Tổng quan nghiên cứu

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) - Chi nhánh huyện Phù Cát đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn và dịch vụ tài chính cho khu vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn tại tỉnh Bình Định. Trong giai đoạn 2021-2023, tổng nguồn vốn huy động của chi nhánh tăng trưởng ổn định với mức tăng 20,84% năm 2023 so với năm 2022, đạt hơn 431 tỷ đồng. Dư nợ cho vay cũng tăng trưởng với hiệu suất sử dụng vốn duy trì trên 90%, phản ánh hiệu quả trong việc phân bổ nguồn lực tài chính. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu có biến động, tăng lên 5,15% và 1,54% năm 2022, sau đó giảm nhẹ trong năm 2023, cho thấy những thách thức trong quản lý rủi ro tín dụng.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) tại Agribank - Chi nhánh huyện Phù Cát trở nên cấp thiết nhằm đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa lý luận về KSNB trong ngân hàng thương mại, đánh giá thực trạng KSNB tại chi nhánh và đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống này trong giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, bảo vệ tài sản ngân hàng và góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết kiểm soát nội bộ theo mô hình COSO (2013), trong đó KSNB được cấu thành bởi năm yếu tố chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, các hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, cùng hoạt động giám sát. Môi trường kiểm soát bao gồm các yếu tố nội bộ như cơ cấu tổ chức, chính sách nhân sự, ủy ban kiểm soát và môi trường bên ngoài như chính trị, luật pháp, kinh tế, văn hóa và công nghệ. Đánh giá rủi ro tập trung vào nhận diện, phân tích và xử lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu ngân hàng. Các hoạt động kiểm soát gồm kiểm soát phòng ngừa và kiểm soát phát hiện nhằm bảo vệ tài sản và đảm bảo tính chính xác của báo cáo tài chính. Hệ thống thông tin và truyền thông đảm bảo cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác cho các cấp quản lý. Giám sát là quá trình theo dõi, đánh giá và cải tiến hệ thống kiểm soát nội bộ.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các khái niệm chuyên ngành như hiệu suất sử dụng vốn, tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn, và các nguyên tắc kiểm soát như nguyên tắc bất kiêm nhiệm, phân công phân nhiệm và ủy quyền phê chuẩn nhằm đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong hoạt động ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank - Chi nhánh huyện Phù Cát giai đoạn 2021-2023, các tài liệu, công trình nghiên cứu, văn bản pháp luật liên quan đến KSNB trong ngân hàng thương mại. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua quan sát thực địa và phỏng vấn trực tiếp với Ban giám đốc, Ban kiểm soát, nhân viên phòng kế toán và các phòng ban chức năng tại chi nhánh.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, bao gồm tổng hợp, so sánh, đánh giá các chỉ tiêu tài chính, cơ cấu cho vay, tỷ lệ nợ xấu, cũng như đánh giá thực trạng các thành phần của hệ thống KSNB. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phòng ban chức năng và các cán bộ chủ chốt tại chi nhánh, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2023 nhằm phản ánh sát thực trạng và xu hướng phát triển của hệ thống kiểm soát nội bộ tại đơn vị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn vốn và dư nợ cho vay: Tổng nguồn vốn huy động tại Agribank - Chi nhánh Phù Cát tăng từ khoảng 278 tỷ đồng năm 2021 lên hơn 431 tỷ đồng năm 2023, tương đương mức tăng 20,84% năm 2023 so với năm trước. Dư nợ cho vay cũng tăng từ 255 tỷ đồng năm 2021 lên hơn 398 tỷ đồng năm 2023, với hiệu suất sử dụng vốn duy trì trên 90%, cho thấy chi nhánh đã sử dụng vốn hiệu quả để đáp ứng nhu cầu vay của khách hàng.

  2. Cơ cấu cho vay chuyển dịch tích cực: Tỷ trọng cho vay cá nhân tăng từ 80,3% năm 2021 lên 90,1% năm 2023, trong khi cho vay tổ chức kinh tế giảm từ 19,7% xuống 9,9%. Dư nợ cho vay trung và dài hạn chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 54,8% năm 2023, phản ánh chiến lược tập trung vào các khoản vay dài hạn nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương.

  3. Tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn biến động: Tỷ lệ nợ quá hạn tăng từ 3,10% năm 2021 lên 5,15% năm 2022, sau đó giảm xuống 4,23% năm 2023. Tỷ lệ nợ xấu cũng tăng nhẹ từ 1,20% lên 1,70% trong cùng giai đoạn. Sự gia tăng này chủ yếu do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 làm giảm khả năng trả nợ của khách hàng, tuy nhiên chi nhánh đã có các biện pháp cơ cấu lại nợ và hỗ trợ khách hàng để cải thiện chất lượng tín dụng.

  4. Hoạt động dịch vụ và thẻ phát triển mạnh: Số lượng thẻ ghi nợ nội địa tăng từ 2.452 chiếc năm 2021 lên 2.835 chiếc năm 2023, thẻ tín dụng tăng từ 285 lên 567 chiếc. Doanh thu từ dịch vụ thanh toán nội địa và quốc tế cũng tăng trưởng lần lượt 24,5% và 48% năm 2022 so với năm trước, cho thấy sự đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phản ánh sự phát triển ổn định và hiệu quả của Agribank - Chi nhánh huyện Phù Cát trong giai đoạn 2021-2023, đồng thời cũng chỉ ra những thách thức trong quản lý rủi ro tín dụng và kiểm soát nội bộ. Việc tăng trưởng nguồn vốn và dư nợ cho vay cho thấy chi nhánh đã tận dụng tốt các cơ hội thị trường, tuy nhiên tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tăng trong năm 2022 cho thấy tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 đến khả năng trả nợ của khách hàng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành ngân hàng thương mại, kết quả này phù hợp với xu hướng chung khi nhiều ngân hàng cũng ghi nhận sự gia tăng nợ xấu do ảnh hưởng của dịch bệnh. Việc chuyển dịch cơ cấu cho vay sang khách hàng cá nhân và tăng tỷ trọng cho vay trung dài hạn là chiến lược phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả sử dụng vốn.

Hoạt động dịch vụ và phát hành thẻ được đẩy mạnh đã góp phần đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao trải nghiệm khách hàng, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số và phát triển ngân hàng bán lẻ hiện nay. Tuy nhiên, để duy trì và nâng cao hiệu quả hoạt động, chi nhánh cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, đặc biệt là trong các khâu đánh giá rủi ro, kiểm soát tín dụng và giám sát hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng nguồn vốn, cơ cấu cho vay theo đối tượng và kỳ hạn, cũng như bảng tỷ lệ nợ xấu qua các năm để minh họa rõ nét hơn các xu hướng và biến động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát: Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ nhân viên về vai trò của kiểm soát nội bộ. Xây dựng văn hóa kiểm soát mạnh mẽ trong toàn chi nhánh nhằm đảm bảo tuân thủ các quy định và chính sách. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng nhân sự.

  2. Nâng cao chất lượng đánh giá rủi ro: Áp dụng các công cụ phân tích rủi ro hiện đại, thường xuyên rà soát và cập nhật các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động tín dụng và dịch vụ. Thiết lập quy trình đánh giá rủi ro chặt chẽ, minh bạch. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Phòng kiểm soát nội bộ và phòng tín dụng.

  3. Tăng cường hoạt động kiểm soát: Rà soát, hoàn thiện các quy trình, thủ tục kiểm soát nhằm ngăn ngừa sai sót và gian lận, đặc biệt trong các nghiệp vụ cho vay và thanh toán. Áp dụng nguyên tắc bất kiêm nhiệm và phân công phân nhiệm rõ ràng. Thời gian: 6-9 tháng. Chủ thể: Ban Kiểm soát và phòng kế toán.

  4. Cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông: Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, đảm bảo cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho các cấp quản lý. Thiết lập kênh truyền thông nội bộ hiệu quả để tăng cường phối hợp và phản hồi. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Phòng công nghệ thông tin và Ban Giám đốc.

  5. Tăng cường giám sát và kiểm tra định kỳ: Thiết lập kế hoạch giám sát thường xuyên và định kỳ nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm soát nội bộ, phát hiện sớm các điểm yếu và khắc phục kịp thời. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban Kiểm soát và phòng kiểm tra nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ về vai trò và cách thức hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp luật.

  2. Nhân viên phòng kiểm soát nội bộ và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ, phương pháp đánh giá rủi ro và các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả kiểm soát.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Kế toán, Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thương mại, đặc biệt trong bối cảnh thị trường Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tín dụng: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù hoạt động ngân hàng, góp phần nâng cao sự ổn định và phát triển của hệ thống tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ là gì và tại sao nó quan trọng trong ngân hàng?
    Kiểm soát nội bộ là quá trình do người quản lý và nhân viên thiết lập nhằm đảm bảo hoạt động ngân hàng hiệu quả, tuân thủ pháp luật và báo cáo tài chính đáng tin cậy. Nó giúp giảm thiểu rủi ro, ngăn chặn sai phạm và bảo vệ tài sản ngân hàng.

  2. Các yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ theo COSO là gì?
    Bao gồm môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, cùng hoạt động giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát toàn diện.

  3. Tỷ lệ nợ xấu ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động ngân hàng?
    Tỷ lệ nợ xấu cao làm giảm khả năng thu hồi vốn, ảnh hưởng đến thanh khoản và lợi nhuận của ngân hàng. Việc kiểm soát và giảm tỷ lệ nợ xấu là yếu tố then chốt để duy trì hoạt động ổn định.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại chi nhánh ngân hàng?
    Cần tăng cường đào tạo nhân viên, hoàn thiện quy trình kiểm soát, áp dụng công nghệ thông tin, đánh giá rủi ro thường xuyên và giám sát chặt chẽ các hoạt động nghiệp vụ.

  5. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đến kiểm soát nội bộ và hoạt động ngân hàng như thế nào?
    Covid-19 làm tăng rủi ro tín dụng do khách hàng gặp khó khăn trong trả nợ, dẫn đến tăng tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu. Ngân hàng cần điều chỉnh chính sách tín dụng, hỗ trợ khách hàng và tăng cường kiểm soát để ứng phó hiệu quả.

Kết luận

  • Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Agribank - Chi nhánh huyện Phù Cát đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong giai đoạn 2021-2023.
  • Nguồn vốn huy động và dư nợ cho vay tăng trưởng ổn định, hiệu suất sử dụng vốn duy trì trên 90%, phản ánh hiệu quả quản lý tài chính.
  • Tỷ lệ nợ xấu và nợ quá hạn có biến động do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nhưng chi nhánh đã có các biện pháp hỗ trợ và cơ cấu lại nợ kịp thời.
  • Hoạt động dịch vụ và phát hành thẻ được đẩy mạnh, góp phần đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
  • Các giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tập trung vào nâng cao môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và giám sát sẽ giúp chi nhánh phát triển bền vững trong tương lai.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát liên tục để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh kịp thời.

Call to action: Ban lãnh đạo và các phòng ban chức năng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ, góp phần nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững của Agribank - Chi nhánh huyện Phù Cát.