I. Giới thiệu về huyền thoại và tiểu thuyết huyền thoại thế kỷ XX
Huyền thoại là một khái niệm phức tạp, được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trong văn học. Huyền thoại không chỉ là những câu chuyện hoang đường về các vị thần mà còn bao gồm các hình thức nghệ thuật khác nhau như ngôn từ, hội họa, và âm nhạc. Trong tiểu thuyết thế kỷ XX, huyền thoại trở thành một yếu tố quan trọng, giúp các nhà văn như Gunter Grass thể hiện những khía cạnh sâu sắc của nhân sinh và lịch sử. Tác phẩm 'Cái trống thiếc' của Grass là một ví dụ điển hình cho việc sử dụng huyền thoại để phản ánh thực tại xã hội và tâm lý con người. Grass đã tạo ra một thế giới huyền thoại, nơi mà những sự kiện lịch sử được tái hiện qua lăng kính của huyền thoại, từ đó làm nổi bật những mâu thuẫn và bi kịch của con người trong thời kỳ chiến tranh.
1.1 Khái niệm huyền thoại
Khái niệm huyền thoại đã được nghiên cứu và định nghĩa qua nhiều góc độ khác nhau. Một số nhà nghiên cứu coi huyền thoại là một thể loại văn học, trong khi những người khác xem nó như một hệ thống văn hóa tinh thần. Huyền thoại không chỉ đơn thuần là những câu chuyện về các vị thần mà còn bao gồm các câu chuyện về con người, tự nhiên và xã hội. Theo Meletinsky, huyền thoại có thể được hiểu như một hệ thống những hình tượng hoang đường, phản ánh những quan niệm và niềm tin của con người. Điều này cho thấy sự phong phú và đa dạng của huyền thoại trong văn học, đặc biệt là trong các tác phẩm của Gunter Grass, nơi mà huyền thoại được sử dụng như một công cụ để khám phá sâu sắc hơn về bản chất con người và xã hội.
1.2 Một vài khuynh hướng tiếp cận văn học từ góc độ huyền thoại
Các khuynh hướng tiếp cận văn học từ góc độ huyền thoại đã phát triển mạnh mẽ trong thế kỷ XX. Trường phái nghi lễ - huyền thoại và các thuyết về biểu tượng đã mở ra những cách nhìn mới về văn học. Frye, một trong những nhà phê bình nổi bật, đã chỉ ra rằng huyền thoại là nhân tố quyết định để hiểu toàn bộ sản phẩm nghệ thuật. Ông cho rằng văn học không chỉ đơn thuần là sự tách biệt khỏi huyền thoại, mà còn là sự quay trở lại với nó. Điều này cho thấy rằng huyền thoại không chỉ là một phần của quá khứ mà còn là một yếu tố sống động trong văn học hiện đại, giúp các nhà văn như Grass tạo ra những tác phẩm mang tính biểu tượng và sâu sắc.
II. Yếu tố huyền thoại trong tiểu thuyết Cái trống thiếc của Gunter Grass
Tiểu thuyết 'Cái trống thiếc' của Gunter Grass chứa đựng nhiều yếu tố huyền thoại phong phú, từ việc xây dựng nhân vật đến các tình tiết trong cốt truyện. Nhân vật Oskar Matzerath, với khả năng không lớn lên, trở thành biểu tượng cho sự kháng cự và phản kháng trước những biến động của lịch sử. Huyền thoại trong tác phẩm không chỉ là những câu chuyện hoang đường mà còn là những phản ánh sâu sắc về tâm lý con người và xã hội Đức trong thời kỳ chiến tranh. Grass đã khéo léo kết hợp giữa huyền thoại và hiện thực, tạo ra một không gian nghệ thuật độc đáo, nơi mà những sự kiện lịch sử được tái hiện qua lăng kính của huyền thoại.
2.1 Sự ra đời thần kỳ
Sự ra đời của Oskar Matzerath trong 'Cái trống thiếc' được miêu tả như một sự kiện thần kỳ, phản ánh những yếu tố huyền thoại trong văn học. Oskar, với khả năng không lớn lên, trở thành một biểu tượng cho sự kháng cự trước những áp lực của xã hội và lịch sử. Qua nhân vật này, Grass đã thể hiện một cách sâu sắc những mâu thuẫn trong tâm lý con người, đặc biệt là trong bối cảnh chiến tranh. Sự kết hợp giữa huyền thoại và hiện thực trong tác phẩm không chỉ tạo ra một không gian nghệ thuật độc đáo mà còn giúp người đọc hiểu rõ hơn về những bi kịch của con người trong thời kỳ khó khăn.
2.2 Chiến tranh và cái chết
Chiến tranh và cái chết là những chủ đề trung tâm trong 'Cái trống thiếc', nơi mà huyền thoại được sử dụng để phản ánh những đau thương và mất mát của con người. Grass đã khéo léo lồng ghép những yếu tố huyền thoại vào trong bối cảnh lịch sử, tạo ra một bức tranh sống động về những tác động của chiến tranh đến tâm lý con người. Những hình ảnh huyền thoại không chỉ làm nổi bật sự tàn khốc của chiến tranh mà còn thể hiện những khía cạnh sâu sắc của nhân sinh, từ đó tạo ra một tác phẩm vừa mang tính nghệ thuật cao vừa có giá trị nhân văn sâu sắc.
III. Thi pháp huyền thoại hóa trong tiểu thuyết Cái trống thiếc của Gunter Grass
Thi pháp huyền thoại hóa trong 'Cái trống thiếc' của Gunter Grass thể hiện qua nhiều kỹ thuật nghệ thuật độc đáo. Grass đã sử dụng huyền thoại như một công cụ để xây dựng cốt truyện và phát triển nhân vật. Kỹ thuật độc thoại nội tâm và dòng ý thức được áp dụng để thể hiện những suy nghĩ và cảm xúc sâu sắc của nhân vật, từ đó tạo ra một không gian nghệ thuật phong phú. Những ẩn dụ và chất hài hước đen cũng được sử dụng để làm nổi bật những mâu thuẫn trong cuộc sống, giúp người đọc cảm nhận được sự phức tạp của tâm lý con người trong bối cảnh lịch sử.
3.1 Thi pháp về sự lặp lại
Sự lặp lại là một trong những thi pháp quan trọng trong 'Cái trống thiếc', nơi mà huyền thoại được tái hiện qua những hình ảnh và motif lặp đi lặp lại. Grass đã khéo léo sử dụng sự lặp lại để tạo ra những nhấn mạnh về tâm lý nhân vật và những biến động của lịch sử. Điều này không chỉ giúp người đọc dễ dàng nhận diện các chủ đề chính mà còn tạo ra một không gian nghệ thuật độc đáo, nơi mà huyền thoại và hiện thực hòa quyện vào nhau. Sự lặp lại trong tác phẩm không chỉ mang tính chất nghệ thuật mà còn có ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm lý và xã hội.
3.2 Độc thoại nội tâm và kỹ thuật dòng ý thức
Kỹ thuật độc thoại nội tâm và dòng ý thức được Grass sử dụng để thể hiện những suy nghĩ và cảm xúc phức tạp của nhân vật Oskar Matzerath. Qua những đoạn độc thoại, người đọc có thể cảm nhận được sự giằng xé trong tâm hồn nhân vật, từ đó hiểu rõ hơn về những mâu thuẫn trong cuộc sống. Huyền thoại không chỉ là một yếu tố nghệ thuật mà còn là một phương tiện để khám phá sâu sắc tâm lý con người. Kỹ thuật này giúp Grass tạo ra một không gian nghệ thuật phong phú, nơi mà những suy nghĩ và cảm xúc được thể hiện một cách chân thực và sâu sắc.
