Phân tích ngữ nghĩa liên nhân trong giao tiếp nhóm qua phim 13 ngày bằng ngôn ngữ học chức năng hệ thống

• Tác giả: Đồ Tâm Nguyên
• Người hướng dẫn: Ph.D. Nguyễn Thị Minh Tâm
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: Linguistics & Cultures of English Speaking Countries
• Đề tài: Interpersonal Meaning in Group Communication in the Movie '13 Days': A Systemic Functional Linguistics Analysis
• Loại tài liệu: Graduation paper
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hanoi

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: THEORETICAL BACKGROUND AND LITERATURE REVIEW
• 1.1. Interpersonal meaning in Systemic functional linguistics
• 1.2. Review of previous studies
• 2. CHƯƠNG 2: RESEARCH METHODOLOGY
• 2.1. Description of the data source
• 2.2. Data Analysis Procedure
• 3. CHƯƠNG 3: FINDINGS AND DISCUSSION
• 3.1. The protagonist’s employment of mood
• 3.2. The distribution of mood patterns and realized speech functions
• 3.3. The distribution of pronouns as subjects
• 3.4. The distribution and realization of modality
• 3.5. The contribution of interpersonal resources in the protagonist’s success in group communication
• 3.5.1. Successful co-operation with others to achieve shared goals
• 3.5.2. A good sense of group participation and belonging
• 3.5.3. Representation of group identity
• 3.5.4. Maintenance of mutual influence in group
• 3.6. Limitations and Suggestions for Further Studies
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giao tiếp nhóm và phân tích ngữ nghĩa

Giao tiếp nhóm là một chủ đề quan trọng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm ngôn ngữ học, tâm lý học, và giáo dục. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích ngữ nghĩa trong giao tiếp nhóm thông qua bộ phim '13 ngày'. Bằng cách sử dụng ngôn ngữ học chức năng hệ thống, nghiên cứu khám phá cách các nguồn lực liên nhân được sử dụng để tăng cường hiệu quả giao tiếp. Ngữ nghĩa liên nhân đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì mối quan hệ giữa các thành viên trong nhóm, đặc biệt trong các tình huống chính trị phức tạp.

1.1. Giao tiếp nhóm trong phim 13 ngày

Bộ phim '13 ngày' là một nguồn dữ liệu phong phú để nghiên cứu giao tiếp nhóm. Phim mô tả cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba, một sự kiện lịch sử quan trọng. Nhân vật chính, Kenneth P. O’Donnell, sử dụng các nguồn lực liên nhân để điều phối nhóm hiệu quả. Ngữ nghĩa trong giao tiếp được thể hiện qua các mẫu câu và cách sử dụng đại từ, giúp duy trì sự hợp tác và ảnh hưởng lẫn nhau trong nhóm.

1.2. Phân tích ngữ nghĩa liên nhân

Phân tích ngữ nghĩa liên nhân tập trung vào cách các nhân vật sử dụng ngôn ngữ để tương tác. Trong phim, các mẫu câu khẳng định chiếm ưu thế, tiếp theo là câu mệnh lệnh và câu hỏi. Ngữ nghĩa chức năng được thể hiện qua việc sử dụng các đại từ nhân xưng và cách thức diễn đạt, giúp tăng cường hiệu quả giao tiếp trong nhóm.

II. Ngôn ngữ học chức năng hệ thống

Ngôn ngữ học chức năng hệ thống (SFL) là một lý thuyết ngôn ngữ do Michael Halliday phát triển. SFL tập trung vào ba siêu chức năng của ngôn ngữ: ý niệm, liên nhân, và văn bản. Ngữ nghĩa liên nhân trong SFL liên quan đến mối quan hệ giữa người nói và người nghe, cũng như thái độ của họ đối với thông điệp. Nghiên cứu này áp dụng SFL để phân tích các nguồn lực liên nhân trong giao tiếp nhóm qua phim '13 ngày'.

2.1. Siêu chức năng liên nhân

Siêu chức năng liên nhân trong SFL tập trung vào việc trao đổi thông tin và duy trì mối quan hệ giữa các cá nhân. Trong phim '13 ngày', nhân vật chính sử dụng các mẫu câu khẳng định để truyền đạt thông tin và câu mệnh lệnh để điều phối nhóm. Ngữ nghĩa liên nhân được thể hiện qua cách sử dụng đại từ và các yếu tố tình thái, giúp tăng cường hiệu quả giao tiếp.

2.2. Phân tích ngữ nghĩa trong giao tiếp

Phân tích ngữ nghĩa trong giao tiếp qua SFL giúp hiểu rõ cách ngôn ngữ được sử dụng để tương tác. Trong phim, các mẫu câu khẳng định chiếm ưu thế, thể hiện sự rõ ràng và quyết đoán của nhân vật chính. Ngữ nghĩa chức năng được thể hiện qua việc sử dụng các đại từ nhân xưng và cách thức diễn đạt, giúp duy trì sự hợp tác trong nhóm.

III. Ứng dụng thực tiễn và giá trị nghiên cứu

Nghiên cứu này có giá trị cả về lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, nó đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa liên nhân trong giao tiếp nhóm. Về thực tiễn, nghiên cứu cung cấp các chiến lược hiệu quả để tăng cường giao tiếp trong các nhóm làm việc. Phim 13 ngày là một nguồn tài liệu hữu ích cho việc giảng dạy và học tập kỹ năng giao tiếp nhóm.

3.1. Giá trị lý thuyết

Nghiên cứu này đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa liên nhân trong giao tiếp nhóm. Bằng cách áp dụng ngôn ngữ học chức năng hệ thống, nghiên cứu cung cấp một cái nhìn sâu sắc về cách ngôn ngữ được sử dụng để tương tác trong các tình huống phức tạp. Phân tích ngữ nghĩa trong giao tiếp giúp hiểu rõ hơn về vai trò của ngôn ngữ trong việc duy trì mối quan hệ giữa các cá nhân.

3.2. Ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu cung cấp các chiến lược hiệu quả để tăng cường giao tiếp trong các nhóm làm việc. Phim 13 ngày là một nguồn tài liệu hữu ích cho việc giảng dạy và học tập kỹ năng giao tiếp nhóm. Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong các lĩnh vực như giáo dục, quản lý, và chính trị, giúp cải thiện hiệu quả giao tiếp trong các nhóm làm việc.

Tổng quan nghiên cứu

Giao tiếp nhóm là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng trong nhiều ngành khoa học như ngôn ngữ học, tâm lý học, giáo dục và chính trị. Ước tính có khoảng 55.6% các câu trong giao tiếp nhóm sử dụng cấu trúc câu khẳng định (declarative mood), trong khi các cấu trúc câu mệnh lệnh (imperative mood) và câu hỏi (interrogative mood) chiếm tỷ lệ thấp hơn, lần lượt khoảng 13.3% và dưới 5%. Luận văn này tập trung phân tích ý nghĩa giao tiếp giữa các thành viên trong nhóm thông qua bộ phim “13 Days” – một tác phẩm lịch sử chính trị tái hiện cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962. Mục tiêu nghiên cứu là khám phá cách thức nhân vật chính sử dụng các nguồn lực ngôn ngữ mang tính giao tiếp (interpersonal resources) trong giao tiếp nhóm và đánh giá ảnh hưởng của chúng đến hiệu quả giao tiếp. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các đoạn hội thoại nhóm có sự tham gia của nhân vật Kenneth P. O’Donnell, với dữ liệu thu thập từ kịch bản phim và phân tích theo khung lý thuyết ngôn ngữ chức năng hệ thống (Systemic Functional Linguistics). Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần làm phong phú thêm lý thuyết về ngôn ngữ giao tiếp trong bối cảnh chính trị mà còn cung cấp cơ sở thực tiễn cho việc nâng cao kỹ năng giao tiếp nhóm trong các lĩnh vực học thuật và thực tiễn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

• Ngôn ngữ chức năng hệ thống (Systemic Functional Linguistics - SFL): Được phát triển bởi Michael Halliday, SFL phân tích ngôn ngữ dựa trên ba chức năng chính: ý nghĩa biểu tượng (ideational), ý nghĩa giao tiếp (interpersonal) và ý nghĩa văn bản (textual). Luận văn tập trung vào ý nghĩa giao tiếp, đặc biệt là các thành phần mood (câu khẳng định, câu hỏi, câu mệnh lệnh, câu nhỏ) và modality (độ chắc chắn, nghĩa vụ, sự sẵn lòng).
• Mô hình giao tiếp nhóm: Giao tiếp nhóm được định nghĩa là sự tương tác của ba hoặc nhiều người phụ thuộc lẫn nhau nhằm đạt được mục tiêu chung. Các yếu tố như sự hợp tác, cảm giác thuộc về nhóm, bản sắc nhóm và ảnh hưởng lẫn nhau được xem là đặc trưng của giao tiếp nhóm hiệu quả.
• Khái niệm về mood và modality: Mood thể hiện chức năng câu (khẳng định, hỏi, mệnh lệnh), trong khi modality biểu thị mức độ cam kết, khả năng hoặc nghĩa vụ của người nói đối với nội dung câu nói. Các giá trị modality được phân loại thành cao, trung bình và thấp, cùng với các loại như xác suất (probability), nghĩa vụ (obligation), và sự sẵn lòng (inclination).

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Kịch bản phim “13 Days” được thu thập từ trang web chính thức và tổng hợp với bản screenplay theo từng cảnh phim, tập trung vào các đoạn hội thoại nhóm có sự tham gia của nhân vật chính Kenneth P. O’Donnell.
• Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích định tính và định lượng. Định lượng được thực hiện bằng cách thống kê tần suất các loại mood và modality trong các câu nói của nhân vật chính trong ba nhóm giao tiếp: gia đình, chính phủ Mỹ và nhóm đồng minh của tổng thống. Định tính được sử dụng để phân tích sâu sắc vai trò và ảnh hưởng của các nguồn lực giao tiếp trong từng bối cảnh cụ thể.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng cộng 69 câu nói của nhân vật chính được phân tích, chia theo ba nhóm giao tiếp với số lượng lần lượt là 16, 26 và 27 câu. Các câu được chọn lọc dựa trên tiêu chí giao tiếp nhóm, loại trừ các câu nói cá nhân hoặc phát biểu một chiều.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện dựa trên dữ liệu phim phát hành năm 2000, với phân tích chi tiết các cảnh phim liên quan đến giao tiếp nhóm trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

• Phân bố mood: Câu khẳng định (declarative) chiếm ưu thế trong tất cả các nhóm giao tiếp, với tỷ lệ lần lượt là 31.3% trong gia đình, 42.3% trong chính phủ và 70.2% trong nhóm đồng minh. Câu mệnh lệnh (imperative) và câu nhỏ (minor) cũng được sử dụng phổ biến, đặc biệt trong nhóm gia đình và nhóm đồng minh, trong khi câu hỏi (interrogative) ít xuất hiện nhất, dưới 5% trong tất cả các nhóm.
• Phân bố đại từ chủ ngữ: Đại từ nhân xưng số nhiều “we” và đại từ nhân xưng số ba chiếm tỷ lệ cao nhất, lần lượt khoảng 22.4% và 31%, trong khi đại từ số một số ít “I” chiếm khoảng 13.8%. Đại từ số hai “you” cũng được sử dụng đáng kể (22.7%), thể hiện sự tương tác trực tiếp với người nghe.
• Phân bố modality: Trong nhóm chính phủ và nhóm đồng minh, xác suất (probability) và nghĩa vụ (obligation) là hai loại modality phổ biến nhất, chiếm khoảng 54.5% và 40.9% tổng số câu có modality. Giá trị trung bình (median) được ưu tiên sử dụng nhằm duy trì sự thuyết phục mà không gây áp lực quá mức.
• Ảnh hưởng đến hiệu quả giao tiếp: Nhân vật chính sử dụng mood và modality một cách linh hoạt để điều chỉnh mức độ quyền lực, sự thân mật và sự tham gia của các thành viên trong nhóm, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp và củng cố bản sắc nhóm.

Thảo luận kết quả

• Sự ưu tiên sử dụng câu khẳng định phù hợp với mục đích truyền đạt thông tin rõ ràng và khách quan trong các tình huống chính trị và nhóm. So với các nghiên cứu trước đây, tỷ lệ câu khẳng định trong giao tiếp nhóm thấp hơn trong các bài phát biểu đơn lẻ, phản ánh tính chất tương tác cao hơn.
• Việc sử dụng câu mệnh lệnh trong giao tiếp nhóm cho thấy sự cần thiết của việc ra lệnh hoặc đề xuất hành động trong các mối quan hệ gần gũi hoặc đồng cấp, khác với phong cách mềm mỏng trong các bài phát biểu chính trị công khai.
• Tỷ lệ thấp của câu hỏi phản ánh xu hướng tránh thể hiện sự không chắc chắn trong các chủ đề nhạy cảm như chính trị, đồng thời câu hỏi được sử dụng chủ yếu để thu hút sự chú ý hoặc tạo sự thân mật.
• Phân bố đại từ chủ ngữ cho thấy chiến lược giao tiếp nhằm cân bằng giữa cá nhân và tập thể, với việc sử dụng “we” để tạo cảm giác đoàn kết và “you” để tăng cường sự tương tác trực tiếp.
• Sự lựa chọn modality với giá trị trung bình giúp duy trì sự thuyết phục mà không gây áp lực, phù hợp với bối cảnh giao tiếp nhóm có sự phân chia quyền lực và mối quan hệ phức tạp.
• Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn và biểu đồ cột để minh họa phân bố mood, modality và đại từ chủ ngữ trong từng nhóm giao tiếp, giúp trực quan hóa các xu hướng sử dụng ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

• Tăng cường đào tạo kỹ năng sử dụng mood và modality: Các tổ chức và cá nhân nên được hướng dẫn cách sử dụng linh hoạt các cấu trúc câu và mức độ cam kết để nâng cao hiệu quả giao tiếp nhóm, đặc biệt trong các môi trường chính trị và kinh doanh.
• Phát triển chương trình đào tạo giao tiếp nhóm dựa trên ngôn ngữ chức năng: Áp dụng khung lý thuyết SFL để thiết kế các khóa học giúp người học nhận biết và vận dụng các nguồn lực giao tiếp phù hợp với từng bối cảnh.
• Khuyến khích sử dụng đại từ số nhiều “we” để xây dựng sự đoàn kết: Trong các nhóm làm việc, việc sử dụng ngôn ngữ tập thể giúp tăng cường cảm giác thuộc về và sự hợp tác giữa các thành viên.
• Áp dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ trong đánh giá hiệu quả giao tiếp: Các nhà quản lý và nhà nghiên cứu nên sử dụng phân tích mood và modality để đánh giá và cải thiện các chiến lược giao tiếp trong nhóm.
• Thời gian thực hiện: Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 6-12 tháng để đảm bảo hiệu quả và có thể điều chỉnh kịp thời dựa trên phản hồi thực tế.
• Chủ thể thực hiện: Các tổ chức giáo dục, doanh nghiệp, và các nhóm nghiên cứu về giao tiếp nên phối hợp thực hiện các chương trình đào tạo và nghiên cứu này.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

• Giảng viên và sinh viên ngành ngôn ngữ học: Có thể sử dụng luận văn như tài liệu tham khảo để hiểu sâu về ứng dụng lý thuyết ngôn ngữ chức năng trong phân tích giao tiếp nhóm.
• Nhà nghiên cứu giao tiếp và tâm lý học xã hội: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp phân tích hữu ích cho các nghiên cứu về tương tác xã hội và hiệu quả giao tiếp.
• Chuyên gia đào tạo kỹ năng mềm và lãnh đạo: Tham khảo để phát triển các chương trình đào tạo giao tiếp nhóm hiệu quả, đặc biệt trong môi trường chính trị và doanh nghiệp.
• Nhà quản lý và lãnh đạo tổ chức: Áp dụng các kết quả nghiên cứu để cải thiện kỹ năng giao tiếp nội bộ, tăng cường sự hợp tác và hiệu quả làm việc nhóm.
• Use case: Ví dụ, một giảng viên có thể sử dụng luận văn để thiết kế bài giảng về ngôn ngữ giao tiếp; nhà quản lý có thể áp dụng các chiến lược ngôn ngữ để nâng cao hiệu quả họp nhóm.

Câu hỏi thường gặp

1. Mood là gì và tại sao nó quan trọng trong giao tiếp nhóm?
   Mood là cấu trúc câu thể hiện chức năng giao tiếp như khẳng định, hỏi, mệnh lệnh. Nó giúp người nói điều chỉnh cách truyền đạt để phù hợp với mục đích và mối quan hệ trong nhóm, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp.

2. Modality có vai trò gì trong việc thể hiện thái độ của người nói?
   Modality biểu thị mức độ chắc chắn, nghĩa vụ hoặc sự sẵn lòng của người nói đối với nội dung câu nói. Việc sử dụng modality phù hợp giúp người nói thể hiện thái độ một cách tinh tế, tránh gây áp lực hoặc hiểu nhầm.

3. Tại sao câu hỏi ít được sử dụng trong giao tiếp nhóm chính trị?
   Câu hỏi thể hiện sự không chắc chắn hoặc yêu cầu thông tin, điều này có thể làm giảm uy tín trong các chủ đề nhạy cảm như chính trị. Do đó, người nói thường hạn chế sử dụng câu hỏi để duy trì sự chắc chắn và quyền lực.

4. Làm thế nào để sử dụng đại từ “we” hiệu quả trong giao tiếp nhóm?
   Sử dụng “we” giúp tạo cảm giác đoàn kết và thuộc về nhóm, khuyến khích sự hợp tác và tham gia của các thành viên, đồng thời giảm khoảng cách giữa người nói và người nghe.

5. Phân tích ngôn ngữ có thể giúp cải thiện giao tiếp nhóm như thế nào?
   Phân tích các yếu tố như mood và modality giúp nhận diện cách thức giao tiếp hiện tại, từ đó điều chỉnh chiến lược ngôn ngữ để tăng cường sự hiểu biết, giảm xung đột và nâng cao hiệu quả làm việc nhóm.

Kết luận

• Luận văn đã chứng minh declarative mood chiếm ưu thế trong giao tiếp nhóm, chiếm hơn 50% tổng số câu, phù hợp với mục tiêu truyền đạt thông tin rõ ràng.
• Modality với giá trị trung bình được sử dụng phổ biến nhằm duy trì sự thuyết phục mà không gây áp lực quá mức.
• Việc sử dụng đại từ chủ ngữ như “we” và “you” đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng sự đoàn kết và tương tác trong nhóm.
• Nhân vật chính trong phim “13 Days” đã vận dụng linh hoạt các nguồn lực giao tiếp để đạt hiệu quả cao trong các nhóm giao tiếp khác nhau.
• Các bước tiếp theo nên tập trung vào việc áp dụng kết quả nghiên cứu vào đào tạo kỹ năng giao tiếp nhóm và mở rộng nghiên cứu sang các bối cảnh giao tiếp khác.

Hành động kêu gọi: Các nhà nghiên cứu và thực hành giao tiếp nên áp dụng và phát triển thêm các phương pháp phân tích ngôn ngữ chức năng để nâng cao hiệu quả giao tiếp trong các nhóm và tổ chức.