Những Yếu Tố Tác Động Đến Nợ Xấu Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Tại Việt Nam

• Tác giả: Trần Thị Hoàng Anh
• Người hướng dẫn: Ts. Nguyễn Thị Minh Châu
• Trường học: Trường Đại học Ngân Hàng Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Những Yếu Tố Tác Động Đến Nợ Xấu Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Khóa Luận Tốt Nghiệp Đại Học
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do nghiên cứu
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp của nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu nghiên cứu
• 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tổng quan nợ xấu ngân hàng
• 2.1.1. Khái niệm về nợ xấu
• 2.1.2. Phân loại nợ xấu
• 2.1.3. Các chỉ tiêu đánh giá về nợ xấu
• 2.2. LÝ THUYẾT NỀN VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỢ XẤU
• 2.2.1. Lý thuyết thông tin bất cân xứng (Asymmetric Information)
• 2.2.2. Lý thuyết chu kỳ kinh doanh (Business Cycle Theory)
• 2.2.3. Lý thuyết lợi thế kinh tế vì quy mô ((Economies of scale theory)
• 2.3. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.3.1. Nghiên cứu trên thế giới
• 2.3.2. Nghiên cứu trong nước
• 2.4. Khoảng trống nghiên cứu và hướng nghiên cứu của khóa luận tốt nghiệp
• 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.3. Giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thống kê mô tả biến
• 4.2. Phân tích tương quan mô hình nghiên cứu
• 4.3. Kiểm tra độ vững của mô hình
• 4.4. Kiểm định đa cộng tuyến
• 4.5. Lựa chọn mô hình phù hợp
• 4.6. Kiểm định phương sai thay đổi
• 4.7. Kiểm định tự tương quan
• 4.8. Hồi quy mô hình GMM (Generalized Method of Moments)
• 4.9. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Một số khuyến nghị
• 5.2. Hạn chế của đề tài và các hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 2. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

I. Tổng Quan Về Nợ Xấu Ngân Hàng TMCP Việt Nam

Các NHTM là trụ cột quan trọng của nền kinh tế, có nhiệm vụ cung cấp vốn và các dịch vụ tài chính quan trọng cho các doanh nghiệp và cá nhân. Với sự phát triển không ngừng của các NHTMCP tại Việt Nam, họ liên tục tối ưu hóa hoạt động và có những đóng góp to lớn vào sự thịnh vượng của nền kinh tế quốc gia. Ngoài ra, không thể xem nhẹ tầm quan trọng của hoạt động tín dụng bởi nó là một trong những nguồn lực quan trọng của ngân hàng, giống như máu trong cơ thể con người, qua đó nhấn mạnh sự cần thiết của việc duy trì sự ổn định trong hệ thống ngân hàng, để tránh nguy cơ khủng hoảng tài chính lan rộng ra toàn bộ nền kinh tế. Quản lý rủi ro tín dụng trong ngân hàng không chỉ quan trọng mà còn cần thiết song song với việc tối ưu hoá HĐKD để thu về lợi nhuận. Các tác giả như Klein (2013), Louzis (2012), Nkusu (2011) và Rogoff (2010) đã nhấn mạnh về vấn đề nợ xấu và cảnh báo về những khủng hoảng tài chính có thể xảy ra trong thời gian tới nếu không được giám sát và xử lý kịp thời. Nhiều nghiên cứu mới đây đã khẳng định nguyên nhân dẫn đến nợ xấu, ví dụ như Sinkey và Greenwalt (1991) đã cho thấy các yếu tố khách quan và chủ quan như lãi suất cao ảnh hưởng đến mức độ nợ xấu.

1.1. Khái Niệm và Phân Loại Nợ Xấu Ngân Hàng Hiện Nay

Các tổ chức Tài chính và Ngân hàng Quốc tế hiện đang sử dụng các định nghĩa riêng về nợ xấu cùng với các phương pháp phân loại nợ khác nhau. Điều này gây khó khăn trong việc so sánh và đối chiếu dữ liệu nợ xấu giữa các quốc gia và tổ chức. Tại Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) định nghĩa nợ xấu là các khoản nợ quá hạn trả lãi và/hoặc gốc trên 90 ngày. Nợ xấu được chia thành 5 nhóm chính: Nợ đủ tiêu chuẩn (Nhóm 1), Nợ cần chú ý (Nhóm 2), Nợ dưới tiêu chuẩn (Nhóm 3), Nợ nghi ngờ (Nhóm 4), và Nợ có khả năng mất vốn (Nhóm 5). Phân loại nợ xấu giúp các ngân hàng đánh giá rủi ro tín dụng và đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp. "Bảng 2. Phân loại nợ tại Việt Nam" từ tài liệu gốc cho thấy chi tiết về các nhóm nợ và tiêu chí phân loại.

1.2. Các Chỉ Tiêu Đánh Giá Nợ Xấu Ngân Hàng Cần Quan Tâm

Để đánh giá mức độ nợ xấu của một ngân hàng, người ta thường sử dụng các chỉ tiêu như tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ, tỷ lệ nợ xấu trên vốn chủ sở hữu, và tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho biết phần trăm các khoản nợ có vấn đề so với tổng số tiền cho vay. Tỷ lệ nợ xấu trên vốn chủ sở hữu phản ánh khả năng ngân hàng bù đắp các khoản lỗ từ nợ xấu bằng vốn tự có. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng cho biết mức độ ngân hàng đã trích lập để phòng ngừa các khoản nợ có khả năng không thu hồi được. Các chỉ tiêu này giúp nhà đầu tư, cơ quan quản lý và bản thân ngân hàng đánh giá chất lượng tín dụng và rủi ro hoạt động của ngân hàng.

II. Các Yếu Tố Kinh Tế Vĩ Mô Tác Động Nợ Xấu 2012 2022

Tại Việt Nam, “vấn đề nợ quá hạn của các NHTMCP không phải chỉ mới xảy ra gần đây, mà đã diễn ra từ quá khứ. Vào khoảng năm 2007, dấu hiệu của nợ xấu đã dần tăng lên và thành công thu hút sự chú ý của các Ngân hàng. Khi tình hình kinh tế toàn cầu đi xuống, HĐKD của các doanh nghiệp rơi vào tình trạng bế tắc khiến tình trạng nợ xấu tăng mạnh lên đến 85 nghìn tỷ đồng vào năm 2011, đạt 3.0% trên tổng dư nợ hiện tại dẫn đến khó khăn về tính thanh khoản, ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và hiệu quả HĐKD của các NHTM. Ăn mòn do kiểm soát nghiêm ngặt chính sách tiền tệ và biểu hiện của những công ty thua lỗ nhiều cũng như tích tụ nợ xấu trong thời gian dài.

2.1. Ảnh Hưởng Của Tăng Trưởng GDP Việt Nam Đến Nợ Xấu

Tăng trưởng GDP Việt Nam có tác động lớn đến khả năng trả nợ của các doanh nghiệp và cá nhân. Khi nền kinh tế tăng trưởng mạnh, thu nhập của người dân và lợi nhuận của doanh nghiệp tăng lên, từ đó giúp họ có khả năng trả nợ tốt hơn, làm giảm tỷ lệ nợ xấu. Ngược lại, khi kinh tế suy thoái, thu nhập và lợi nhuận giảm sút, dẫn đến khó khăn trong việc trả nợ và làm tăng tỷ lệ nợ xấu. Các nghiên cứu của Vinh (2015) và Le Kieu Oanh Dao (2020) đều chỉ ra rằng tăng trưởng kinh tế có tác động ngược chiều đến tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng TMCP Việt Nam.

2.2. Tác Động Của Lạm Phát Đến Tỷ Lệ Nợ Xấu Ngân Hàng

Lạm phát cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nợ xấu. Khi lạm phát tăng cao, chi phí sinh hoạt và sản xuất kinh doanh tăng lên, làm giảm sức mua của người tiêu dùng và lợi nhuận của doanh nghiệp. Điều này có thể dẫn đến tình trạng doanh nghiệp và cá nhân không đủ khả năng trả nợ, làm tăng tỷ lệ nợ xấu. Tuy nhiên, tác động của lạm phát đến nợ xấu có thể phức tạp, vì nó còn phụ thuộc vào chính sách tiền tệ và khả năng điều chỉnh của ngân hàng trung ương. Khóa luận nghiên cứu cũng chỉ ra tỷ lệ lạm phát có tương quan dương với tỷ lệ nợ xấu của NHTMCP niêm yết tại Việt Nam.

2.3. Mối Liên Hệ Giữa Lãi Suất Và Nợ Xấu Ngân Hàng Hiện Nay

Lãi suất có tác động trực tiếp đến chi phí vay vốn của doanh nghiệp và cá nhân. Khi lãi suất tăng, chi phí trả nợ tăng lên, gây áp lực lên khả năng trả nợ của người vay. Điều này có thể dẫn đến tình trạng nợ xấu gia tăng. Ngược lại, khi lãi suất giảm, chi phí vay vốn giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho việc trả nợ và giảm tỷ lệ nợ xấu. Tuy nhiên, lãi suất quá thấp cũng có thể khuyến khích vay vốn quá mức và gây ra bong bóng tín dụng, dẫn đến rủi ro nợ xấu trong tương lai. “Sinkey và Greenwalt (1991) đã cho thấy các yếu tố khách quan và chủ quan như lãi suất cao ảnh hưởng đến mức độ nợ xấu”.

III. Quản Trị Rủi Ro Tín Dụng Ngân Hàng TMCP Giải Pháp

Quản lý rủi ro tín dụng trong ngân hàng không chỉ quan trọng mà còn cần thiết song song với việc tối ưu hoá HĐKD để thu về lợi nhuận. Các tác giả như Klein (2013), Louzis (2012), Nkusu (2011) và Rogoff (2010) đã nhấn mạnh về vấn đề nợ xấu và cảnh báo về những khủng hoảng tài chính có thể xảy ra trong thời gian tới nếu không được giám sát và xử lý kịp thời. Để có cái nhìn toàn diện và sâu rộng, khóa luận này sẽ đưa ra những phương pháp nghiên cứu thích hợp, cũng như mở rộng và phát triển từ những nghiên cứu trước đó nhằm chứng minh rõ hơn về các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu của NHTMCP tại Việt Nam.

3.1. Nâng Cao Chất Lượng Thẩm Định Tín Dụng Cho Doanh Nghiệp

Quá trình thẩm định tín dụng đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng. Việc nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng, bao gồm việc thu thập thông tin đầy đủ, phân tích kỹ lưỡng tình hình tài chính và hoạt động kinh doanh của khách hàng, sẽ giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro cho vay sai đối tượng. Ngân hàng cần xây dựng hệ thống chấm điểm tín dụng khách quan, dựa trên các tiêu chí rõ ràng và có thể kiểm chứng. Chuyên gia thẩm định cần được đào tạo chuyên sâu về phân tích tài chính và đánh giá rủi ro, cũng như cập nhật kiến thức về các ngành nghề kinh doanh khác nhau.

3.2. Tăng Cường Kiểm Soát Sau Cho Vay Để Giảm Nợ Xấu

Việc kiểm soát sau cho vay là cần thiết để đảm bảo khách hàng sử dụng vốn đúng mục đích và thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Ngân hàng cần thường xuyên theo dõi tình hình tài chính và hoạt động kinh doanh của khách hàng, phát hiện sớm các dấu hiệu khó khăn tài chính và có biện pháp can thiệp kịp thời. Ngân hàng có thể yêu cầu khách hàng cung cấp báo cáo tài chính định kỳ, kiểm tra tài sản đảm bảo, hoặc tham gia vào quá trình quản lý doanh nghiệp của khách hàng. Việc kiểm soát sau cho vay cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với từng loại khách hàng và ngành nghề kinh doanh.

3.3. Phát Triển Các Sản Phẩm Bảo Hiểm Rủi Ro Tín Dụng

Các sản phẩm bảo hiểm rủi ro tín dụng có thể giúp ngân hàng giảm thiểu tổn thất khi khách hàng không trả được nợ. Ngân hàng có thể hợp tác với các công ty bảo hiểm để cung cấp các sản phẩm bảo hiểm cho các khoản vay, hoặc tự phát triển các sản phẩm bảo hiểm rủi ro tín dụng riêng. Các sản phẩm bảo hiểm rủi ro tín dụng cần được thiết kế phù hợp với từng loại khách hàng và ngành nghề kinh doanh, và cần có mức phí bảo hiểm hợp lý để đảm bảo tính khả thi về mặt kinh tế.

IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Đề Xuất Giảm Thiểu Nợ Xấu

Mục đích chính của khóa luận là đánh giá những nguyên nhân ảnh hưởng đến nợ xấu tại các NHTMCP tại Việt Nam. Dựa trên kết quả nghiên cứu, khóa luận là cơ sở tham khảo, đưa ra các đề xuất, kiến nghị cho các nhà quản lý ngân hàng. Góp phần hỗ trợ trong việc giúp các NHTMCP có được cái nhìn bao quát về các khoản nợ xấu, có chiến lược xây dựng thành công về lâu dài, hạn chế gia tăng tỷ lệ nợ xấu và nâng cao hiệu suất kinh doanh.

4.1. Hoàn Thiện Khung Pháp Lý Về Xử Lý Nợ Xấu Ngân Hàng

Khung pháp lý về xử lý nợ xấu cần được hoàn thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho việc xử lý các khoản nợ có vấn đề. Cần có các quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, cũng như các thủ tục pháp lý đơn giản và hiệu quả. Nhà nước cần tạo điều kiện cho việc mua bán nợ xấu, bao gồm cả việc cho phép các tổ chức tài chính nước ngoài tham gia vào thị trường mua bán nợ xấu. Ngoài ra, cần có các quy định về phá sản doanh nghiệp hiệu quả để giải quyết các trường hợp doanh nghiệp không có khả năng trả nợ.

4.2. Nâng Cao Năng Lực VAMC Để Xử Lý Nợ Xấu Hiệu Quả

VAMC (Công ty Quản lý tài sản Việt Nam) đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng. Để nâng cao năng lực của VAMC, cần tăng vốn điều lệ cho VAMC, mở rộng phạm vi hoạt động của VAMC, và nâng cao năng lực chuyên môn của cán bộ VAMC. VAMC cần được trao quyền chủ động hơn trong việc xử lý nợ xấu, bao gồm cả quyền bán đấu giá tài sản đảm bảo và quyền khởi kiện ra tòa. Ngoài ra, cần có cơ chế giám sát hiệu quả hoạt động của VAMC để đảm bảo VAMC hoạt động minh bạch và hiệu quả.

4.3. Giải Pháp Cơ Cấu Lại Nợ Để Giảm Tỷ Lệ Nợ Xấu

Cơ cấu lại nợ là một giải pháp quan trọng để giúp khách hàng vượt qua khó khăn tài chính và có khả năng trả nợ. Ngân hàng có thể cơ cấu lại nợ bằng cách gia hạn thời gian trả nợ, giảm lãi suất, hoặc chuyển đổi nợ thành vốn góp cổ phần. Việc cơ cấu lại nợ cần được thực hiện một cách cẩn trọng, dựa trên đánh giá kỹ lưỡng tình hình tài chính và khả năng phục hồi của khách hàng. Ngân hàng cần xây dựng quy trình cơ cấu lại nợ rõ ràng, và cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và khách hàng.

V. Tác Động Covid 19 Đến Nợ Xấu Ngân Hàng 2020 2022

Mặc dù có một sự tăng lên nhẹ vào năm 2020 (lên 1,76%), 2021 (1,9%) và 2022 (1,92%) nhưng tỷ lệ này vẫn cho thấy sự cải thiện lớn và tiếp tục giữ vững hướng giảm. Tuy nhiên, đây vẫn còn là thách thức khi mà vẫn còn tồn đọng một số khoản nợ khó đòi. Hiện nay, các chuyên gia về kế hoạch chính sách và cơ quan chính phủ đều đang áp dụng một loạt các công cụ và kỹ thuật đánh giá nợ xấu nhằm mục đích xử lý tình trạng này trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, việc hiểu rõ nguyên nhân của nợ xấu và nhận dạng các nguyên nhân chính gây ra tình trạng này vẫn còn hạn chế.

5.1. Ảnh Hưởng Kinh Tế Do Đại Dịch Covid 19

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những xáo trộn lớn cho nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Các biện pháp giãn cách xã hội, hạn chế đi lại và đóng cửa các hoạt động kinh doanh đã làm giảm sức cầu tiêu dùng, gián đoạn chuỗi cung ứng, và ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều ngành nghề kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đã gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động và trả nợ.

5.2. Tác Động Đến Khả Năng Trả Nợ Của Doanh Nghiệp

Ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch COVID-19 đến hoạt động kinh doanh đã làm giảm khả năng trả nợ của nhiều doanh nghiệp. Các doanh nghiệp trong các ngành du lịch, khách sạn, vận tải, và các ngành dịch vụ khác đã chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Nhiều doanh nghiệp đã phải cắt giảm nhân sự, giảm lương, hoặc thậm chí ngừng hoạt động. Điều này đã làm tăng nguy cơ nợ xấu tại các ngân hàng.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Nợ Xấu TMCP Tương Lai

Chương đầu tiên của luận án nhấn mạnh sự cần thiết phải điều tra nguyên nhân đằng sau mức nợ xấu cao ở các ngân hàng thương mại Việt Nam. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu của nghiên cứu sau đó được trình bày trong Chương 1 là 25 ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong 11 năm, từ 2012 đến 2022. Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả sử dụng cả phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Phân tích định lượng được xây dựng dựa trên các kết quả nghiên cứu trước đó để quan sát các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu và những thay đổi tiềm ẩn của chúng theo thời gian.

6.1. Tổng Kết Các Phát Hiện Quan Trọng Về Nợ Xấu

Nghiên cứu đã xác định được các yếu tố kinh tế vĩ mô và vi mô tác động đến nợ xấu của các ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn 2012-2022. Các yếu tố kinh tế vĩ mô bao gồm tăng trưởng GDP, lạm phát, lãi suất, và tỷ giá hối đoái. Các yếu tố vi mô bao gồm quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, và chất lượng quản trị rủi ro tín dụng.

6.2. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Hiện Tại Về Nợ Xấu

Nghiên cứu có một số hạn chế, bao gồm việc sử dụng dữ liệu từ một số lượng hạn chế các ngân hàng TMCP Việt Nam. Ngoài ra, nghiên cứu chỉ tập trung vào các yếu tố kinh tế vĩ mô và vi mô, mà chưa xem xét đến các yếu tố khác như yếu tố chính trị và yếu tố xã hội.

6.3. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Nợ Xấu Ngân Hàng

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc mở rộng phạm vi nghiên cứu, bằng cách sử dụng dữ liệu từ tất cả các ngân hàng TMCP Việt Nam. Ngoài ra, các nghiên cứu tiếp theo có thể xem xét đến các yếu tố khác như yếu tố chính trị và yếu tố xã hội. Các nghiên cứu tiếp theo cũng có thể tập trung vào việc phân tích tác động của các chính sách của chính phủ đến nợ xấu của các ngân hàng TMCP Việt Nam.