Phân tích phát ngôn đồng cảm trong tiếng Anh và tiếng Việt: Nghiên cứu từ luận văn thạc sĩ

• Tác giả: Nguyễn Thị Vân
• Người hướng dẫn: TS. Trương Văn Định
• Trường học: Đại học Quy Nhơn
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Anh
• Đề tài: Phát ngôn thông cảm Anh-Việt
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Bình Định

• STATEMENT OF AUTHORSHIP
• ACKNOWLEDGMENTS
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGUIRES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Aim and objectives
• 1.1.1. Aim of the study
• 1.1.2. Objectives of the study
• 1.1.3. Research questions
• 1.2. Significance of the Study
• 1.3. Scope of the Study
• 1.4. Organization of the study
• 2. CHAPTER 2: THEORETICAL BACKGROUND AND LITERATURE REVIEW
• 2.1. Speech Act Theory
• 2.1.1. Definition of speech acts
• 2.1.2. Classification of Speech Acts
• 2.1.3. Speech Act of Sympathizing
• 2.2. Definition of Politeness
• 2.2.1. Rules, principles and theories of politeness
• 2.2.1.1. Lakoff’s rules of politeness
• 2.2.1.2. Leech’s principles of politeness
• 2.2.1.3. Brown & Levinson’s Politeness Theory
• 2.3. Definition of Modality
• 2.3.1. Classification of Modality
• 2.3.2. Modal Linguistic Devices in English
• 2.3.3. Modal Linguistic Devices in Vietnamese
• 3. CHAPTER 3: METHODOLOGY AND PROCEDURE
• 3.1. Validity and reliability
• 4. CHAPTER 4: FINDINGS AND DISCUSSION
• 4.1. Sympathy Strategies in English and Vietnamese
• 4.1.1. Sympathy Strategies in English
• 4.1.1.1. Praising & consoling & sharing feelings & encouraging
• 4.1.1.2. Sharing feelings & assisting
• 4.1.1.3. Sharing feelings & consoling
• 4.1.1.4. Sympathizing & sharing feelings
• 4.1.1.5. Sympathizing & sharing feelings & assisting
• 4.1.2. Sympathy Strategies in Vietnamese
• 4.1.2.1. Offering feelings & encouraging
• 4.1.2.2. Sharing feelings & advising
• 4.1.2.3. Sharing feelings & consoling
• 4.1.3. Similarities and Differences in Sympathy Strategies in English and Vietnamese
• 4.1.3.1. Similarities of Sympathy Strategies in English and Vietnamese
• 4.1.3.2. Differences of Sympathy Strategies in English and Vietnamese
• 4.2. Modality Markers in Sympathizing Utterances in English And Vietnamese
• 4.2.1. Modality Markers in Sympathizing Utterances in English
• 4.2.2. Modality Markers in Sympathizing Utterances in Vietnamese
• 4.2.3. Zero-Modality Marker
• 4.2.4. Differences and Similarities in the Use of Modality Markers in Sympathizing Utterances in English and Vietnamese
• 4.2.4.1. Similarities in the Use of Modality Markers in Sympathizing Utterances in English and Vietnamese
• 4.2.4.2. Differences in the Use of Modality Markers in Sympathizing Utterances in English and Vietnamese
• 4.3. Summary of Types of Sympathy Strategies in Sympathizing Utterances in English and Vietnamese
• 4.4. Summary of the Types of Modality Markers in Sympathizing Utterances in English and Vietnamese
• 4.5. Limitations of the Study
• 4.6. Suggestions for Further Research
• 5. CHAPTER 5: CONCLUSION
• REFERENCES

I. Giới thiệu

Luận văn 'Phân tích phát ngôn đồng cảm trong tiếng Anh và tiếng Việt' tập trung vào việc nghiên cứu các chiến lược đồng cảm và các dấu hiệu ngữ pháp thể hiện sự lịch sự trong hai ngôn ngữ. Nghiên cứu này nhằm mục đích tìm ra sự tương đồng và khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng Việt trong việc thể hiện sự đồng cảm. Dữ liệu được thu thập từ các bộ phim và ấn phẩm bằng cả hai ngôn ngữ. Nghiên cứu dựa trên lý thuyết lịch sự của Brown & Levinson (1987).

1.1 Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của nghiên cứu là khám phá sự tương đồng và khác biệt trong việc sử dụng các chiến lược đồng cảm và các dấu hiệu ngữ pháp thể hiện sự lịch sự trong tiếng Anh và tiếng Việt. Nghiên cứu cũng nhằm cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức giao tiếp hiệu quả trong bối cảnh đa văn hóa.

1.2 Ý nghĩa nghiên cứu

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ vai trò của văn hóa trong hành vi ngôn ngữ. Nó cũng góp phần vào việc bảo tồn sự trong sáng của tiếng Việt và hỗ trợ việc dạy và học tiếng Anh theo hướng giao tiếp.

II. Cơ sở lý thuyết

Chương này trình bày các lý thuyết nền tảng về hành vi ngôn ngữ, lịch sự và phương thức ngữ pháp. Các khái niệm cơ bản như hành vi ngôn ngữ, lịch sự và phương thức được định nghĩa và phân loại chi tiết.

2.1 Lý thuyết hành vi ngôn ngữ

Hành vi ngôn ngữ được định nghĩa là các hành động được thực hiện thông qua lời nói. Austin (1962) và Searle (1969) là những người tiên phong trong việc phát triển lý thuyết này. Hành vi ngôn ngữ bao gồm ba cấp độ: locutionary, illocutionary và perlocutionary.

2.2 Lý thuyết lịch sự

Lý thuyết lịch sự của Brown & Levinson (1987) là nền tảng chính của nghiên cứu. Lý thuyết này nhấn mạnh việc sử dụng các chiến lược lịch sự để giảm thiểu các hành vi đe dọa mặt (Face-threatening Acts - FTA).

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Dữ liệu được thu thập từ các bộ phim và ấn phẩm bằng tiếng Anh và tiếng Việt.

3.1 Thu thập dữ liệu

Dữ liệu được thu thập từ các bộ phim và ấn phẩm bằng cả hai ngôn ngữ. Các phát ngôn đồng cảm được phân loại và phân tích dựa trên các chiến lược và dấu hiệu ngữ pháp.

3.2 Phân tích dữ liệu

Dữ liệu được phân tích để tìm ra sự tương đồng và khác biệt trong việc sử dụng các chiến lược đồng cảm và các dấu hiệu ngữ pháp thể hiện sự lịch sự trong tiếng Anh và tiếng Việt.

IV. Kết quả và thảo luận

Nghiên cứu chỉ ra rằng cả tiếng Anh và tiếng Việt đều sử dụng các chiến lược đồng cảm như 'đồng cảm', 'an ủi', 'khích lệ', 'đồng cảm & khuyên bảo' và 'đồng cảm & khích lệ'. Tuy nhiên, có sự khác biệt trong việc sử dụng các chiến lược này giữa hai ngôn ngữ.

4.1 Chiến lược đồng cảm trong tiếng Anh và tiếng Việt

Người Anh thường sử dụng chiến lược 'đồng cảm' trong khi người Việt thiên về 'an ủi'. Người Anh cũng thích 'chia sẻ cảm xúc' trong khi người Việt thường 'khuyên bảo'.

4.2 Dấu hiệu ngữ pháp trong phát ngôn đồng cảm

Cả tiếng Anh và tiếng Việt đều sử dụng các dấu hiệu ngữ pháp như 'dấu hiệu đồng cảm', 'tăng cường' và 'dấu hiệu đoàn kết'. Tuy nhiên, người Anh sử dụng nhiều dấu hiệu ngữ pháp hơn so với người Việt.

V. Kết luận

Nghiên cứu kết luận rằng việc hiểu rõ sự tương đồng và khác biệt trong việc thể hiện sự đồng cảm giữa tiếng Anh và tiếng Việt có ý nghĩa quan trọng trong việc giao tiếp đa văn hóa. Nghiên cứu cũng đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để mở rộng hiểu biết về chủ đề này.

5.1 Hạn chế của nghiên cứu

Nghiên cứu chỉ tập trung vào các phát ngôn đồng cảm trong giao tiếp thực tế và không xem xét các yếu tố như tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội.

5.2 Đề xuất nghiên cứu tiếp theo

Cần có thêm các nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa và xã hội đến việc thể hiện sự đồng cảm trong tiếng Anh và tiếng Việt.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giao tiếp đa văn hóa ngày càng phát triển, việc hiểu rõ cách thức thể hiện sự cảm thông trong ngôn ngữ Anh và tiếng Việt trở nên thiết yếu. Theo ước tính, có khoảng 200 câu phát ngôn thể hiện sự cảm thông được thu thập từ các bộ phim và ấn phẩm tiếng Anh, tiếng Việt nhằm phân tích các chiến lược cảm thông và các dấu hiệu ngữ pháp biểu thị sự lịch sự. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc khám phá sự tương đồng và khác biệt trong cách thức thể hiện sự cảm thông và sử dụng các dấu hiệu ngữ pháp (modality markers) trong hai ngôn ngữ này. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là phân tích các chiến lược cảm thông và dấu hiệu ngữ pháp thể hiện sự lịch sự trong phát ngôn cảm thông, đồng thời so sánh sự khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các phát ngôn cảm thông được thu thập từ phim ảnh và ấn phẩm, không phân biệt giữa tiếng Anh Mỹ và Anh Anh, và không xem xét các yếu tố phi ngôn ngữ như cử chỉ hay biểu cảm khuôn mặt. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp liên văn hóa, giảm thiểu xung đột văn hóa và hỗ trợ giảng dạy tiếng Anh theo hướng giao tiếp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi ngôn ngữ (Speech Act Theory) của Austin và Searle, trong đó hành vi phát ngôn được phân loại thành các loại như biểu đạt, cam kết, chỉ thị, cảm xúc và tuyên bố. Hành vi cảm thông thuộc nhóm biểu đạt (expressive) theo Searle và là hành vi thừa nhận (acknowledgement) theo Bach & Harnish. Lý thuyết lịch sự của Brown & Levinson (1987) được sử dụng làm nền tảng để phân tích các chiến lược lịch sự trong phát ngôn cảm thông, bao gồm các chiến lược như "bald on record", "positive politeness", "negative politeness" và "off record". Ngoài ra, khái niệm về modality (tính thức) được khai thác để phân tích các dấu hiệu ngữ pháp biểu thị thái độ và sự lịch sự trong phát ngôn, dựa trên phân loại của Von Wright về các loại modality như alethic, epistemic, deontic và existential. Các thiết bị ngôn ngữ biểu thị modality trong tiếng Anh bao gồm các động từ khuyết thiếu, trạng từ, cấu trúc ngữ pháp như thì, thể và thể thức, trong khi tiếng Việt sử dụng các từ phụ trợ, từ loại biểu cảm, cấu trúc câu và ngữ điệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được áp dụng để phân loại và mô tả các chiến lược cảm thông và dấu hiệu ngữ pháp trong phát ngôn, sử dụng các kỹ thuật phân tích ngữ nghĩa, ngữ cảnh và ngữ dụng. Phương pháp định lượng được sử dụng để thống kê tần suất xuất hiện của các chiến lược và dấu hiệu ngữ pháp, từ đó so sánh tỷ lệ sử dụng giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Phương pháp phân tích đối chiếu được áp dụng để làm rõ sự tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ. Dữ liệu nghiên cứu gồm 200 phát ngôn cảm thông (100 tiếng Anh, 100 tiếng Việt) được thu thập từ các bộ phim và ấn phẩm. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tính đại diện và khả năng phân tích chi tiết. Quá trình nghiên cứu diễn ra theo các bước: tổng hợp lý thuyết, thu thập dữ liệu, phân loại và phân tích chiến lược cảm thông và dấu hiệu ngữ pháp, so sánh và thảo luận kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chiến lược cảm thông trong tiếng Anh: Có 14 loại chiến lược được sử dụng, trong đó chiến lược "sympathizing" chiếm tỷ lệ cao nhất với 43%, tiếp theo là "consoling" 19% và "consoling & assisting" 11%. Các chiến lược khác như "sharing feelings" chiếm khoảng 5%, các chiến lược còn lại dao động từ 1-3%.

2. Chiến lược cảm thông trong tiếng Việt: Tiếng Việt ưu tiên các chiến lược như "consoling" và "sharing feelings & advising", thể hiện xu hướng an ủi và khuyên nhủ nhiều hơn so với tiếng Anh. Tỷ lệ sử dụng các chiến lược này cao hơn đáng kể so với tiếng Anh.

3. Sự tương đồng và khác biệt: Cả hai ngôn ngữ đều sử dụng các chiến lược như "sympathizing", "consoling", "encouraging" nhưng tiếng Anh thiên về "sympathizing" và chia sẻ cảm xúc, trong khi tiếng Việt thiên về "consoling" và khuyên nhủ. Tiếng Anh tránh sử dụng các chiến lược như "advising" hay "sharing feelings & advising" trong khi tiếng Việt lại sử dụng phổ biến.

4. Dấu hiệu ngữ pháp (modality markers): Tiếng Anh sử dụng đa dạng các loại dấu hiệu như "sympathy markers", "intensifiers", "solidarity markers" với tỷ lệ cao hơn tiếng Việt. Tiếng Anh cũng sử dụng nhiều "politeness markers", "playdown", "downtoner" gấp đôi so với tiếng Việt. Ngược lại, tiếng Việt sử dụng nhiều "plus committer", "hedge" và "minus committer" với tần suất cao hơn đáng kể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự khác biệt có thể bắt nguồn từ đặc điểm văn hóa và quan niệm về sự riêng tư trong giao tiếp. Văn hóa Mỹ đề cao tự do cá nhân, do đó tránh đề cập đến các vấn đề riêng tư và hạn chế khuyên nhủ trực tiếp, trong khi văn hóa Việt Nam coi trọng sự quan tâm và chia sẻ, do đó khuyên nhủ và an ủi được sử dụng nhiều hơn. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp lịch sự và biểu hiện cảm xúc. Việc tiếng Anh sử dụng nhiều dấu hiệu ngữ pháp biểu thị sự lịch sự hơn phản ánh xu hướng giao tiếp gián tiếp và tôn trọng không gian cá nhân. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các chiến lược cảm thông và dấu hiệu ngữ pháp trong hai ngôn ngữ, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và tương đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo giao tiếp liên văn hóa: Các chương trình đào tạo tiếng Anh nên tích hợp nội dung về chiến lược cảm thông và dấu hiệu lịch sự trong giao tiếp để người học hiểu và vận dụng phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả giao tiếp quốc tế trong vòng 1-2 năm tới.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy đa dạng: Biên soạn tài liệu giảng dạy tiếng Anh và tiếng Việt có chú trọng đến các chiến lược cảm thông và dấu hiệu ngữ pháp lịch sự, giúp học viên nhận biết và thực hành trong các tình huống thực tế, do các trường đại học và trung tâm ngoại ngữ thực hiện trong 1 năm.

3. Tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề: Các tổ chức giáo dục và nghiên cứu nên tổ chức các hội thảo về giao tiếp lịch sự và cảm thông trong ngôn ngữ Anh - Việt nhằm chia sẻ kinh nghiệm và cập nhật kiến thức mới, dự kiến thực hiện hàng năm.

4. Ứng dụng công nghệ hỗ trợ học tập: Phát triển các ứng dụng học tập tương tác giúp người học luyện tập các chiến lược cảm thông và dấu hiệu lịch sự qua các tình huống mô phỏng, do các công ty công nghệ giáo dục phối hợp với các trường đại học triển khai trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh: Giúp hiểu sâu về các chiến lược cảm thông và dấu hiệu lịch sự trong tiếng Anh và tiếng Việt, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy ngôn ngữ giao tiếp.

2. Người học tiếng Anh và tiếng Việt: Cung cấp kiến thức thực tiễn về cách thể hiện sự cảm thông và lịch sự trong giao tiếp, giúp nâng cao kỹ năng giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa văn hóa.

3. Chuyên gia giao tiếp liên văn hóa và phiên dịch viên: Hỗ trợ nhận diện và xử lý các khác biệt văn hóa trong giao tiếp, giảm thiểu hiểu lầm và xung đột trong các tình huống giao tiếp quốc tế.

4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và ngữ dụng học: Cung cấp dữ liệu và phân tích chi tiết về hành vi ngôn ngữ trong phát ngôn cảm thông, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ và văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược cảm thông phổ biến nhất trong tiếng Anh là gì?
   Chiến lược "sympathizing" chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 43%, thể hiện sự đồng cảm trực tiếp và chia sẻ cảm xúc với người nghe.

2. Tiếng Việt ưu tiên sử dụng chiến lược cảm thông nào?
   Tiếng Việt thường sử dụng "consoling" và "sharing feelings & advising" nhiều hơn, thể hiện sự an ủi và khuyên nhủ trong giao tiếp.

3. Modality markers là gì và vai trò của chúng trong phát ngôn cảm thông?
   Modality markers là các dấu hiệu ngữ pháp biểu thị thái độ, sự lịch sự hoặc mức độ chắc chắn của người nói, giúp làm giảm tính đe dọa trong phát ngôn và tăng tính thân thiện.

4. Tại sao tiếng Anh sử dụng nhiều modality markers hơn tiếng Việt?
   Do đặc điểm văn hóa đề cao sự gián tiếp và tôn trọng không gian cá nhân, tiếng Anh sử dụng nhiều dấu hiệu để biểu thị sự lịch sự và giảm thiểu xung đột trong giao tiếp.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy tiếng Anh?
   Giáo viên có thể tích hợp các chiến lược cảm thông và dấu hiệu lịch sự vào bài học giao tiếp, giúp học viên thực hành trong các tình huống thực tế, nâng cao kỹ năng giao tiếp hiệu quả.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định 14 chiến lược cảm thông trong tiếng Anh và các chiến lược tương ứng trong tiếng Việt với sự khác biệt rõ rệt về ưu tiên sử dụng.
• Modality markers đóng vai trò quan trọng trong việc biểu thị sự lịch sự và thái độ trong phát ngôn cảm thông, với sự khác biệt về tần suất và loại hình giữa hai ngôn ngữ.
• Sự khác biệt trong chiến lược và dấu hiệu ngữ pháp phản ánh đặc điểm văn hóa và quan niệm về sự riêng tư trong giao tiếp của người Anh và người Việt.
• Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiểu biết về giao tiếp liên văn hóa và hỗ trợ giảng dạy tiếng Anh theo hướng giao tiếp thực tiễn.
• Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu giảng dạy, tổ chức hội thảo chuyên đề và ứng dụng công nghệ hỗ trợ học tập nhằm nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

Mời quý độc giả và các nhà nghiên cứu tiếp tục khai thác và ứng dụng các phát hiện này để thúc đẩy giao tiếp hiệu quả và bền vững trong môi trường đa văn hóa.