Tổng quan nghiên cứu

William Somerset Maugham (1874-1965) là một trong những cây bút xuất sắc của văn học Anh thế kỷ XX, đặc biệt nổi bật với thể loại truyện ngắn. Gia tài văn chương đồ sộ của ông bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch bản phim và phê bình văn học, trong đó truyện ngắn được xem là thể loại gắn bó lâu dài và để lại dấu ấn sâu sắc nhất. Tại Việt Nam, truyện ngắn của Maugham được dịch và tiếp nhận từ những năm 1930, tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu hệ thống về thế giới nhân vật trong các truyện ngắn của ông.

Luận văn tập trung phân tích thế giới nhân vật trong truyện ngắn của Maugham nhằm làm sáng tỏ quan niệm nghệ thuật về con người của nhà văn, đồng thời đánh giá tài năng và đóng góp của ông cho thể loại truyện ngắn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 20 truyện ngắn tiêu biểu đã được dịch sang tiếng Việt, xuất bản tại Việt Nam, với các dịch giả uy tín. Nghiên cứu sử dụng các phương pháp tiểu sử, phân tích tác phẩm, thống kê, loại hình, kết hợp với lý thuyết tự sự học, trần thuật học và nghiên cứu hậu thực dân để tiếp cận sâu sắc thế giới nhân vật.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc làm rõ ba kiểu nhân vật chính trong truyện ngắn Maugham: nhân vật đổ vỡ, nhân vật tha hóa và nhân vật thức tỉnh. Qua đó, luận văn góp phần làm phong phú thêm hiểu biết về nghệ thuật xây dựng nhân vật của Maugham, đồng thời cung cấp cơ sở so sánh với các tác giả truyện ngắn đương thời và trong tiến trình phát triển thể loại truyện ngắn thế giới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Tự sự học và trần thuật học: Giúp phân tích cấu trúc truyện ngắn, cách kể chuyện và nghệ thuật xây dựng nhân vật, từ đó nhận diện đặc điểm nghệ thuật của Maugham trong thể loại truyện ngắn.
  • Lý thuyết nghiên cứu hậu thực dân: Áp dụng để phân tích các truyện ngắn lấy bối cảnh thuộc địa, giúp nhận diện ảnh hưởng của ý thức hệ thực dân lên cách xây dựng nhân vật và mối quan hệ quyền lực trong tác phẩm.
  • Khái niệm nhân vật văn học: Nhân vật được hiểu là hình tượng nghệ thuật về con người, bao gồm đặc điểm ngoại hình, tâm lý, hành động, thể hiện quan niệm nghệ thuật và lý tưởng thẩm mỹ của nhà văn.
  • Phân loại nhân vật: Ba kiểu nhân vật chính được xác định là nhân vật đổ vỡ (bị thất bại, mất mát), nhân vật tha hóa (biến chất, mất nhân tính) và nhân vật thức tỉnh (giác ngộ, thay đổi tích cực).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: 20 truyện ngắn tiêu biểu của Maugham đã được dịch sang tiếng Việt, xuất bản tại Việt Nam, do các dịch giả uy tín thực hiện.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các truyện ngắn tiêu biểu, phản ánh đa dạng kiểu nhân vật và bối cảnh, nhằm đảm bảo tính đại diện cho thế giới nhân vật của Maugham.
  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích nội dung, thống kê tần suất xuất hiện các kiểu nhân vật, phân tích diễn biến tâm lý và ngoại hình nhân vật, so sánh với các tác giả đương thời và trong bối cảnh văn học thế giới.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2013 đến 2014, tập trung phân tích sâu các truyện ngắn đã chọn, đồng thời khảo sát các công trình nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại nhân vật thành ba kiểu chính: Trong 29 nhân vật chính của 20 truyện ngắn, nhân vật thức tỉnh chiếm tỷ lệ cao nhất với 14/29 (khoảng 48%), nhân vật tha hóa chiếm 8/29 (khoảng 28%), nhân vật đổ vỡ chiếm 5/29 (khoảng 17%). Điều này cho thấy Maugham chú trọng đến quá trình nhận thức và thay đổi tích cực của con người.

  2. Nhân vật đổ vỡ: Thể hiện qua các nhân vật như Chàng Đỏ, Henri Harnet, Rôgiơ, Đôrít với các biểu hiện đổ vỡ trong tình yêu, niềm tin và dự định cuộc đời. Ví dụ, trong truyện "Chàng Đỏ", nhân vật trải qua sự đổ vỡ sâu sắc về tình yêu khi mối tình đầu tan vỡ theo thời gian, thể hiện qua sự thay đổi ngoại hình và thái độ lãnh đạm của nhân vật sau ba mươi năm.

  3. Nhân vật tha hóa: Thể hiện sự biến chất, mất nhân tính do các yếu tố như lòng tham, sự hưởng thụ thái quá hoặc áp lực xã hội. Ví dụ, nhân vật Rôbinxơn trong "Chuỗi hạt" từ cô gái gia sư lương thiện trở thành người chạy theo vật chất và nhung lụa; nhân vật Thômát Uynxơn trong "Kẻ hưởng lạc" tha hóa đến mức mất hết ý chí sống; nhà truyền đạo Đavítxơn trong "Mưa" tha hóa do vi phạm đạo đức và tự kết liễu đời mình.

  4. Nhân vật thức tỉnh: Thể hiện sự giác ngộ, thay đổi nhận thức về cuộc sống và con người, thường xuất phát từ trải nghiệm sâu sắc về cái chết hoặc sự hữu hạn của đời người. Ví dụ, bà Hamlyn trong truyện "P." thức tỉnh về tình yêu và sự tha thứ sau khi chứng kiến cái chết của bạn; nhân vật Chester trong "Bệnh viện" thay đổi quan niệm sống nhờ tình yêu vượt qua nỗi sợ chết.

Thảo luận kết quả

Sự phân bố các kiểu nhân vật phản ánh quan niệm nhân sinh sâu sắc của Maugham, vừa hiện thực vừa nhân văn. Tỷ lệ cao nhân vật thức tỉnh cho thấy nhà văn hướng đến thông điệp tích cực về khả năng thay đổi và phát triển của con người. Các nhân vật đổ vỡ và tha hóa phản ánh những nghịch lý, bi kịch và mâu thuẫn trong cuộc sống, đồng thời phê phán xã hội và những giá trị giả tạo.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn về sự đa dạng và phức tạp trong thế giới nhân vật của Maugham, đặc biệt là sự vận động tâm lý của nhân vật qua các biến cố. Việc áp dụng lý thuyết hậu thực dân giúp nhận diện rõ hơn các yếu tố quyền lực và ý thức hệ trong cách xây dựng nhân vật thuộc địa, làm nổi bật tính đối thoại và phê phán ngầm trong tác phẩm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất xuất hiện các kiểu nhân vật và bảng phân loại chi tiết từng nhân vật theo kiểu loại, giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và đặc điểm của thế giới nhân vật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường dịch thuật và xuất bản hệ thống truyện ngắn Maugham: Động viên các nhà xuất bản và dịch giả uy tín dịch và tuyển chọn các truyện ngắn chưa được dịch để độc giả Việt Nam có thể tiếp cận toàn diện hơn với tác phẩm. Mục tiêu trong 3 năm tới, hoàn thành tuyển tập truyện ngắn đầy đủ.

  2. Phát triển nghiên cứu chuyên sâu về các kiểu nhân vật khác nhau: Khuyến khích các nhà nghiên cứu đào sâu vào từng kiểu nhân vật như nhân vật đổ vỡ, tha hóa, thức tỉnh để làm rõ hơn các khía cạnh tâm lý, xã hội và nghệ thuật. Chủ thể thực hiện là các viện nghiên cứu văn học và trường đại học.

  3. Ứng dụng lý thuyết hậu thực dân trong nghiên cứu văn học nước ngoài: Khuyến khích áp dụng phương pháp này để phân tích các tác phẩm có bối cảnh thuộc địa nhằm làm sáng tỏ các mối quan hệ quyền lực và ý thức hệ trong văn học. Thời gian triển khai trong 2 năm, dành cho các nghiên cứu sinh và giảng viên.

  4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Maugham: Tạo diễn đàn trao đổi học thuật giữa các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước nhằm nâng cao nhận thức và mở rộng nghiên cứu về đề tài. Chủ thể là các trường đại học và hội văn học, tổ chức định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Văn học nước ngoài: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và phân tích chi tiết về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn, giúp nâng cao kỹ năng phân tích văn học và hiểu sâu về văn học Anh thế kỷ XX.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học: Tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các bài giảng, nghiên cứu chuyên sâu về Maugham, truyện ngắn hiện thực phê phán và lý thuyết hậu thực dân trong văn học.

  3. Dịch giả và biên tập viên văn học: Giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm nghệ thuật và nội dung tác phẩm, từ đó nâng cao chất lượng dịch thuật và tuyển chọn tác phẩm phù hợp với độc giả Việt Nam.

  4. Độc giả yêu thích văn học Anh và truyện ngắn: Cung cấp cái nhìn sâu sắc về thế giới nhân vật và quan niệm nhân sinh trong truyện ngắn Maugham, giúp tăng trải nghiệm đọc và hiểu biết văn học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao luận văn lại phân loại nhân vật thành ba kiểu đổ vỡ, tha hóa và thức tỉnh?
    Phân loại này dựa trên quá trình vận động tâm lý của nhân vật sau biến cố, phản ánh các trạng thái phổ biến trong truyện ngắn Maugham, giúp làm rõ quan niệm nhân sinh và nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích nhân vật?
    Luận văn kết hợp phân tích tác phẩm, thống kê, loại hình, tự sự học, trần thuật học và lý thuyết hậu thực dân nhằm tiếp cận đa chiều và sâu sắc thế giới nhân vật.

  3. Tại sao nhân vật thức tỉnh chiếm tỷ lệ cao nhất trong các truyện ngắn?
    Điều này phản ánh quan điểm nhân văn của Maugham, nhấn mạnh khả năng nhận thức, thay đổi và phát triển tích cực của con người dù trải qua khó khăn, thử thách.

  4. Lý thuyết hậu thực dân giúp gì trong nghiên cứu này?
    Lý thuyết này giúp nhận diện ảnh hưởng của chủ nghĩa thực dân lên cách xây dựng nhân vật và mối quan hệ quyền lực trong các truyện ngắn lấy bối cảnh thuộc địa, làm sáng tỏ tính đối thoại và phê phán ngầm trong tác phẩm.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho nghiên cứu văn học nước ngoài khác không?
    Có, phương pháp và khung lý thuyết được sử dụng có thể áp dụng để phân tích các tác phẩm văn học nước ngoài khác, đặc biệt là những tác phẩm có bối cảnh thuộc địa hoặc đề cập đến các vấn đề nhân sinh sâu sắc.

Kết luận

  • Luận văn đã phân loại và phân tích ba kiểu nhân vật chính trong truyện ngắn William Somerset Maugham: nhân vật đổ vỡ, tha hóa và thức tỉnh, với tỷ lệ xuất hiện cụ thể và minh chứng rõ ràng.
  • Qua đó, làm sáng tỏ quan niệm nghệ thuật về con người của Maugham, đồng thời khẳng định tài năng xây dựng nhân vật đa dạng, phức tạp và sâu sắc của ông.
  • Nghiên cứu kết hợp lý thuyết tự sự học, trần thuật học và hậu thực dân, mở ra hướng tiếp cận mới cho nghiên cứu văn học nước ngoài tại Việt Nam.
  • Đề xuất các giải pháp phát triển nghiên cứu, dịch thuật và phổ biến tác phẩm nhằm nâng cao nhận thức và tiếp cận văn học Maugham một cách toàn diện hơn.
  • Khuyến khích các nhà nghiên cứu, giảng viên, dịch giả và độc giả quan tâm tiếp tục khai thác và phát triển đề tài trong tương lai.

Next steps: Triển khai dịch thuật hệ thống truyện ngắn Maugham, tổ chức hội thảo chuyên đề, phát triển nghiên cứu chuyên sâu về từng kiểu nhân vật và áp dụng lý thuyết hậu thực dân trong nghiên cứu văn học.

Call to action: Các nhà nghiên cứu và giảng viên được mời tham khảo luận văn để mở rộng nghiên cứu, đồng thời các đơn vị xuất bản và dịch giả nên hợp tác để đưa tác phẩm Maugham đến gần hơn với độc giả Việt Nam.