được sử dụng và thực trạng chỉ định thuốc kháng sinh trong điều trị VPMPCĐ ở người lớn. Nghiên cứu có phạm vi thời gian từ 01/01/2022 đến 31/12/2022, tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp dữ liệu thực tiễn để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng kháng sinh, góp phần giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc và tăng cường chất lượng điều trị tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý sử dụng thuốc kháng sinh trong bệnh viện, bao gồm:

• Lý thuyết về nguyên tắc sử dụng kháng sinh hợp lý: Lựa chọn kháng sinh dựa trên yếu tố người bệnh (tuổi, chức năng gan-thận, bệnh kèm) và vi khuẩn gây bệnh, tuân thủ liều lượng, đường dùng và thời gian điều trị theo hướng dẫn của Bộ Y tế.
• Mô hình đánh giá mức độ nặng của bệnh VPMPCĐ theo thang điểm CURB65: Đánh giá dựa trên các yếu tố lú lẫn, ure máu, tần số thở, huyết áp và tuổi tác để phân loại mức độ nhẹ, trung bình và nặng, từ đó lựa chọn phác đồ kháng sinh phù hợp.
• Khái niệm về tương tác thuốc và phối hợp kháng sinh: Phân loại mức độ tương tác từ 1 đến 4, nhằm đảm bảo phối hợp kháng sinh tạo tác dụng hiệp đồng, tránh tương tác có hại.
• Khái niệm về hiệu chỉnh liều kháng sinh dựa trên chức năng thận: Sử dụng hệ số thanh thải creatinin (ClCr) để điều chỉnh liều và khoảng cách đưa thuốc nhằm tránh độc tính và tăng hiệu quả điều trị.

Các khái niệm chính bao gồm: kháng sinh beta-lactam, cephalosporin thế hệ 2 và 3, macrolid, fluoroquinolon, phác đồ điều trị theo kinh nghiệm và theo vi khuẩn học, liều dùng và đường dùng kháng sinh, thời gian điều trị, và các chỉ số đánh giá sử dụng kháng sinh trong bệnh án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang, sử dụng dữ liệu hồi cứu từ Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn trong năm 2022. Nguồn dữ liệu bao gồm:

• Danh mục thuốc sử dụng và báo cáo nhập xuất tồn thuốc từ phần mềm quản lý của trung tâm.
• Hồ sơ bệnh án (HSBA) của bệnh nhân điều trị VPMPCĐ có sử dụng kháng sinh, được lựa chọn theo tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ nghiêm ngặt.

Cỡ mẫu gồm toàn bộ 50 khoản mục kháng sinh sử dụng trong điều trị nội trú và 276 HSBA bệnh nhân VPMPCĐ thỏa mãn tiêu chuẩn. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ mẫu hội tụ (census) đối với thuốc kháng sinh và mẫu chọn lọc theo tiêu chuẩn đối với HSBA.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel, trình bày dưới dạng tỷ lệ phần trăm, giá trị trung bình và so sánh các chỉ số sử dụng kháng sinh theo các tiêu chí: nhóm tác dụng dược lý, cấu trúc hóa học, nguồn gốc xuất xứ, đường dùng, thành phần, chi phí sử dụng, mức độ phù hợp phác đồ điều trị theo thang điểm CURB65, liều dùng, khoảng cách đưa liều, thời gian điều trị, phối hợp và tương tác kháng sinh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu thuốc kháng sinh sử dụng trong điều trị nội trú: Trong tổng số thuốc điều trị nội trú, thuốc kháng sinh chiếm 19% số khoản mục và 36,9% giá trị sử dụng. Nhóm beta-lactam, đặc biệt cephalosporin thế hệ 2 và 3, chiếm tỷ lệ lớn nhất trong cơ cấu kháng sinh, tương ứng khoảng 60-70% giá trị sử dụng. Kháng sinh nhập khẩu chiếm khoảng 75% giá trị sử dụng, chủ yếu là các cephalosporin và fluoroquinolon.

2. Thực trạng chỉ định thuốc kháng sinh điều trị VPMPCĐ: Trong 276 HSBA bệnh nhân VPMPCĐ, trung bình mỗi bệnh nhân được kê 1,5 loại kháng sinh. Phác đồ phối hợp 2 kháng sinh chiếm khoảng 55%, phác đồ đơn độc chiếm 45%. Tỷ lệ phác đồ kháng sinh ban đầu phù hợp với hướng dẫn điều trị theo thang điểm CURB65 chỉ đạt khoảng 30%, còn lại là không phù hợp hoặc chưa tối ưu. Thời gian điều trị trung bình là 10,5 ngày, trong đó 40% bệnh nhân điều trị kéo dài trên 10 ngày.

3. Liều dùng và khoảng cách đưa liều: Khoảng 85% liều dùng kháng sinh phù hợp với khuyến cáo, tuy nhiên có khoảng 15% liều dùng chưa phù hợp, chủ yếu do chưa hiệu chỉnh liều theo chức năng thận. Khoảng cách đưa liều kháng sinh chưa phù hợp chiếm khoảng 12%, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và nguy cơ kháng thuốc.

4. Phối hợp và tương tác kháng sinh: Khoảng 35% bệnh nhân có phối hợp kháng sinh, trong đó 10% trường hợp có tương tác thuốc mức độ 2 trở lên, cần được cảnh báo và theo dõi chặt chẽ để tránh tác dụng phụ và giảm hiệu quả điều trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn tương đồng với xu hướng chung tại nhiều bệnh viện trong nước và quốc tế, với ưu thế nhóm beta-lactam và cephalosporin thế hệ 2, 3. Tỷ lệ sử dụng kháng sinh nhập khẩu cao phản ánh sự ưu tiên lựa chọn thuốc có hiệu quả và phổ tác dụng rộng, nhưng cũng đặt ra vấn đề chi phí và khả năng tiếp cận thuốc.

Tỷ lệ phác đồ kháng sinh ban đầu phù hợp còn thấp, tương tự các nghiên cứu tại các bệnh viện khác ở Việt Nam, cho thấy cần tăng cường đào tạo, giám sát và áp dụng nghiêm túc hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế. Thời gian điều trị kéo dài trên 10 ngày ở nhiều bệnh nhân có thể làm tăng nguy cơ kháng thuốc và chi phí điều trị.

Việc chưa hiệu chỉnh liều và khoảng cách đưa liều phù hợp với chức năng thận là điểm cần cải thiện để giảm tác dụng phụ và tăng hiệu quả điều trị. Tỷ lệ tương tác thuốc trong phối hợp kháng sinh tuy không cao nhưng vẫn cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các nhóm kháng sinh, biểu đồ tròn về tỷ lệ phác đồ phù hợp, bảng phân tích liều dùng và khoảng cách đưa liều, cũng như bảng thống kê các mức độ tương tác thuốc phối hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn sử dụng kháng sinh cho nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về nguyên tắc sử dụng kháng sinh, phác đồ điều trị VPMPCĐ theo thang điểm CURB65, và hiệu chỉnh liều dựa trên chức năng thận. Mục tiêu nâng tỷ lệ phác đồ phù hợp lên trên 70% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp Khoa Dược và Khoa Lâm sàng.

2. Xây dựng và áp dụng quy trình giám sát, đánh giá sử dụng kháng sinh: Thiết lập Hội đồng Thuốc và Điều trị hoạt động hiệu quả, giám sát việc kê đơn, phối hợp thuốc và tương tác thuốc, đặc biệt chú trọng các trường hợp phối hợp kháng sinh. Mục tiêu giảm tỷ lệ tương tác thuốc mức độ 2 trở lên xuống dưới 5% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Hội đồng Thuốc và Điều trị, Khoa Dược.

3. Phát triển danh mục kháng sinh đường uống có sinh khả dụng cao và khuyến khích chuyển đổi đường dùng: Khuyến khích chuyển đổi từ đường tiêm sang đường uống khi có thể để giảm chi phí và nguy cơ biến chứng do tiêm truyền. Mục tiêu tăng tỷ lệ kháng sinh đường uống lên 30% trong điều trị nội trú trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Khoa Dược, Khoa Lâm sàng.

4. Cải tiến hệ thống quản lý dữ liệu và phần mềm hỗ trợ kê đơn: Tích hợp công cụ cảnh báo tương tác thuốc và nhắc nhở hiệu chỉnh liều theo chức năng thận trong phần mềm quản lý bệnh viện. Mục tiêu giảm sai sót kê đơn và tăng hiệu quả quản lý thuốc trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp phòng Công nghệ thông tin và Khoa Dược.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và dược sĩ bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và hướng dẫn cụ thể giúp nâng cao kỹ năng kê đơn, lựa chọn và quản lý sử dụng kháng sinh, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả điều trị.

2. Ban lãnh đạo và quản lý bệnh viện, trung tâm y tế: Thông tin về thực trạng sử dụng kháng sinh và các đề xuất cải tiến giúp hoạch định chính sách quản lý thuốc, tổ chức đào tạo và giám sát sử dụng thuốc hiệu quả hơn.

3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia y tế công cộng: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chuyên sâu về tình hình sử dụng kháng sinh tại tuyến huyện, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về kháng thuốc và quản lý thuốc.

4. Cơ quan quản lý y tế và Bộ Y tế: Thông tin thực tiễn từ cơ sở giúp hoàn thiện các hướng dẫn, quy định về sử dụng kháng sinh, đồng thời hỗ trợ xây dựng các chương trình kiểm soát kháng thuốc phù hợp với điều kiện địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc sử dụng kháng sinh hợp lý lại quan trọng trong điều trị nội trú?
   Việc sử dụng kháng sinh hợp lý giúp giảm nguy cơ kháng thuốc, hạn chế tác dụng phụ, giảm chi phí điều trị và nâng cao hiệu quả điều trị. Ví dụ, sử dụng đúng liều và phác đồ theo hướng dẫn giúp kiểm soát nhiễm khuẩn nhanh chóng và an toàn.

2. Thang điểm CURB65 được áp dụng như thế nào trong lựa chọn phác đồ kháng sinh?
   CURB65 đánh giá mức độ nặng của viêm phổi dựa trên 5 yếu tố lâm sàng, từ đó phân loại bệnh nhân thành nhẹ, trung bình hoặc nặng để lựa chọn phác đồ kháng sinh phù hợp, đảm bảo hiệu quả và an toàn.

3. Làm thế nào để hiệu chỉnh liều kháng sinh dựa trên chức năng thận?
   Dựa vào hệ số thanh thải creatinin (ClCr), liều và khoảng cách đưa thuốc được điều chỉnh giảm dần để tránh tích tụ thuốc gây độc, đặc biệt với các kháng sinh thải trừ qua thận như aminoglycosid.

4. Tại sao cần giám sát tương tác thuốc khi phối hợp kháng sinh?
   Phối hợp kháng sinh có thể gây tương tác làm giảm hiệu quả hoặc tăng độc tính. Giám sát giúp phát hiện sớm các tương tác mức độ 2 trở lên, từ đó điều chỉnh phác đồ để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

5. Có thể chuyển đổi kháng sinh từ đường tiêm sang đường uống trong trường hợp nào?
   Khi bệnh nhân ổn định, có khả năng hấp thu tốt qua đường tiêu hóa, và kháng sinh đường uống có sinh khả dụng cao, việc chuyển đổi giúp giảm chi phí, rút ngắn thời gian nằm viện và giảm biến chứng do tiêm truyền.

Kết luận

• Thuốc kháng sinh chiếm tỷ lệ lớn trong tổng giá trị sử dụng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Anh Sơn, với nhóm beta-lactam và cephalosporin thế hệ 2, 3 chiếm ưu thế.
• Tỷ lệ phác đồ kháng sinh ban đầu phù hợp với hướng dẫn điều trị VPMPCĐ còn thấp, thời gian điều trị kéo dài trên 10 ngày ở nhiều trường hợp.
• Việc hiệu chỉnh liều và khoảng cách đưa liều kháng sinh chưa được thực hiện đầy đủ, tiềm ẩn nguy cơ kháng thuốc và tác dụng phụ.
• Tỷ lệ phối hợp kháng sinh có tương tác thuốc mức độ cao cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo an toàn.
• Cần triển khai các giải pháp đào tạo, giám sát, cải tiến quy trình và công nghệ hỗ trợ để nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh tại trung tâm trong vòng 12 tháng tới.

Đề nghị các cơ quan quản lý và đơn vị y tế địa phương phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng điều trị và kiểm soát kháng thuốc hiệu quả.