CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỢ XẤU TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

• Tác giả: Nguyễn Thị Anh Thư
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hoàng Vĩnh Lộc
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu Tại Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tương nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp của luận văn
• 1.7. Cấu trúc của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.2. Khái niệm nợ xấu
• 2.3. Phân loại nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.4. Nguyên nhân gây ra nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.4.1. Nguyên nhân từ phía ngân hàng
• 2.4.2. Nguyên nhân từ khách hàng vay vốn
• 2.4.3. Nguyên nhân từ các yếu tố khách quan bên ngoài
• 2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.5.1. Các nhân tố thuộc ngân hàng
• 2.5.1.1. Quy mô ngân hàng
• 2.5.1.2. Tỷ suất sinh lời
• 2.5.1.3. Tăng trưởng tín dụng
• 2.5.1.4. Tỷ lệ chi phí hoạt động
• 2.5.1.5. Hệ số an toàn vốn
• 2.5.2. Nhóm nhân tố thuộc bên ngoài ngân hàng
• 2.5.2.1. Tăng trưởng kinh tế
• 2.5.2.2. Tỷ lệ lạm phát
• 2.6. Tình hình nghiên cứu
• 2.6.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.6.2. Các nghiên cứu trong nước
• 2.6.3. Khoảng trống nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.1. Đề xuất mô hình nghiên cứu
• 3.1.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.2.1. Đối với quy mô ngân hàng
• 3.1.2.2. Đối với tỷ suất sinh lời
• 3.1.2.3. Đối với tăng trưởng tín dụng
• 3.1.2.4. Đối với tỷ lệ chi phí hoạt động
• 3.1.2.5. Đối với hệ số an toàn vốn
• 3.1.2.6. Đối với hoạt động kiểm toán
• 3.1.2.7. Đối với quy mô hội đồng quản trị
• 3.1.2.8. Đối với tăng trưởng kinh tế
• 3.1.2.9. Đối với tỷ lệ lạm phát
• 3.1.2.10. Đối với đại dịch Covid 19
• 3.1.2.11. Đối với sở hữu Nhà nước
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2.2. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu
• 3.2.3. Mẫu nghiên cứu
• 3.2.4. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 3.2.5. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.2.6. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 3.2.7. Phân tích tương quan của các biến số độc lập
• 3.2.8. Phân tích hồi quy
• 3.2.9. Kiểm định lựa chọn mô hình
• 3.2.10. Kiểm định hiện tượng khuyết tật của mô hình được chọn
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và phân tích tương quan
• 4.2. Tình hình nợ xấu tại các ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn từ năm 2011 – 2022
• 4.2.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.2.2. Phân tích tương qua giữa các biến số độc lập
• 4.3. Kết quả kiểm định mô hình hồi quy
• 4.3.1. Kết quả hồi quy mô hình Pooled OLS – FEM – REM
• 4.3.2. Kiểm định lựa chọn mô hình
• 4.3.3. Kiểm định khuyết tật mô hình REM
• 4.3.4. Kiểm định phương sai thay đổi
• 4.3.5. Kiểm định tự tương quan
• 4.3.6. Khắc phục hiện tượng khuyết tật mô hình REM
• 4.3.7. Kiểm định và kết luận giả thuyết nghiên cứu
• 4.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ
• 5.1. Hàm ý quản trị
• 5.1.1. Đối với quy mô các ngân hàng thương mại
• 5.1.2. Đối với tăng trưởng tín dụng
• 5.1.3. Đối với tỷ suất lợi nhuận
• 5.1.4. Đối với công tác quản trị rủi ro tín dụng
• 5.2. Hạn chế nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.2.1. Hạn chế nghiên cứu
• 5.2.2. Hướng nghiên cứu mở rộng
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DỮ LIỆU THU THẬP
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN

I. Tổng Quan Nợ Xấu NHTMCP Niêm Yết Vấn Đề Cấp Bách

Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, điều phối vốn từ người gửi đến người vay. Hoạt động này, dù thiết yếu cho tăng trưởng kinh tế, tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng. Rủi ro tín dụng, biểu hiện rõ nhất qua nợ xấu, đe dọa nghiêm trọng đến lợi nhuận, hiệu quả hoạt động và thậm chí là sự ổn định của ngân hàng. Các NHTM phải đối diện với các khó khăn hay rủi ro hoạt động từ tiềm ẩn liên quan đến thanh khoản, lãi suất, tỷ giá hay tín dụng. Trong đó, hoạt động tín dụng là phổ biến và được xem là có rủi ro lớn nhất trong hoạt động ngân hàng (Nguyễn Đăng Dờn, 2011).

1.1. Nợ xấu ngân hàng Bản chất và ảnh hưởng đến NHTMCP

Nợ xấu, hay các khoản vay không được hoàn trả theo cam kết, gây áp lực lớn lên ngân hàng. Ngân hàng buộc phải trích lập dự phòng rủi ro (DPRR), làm giảm lợi nhuận. Theo Phan Thị Thu Hà (2013), lợi nhuận và hiệu quả hoạt động của ngân hàng sẽ suy giảm trầm trọng. Việc quản lý nợ xấu hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của NHTMCP.

1.2. Thực trạng nợ xấu tại các NHTMCP niêm yết ở Việt Nam

Giai đoạn 2020-2023 chứng kiến sự gia tăng nợ xấu tại các NHTMCP ở Việt Nam. Dịch bệnh Covid-19 và những biến động kinh tế vĩ mô đã tác động tiêu cực đến khả năng trả nợ của khách hàng. Quý I năm 2020 thì các NHTM tiến hành cơ cấu lại các khoản nợ cho 12.000 khách hàng với dư nợ 13,5 ngàn tỷ đồng. Cần những giải pháp đồng bộ để kiểm soát và giảm thiểu nợ xấu trong bối cảnh hiện nay.

II. Rủi Ro Tín Dụng Nguyên Nhân Nợ Xấu NHTMCP Niêm Yết

Rủi ro tín dụng, nguồn gốc chính của nợ xấu, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các nguyên nhân này có thể chia thành ba nhóm chính: từ phía ngân hàng, từ phía khách hàng vay vốn và từ các yếu tố khách quan bên ngoài. Việc xác định rõ các nguyên nhân này là bước đầu tiên để đưa ra các giải pháp phòng ngừa và xử lý nợ xấu hiệu quả. Tại Việt Nam thì trong gian đoạn 2020 – 2023 thì hoạt động tín dụng tại Việt Nam có các mức tăng trưởng liên quan đến dư nợ cho vay nhưng cũng là giai đoạn mà các NHTM gặp rất nhiều khó khăn liên quan đến nợ quá hạn và nợ xấu

2.1. Nguyên nhân từ phía ngân hàng Yếu tố nội tại và quản trị rủi ro

Chính sách tín dụng lỏng lẻo, quy trình thẩm định khách hàng không chặt chẽ, quản trị rủi ro yếu kém là những nguyên nhân chính từ phía ngân hàng. Các vấn đề liên quan hoạt động quản lý hay kiểm toán của ngân hàng cũng chưa được tập trung. Đây được xem là các khoảng trống cần được nghiên cứu tại luận văn này. Cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao năng lực quản trị rủi ro và tuân thủ quy định pháp luật.

2.2. Nguyên nhân từ khách hàng vay vốn Khả năng trả nợ và đạo đức

Khả năng trả nợ yếu kém, sử dụng vốn sai mục đích, gian lận trong cung cấp thông tin là những nguyên nhân từ phía khách hàng vay vốn. Đạo đức kinh doanh và ý thức trách nhiệm của khách hàng cũng đóng vai trò quan trọng. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn vay và có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

2.3. Yếu tố khách quan Tình hình kinh tế vĩ mô và biến động thị trường

Tình hình kinh tế vĩ mô suy thoái, lạm phát tăng cao, biến động lãi suất và tỷ giá hối đoái, khủng hoảng kinh tế, thị trường bất động sản đóng băng là những yếu tố khách quan tác động tiêu cực đến khả năng trả nợ của khách hàng. Các tổ chức tài chính để đối đầu với tình hình nợ xấu đã tiến hành phân loại nợ với hoạt động trích lập dự phòng rủi ro (DPRR) (chiếm khoảng 80% thị phần tổng tài sản). Cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát rủi ro thị trường.

III. Cách Đo Lường Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Nợ Xấu NHTMCP Niêm Yết

Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu đã được thực hiện rộng rãi trong và ngoài nước. Các nghiên cứu này thường sử dụng hai nhóm nhân tố chính: nội tại ngân hàng và vĩ mô nền kinh tế. Điểm tương đồng của các nghiên cứu này là vận dụng hai nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến nợ xấu là thuộc nội tại ngân hàng và vĩ mô nền kinh tế. Việc đo lường chính xác mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố là cơ sở để xây dựng các mô hình dự báo và quản trị rủi ro hiệu quả.

3.1. Yếu tố nội tại ngân hàng Quy mô hiệu quả và quản trị

Quy mô ngân hàng, tỷ suất sinh lời (ROE, ROA), tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn (CAR) là những yếu tố nội tại ngân hàng ảnh hưởng đến nợ xấu. Trong đó, cụ thể như các nhân tố quy mô, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ chi phí hoạt động, tỷ suất sinh lời, tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ lạm phát, v.v Cần phân tích kỹ lưỡng các chỉ số tài chính và hoạt động của ngân hàng để đánh giá rủi ro tín dụng.

3.2. Yếu tố vĩ mô Tăng trưởng kinh tế lạm phát và chính sách

Tăng trưởng kinh tế (GDP), tỷ lệ lạm phát, biến động lãi suất, tỷ giá hối đoái, chính sách tiền tệ và tài khóa là những yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến nợ xấu. Cần theo dõi sát sao tình hình kinh tế vĩ mô và các chính sách của nhà nước để có biện pháp ứng phó kịp thời. Nhưng đa phần các nghiên cứu không đề cập nhiều đến cấu trúc sở hữu Nhà nước của các ngân hàng hay tình hình đại dịch Covid 19, trong khi hai vấn đề này rất quan trọng với hoạt động của NHTM.

3.3. Các yếu tố đặc thù Đại dịch sở hữu và kiểm toán

Đại dịch COVID-19, cơ cấu sở hữu (Nhà nước, tư nhân), hoạt động kiểm toán và quản trị ngân hàng cũng có thể ảnh hưởng đến nợ xấu. Đây được xem là các khoảng trống cần được nghiên cứu tại luận văn này. Nghiên cứu tác động của những yếu tố này giúp có cái nhìn toàn diện hơn về nợ xấu.

IV. Phương Pháp Phân Tích Mô Hình Nghiên Cứu Nợ Xấu NHTMCP

Để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại các NHTMCP niêm yết, có thể sử dụng nhiều mô hình kinh tế lượng khác nhau. Các mô hình này cho phép đo lường mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Thông qua tình hình nghiên cứu với các khoảng trống và diễn tiến của nợ xấu tại các NHTM Việt Nam trong những năm gần đây, có thể thấy nợ xấu mang tính lũy tiến và dồn ư qua các năm sẽ gây hậu quả rất nghiêm trọng đến ngân hàng thậm chí nền kinh tế.

4.1. Mô hình hồi quy đa biến Ước lượng tác động các yếu tố

Mô hình hồi quy đa biến là phương pháp phổ biến để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu. Cần lựa chọn mô hình phù hợp (Pooled OLS, FEM, REM) và kiểm định các khuyết tật của mô hình để đảm bảo tính chính xác của kết quả. Từ dữ liệu đó tiến hành xử lý thông qua phần mềm thống kê STATA 14.0 để cho ra các kết quả.

4.2. Dữ liệu và mẫu nghiên cứu Lựa chọn và xử lý dữ liệu

Dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính của các NHTMCP niêm yết, dữ liệu kinh tế vĩ mô từ Tổng cục Thống kê là nguồn dữ liệu chính. Cần lựa chọn mẫu nghiên cứu đại diện và xử lý dữ liệu cẩn thận để đảm bảo tính tin cậy của kết quả. Nguyên nhân tác giả lựa chọn số lượng này vì các ngân hàng có thông tin niêm yết đầy đủ qua các năm từ 2011, vì có nhiều ngân hàng khác không có dữ liệu từ năm 2011 – 2015 được niêm yết.

4.3. Kiểm định và đánh giá kết quả Độ tin cậy và ý nghĩa

Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu bằng các kiểm định thống kê phù hợp (Hausman test, F-test, v.v.). Đánh giá ý nghĩa thống kê và kinh tế của kết quả. Kết quả đó tạo cơ sở để kết luận các giả thuyết nghiên cứu và đề xuất hàm ý chính sách cho các NHTM Việt Nam.

V. Hàm Ý Quản Trị Giải Pháp Giảm Nợ Xấu Cho NHTMCP

Kết quả nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu là cơ sở để đề xuất các hàm ý quản trị nhằm giúp các NHTMCP hạn chế sự gia tăng nợ xấu. Những hàm ý này cần phù hợp với điều kiện thực tế của các ngân hàng và bối cảnh kinh tế. Nên việc tìm ra các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu rất quan trọng nhằm giúp cho các NHTM có các điều chỉnh từ nhiều mặt nhằm hạn chế được nợ xấu trong tương lai.

5.1. Nâng cao chất lượng tín dụng Thẩm định và giám sát

Cần nâng cao chất lượng thẩm định khách hàng vay, tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn vay. Xây dựng quy trình quản lý rủi ro tín dụng chặt chẽ và hiệu quả. Luận văn sẽ đề xuất cho ban lãnh đạo của các NHTMCP niêm yết tại Việt Nam các hàm ý quản trị mang tính khả thi liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng để có thể hạn chế được nợ xấu trong thời gian sắp tới.

5.2. Quản lý rủi ro vĩ mô Ứng phó với biến động

Cần chủ động theo dõi và dự báo các biến động kinh tế vĩ mô. Xây dựng các kịch bản ứng phó với các tình huống xấu có thể xảy ra. Cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát rủi ro thị trường.

5.3. Tăng cường kiểm toán và minh bạch thông tin

Tăng cường hoạt động kiểm toán nội bộ và độc lập. Đảm bảo minh bạch thông tin về tình hình nợ xấu. Từ kết quả nghiên cứu thì luận văn sẽ đề xuất cho ban lãnh đạo của các NHTMCP niêm yết tại 6 Việt Nam các hàm ý quản trị mang tính khả thi liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng để có thể hạn chế được nợ xấu trong thời gian sắp tới.

VI. Hướng Nghiên Cứu Nợ Xấu NHTMCP Thách Thức Tương Lai

Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại các NHTMCP niêm yết vẫn còn nhiều hướng để tiếp tục khai thác. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào các yếu tố mới nổi hoặc các khía cạnh chưa được khám phá. Mặt khác, kết quả của nghiên cứu này là cơ sở tiếp nối cho các công trình khác có cùng sự quan tâm về nợ xấu tại NHTM có thể tham khảo và mở rộng.

6.1. Các yếu tố mới nổi Fintech biến đổi khí hậu và nợ xấu

Tác động của công nghệ tài chính (Fintech) và biến đổi khí hậu đến nợ xấu là những lĩnh vực cần được quan tâm nghiên cứu trong tương lai. Nghiên cứu sâu hơn về Fintech và biến đổi khí hậu để dự đoán và ngăn ngừa nợ xấu

6.2. So sánh quốc tế Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

So sánh kinh nghiệm quản lý nợ xấu của các quốc gia khác để rút ra những bài học hữu ích cho Việt Nam. Học hỏi các phương pháp xử lý nợ xấu từ các quốc gia khác để áp dụng hiệu quả hơn.

6.3. Mở rộng phạm vi nghiên cứu Các loại hình ngân hàng khác

Nghiên cứu về nợ xấu tại các loại hình ngân hàng khác (NHTM nhà nước, ngân hàng liên doanh) để có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này. Mở rộng nghiên cứu sang các loại hình ngân hàng khác để so sánh và tìm ra các giải pháp chung.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2011 đến 2022, các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều biến động về nợ xấu, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các chính sách thắt chặt tín dụng của Ngân hàng Nhà nước. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng được duy trì dưới 2% trong năm 2022 nhưng đã tăng lên 2,91% vào đầu năm 2023, cao hơn nhiều so với mức 1,49% cùng kỳ năm 2021. Điều này đặt ra thách thức lớn cho sự ổn định và phát triển của hệ thống ngân hàng. Nợ xấu không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và hiệu quả hoạt động của các NHTMCP mà còn tác động tiêu cực đến uy tín và khả năng thanh khoản của ngân hàng.

Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại 23 NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2022. Mục tiêu chính là xác định và đo lường mức độ tác động của các yếu tố nội tại ngân hàng như quy mô ngân hàng, tỷ suất sinh lời (ROE), tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, hoạt động kiểm toán, quy mô hội đồng quản trị, cùng các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ lạm phát, đại dịch Covid-19 và sở hữu Nhà nước. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản trị nhằm hạn chế sự gia tăng nợ xấu, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và ổn định hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro tín dụng và nợ xấu trong ngân hàng thương mại. Hai nhóm lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết rủi ro tín dụng (Credit Risk Theory): Giải thích nguyên nhân và cơ chế hình thành nợ xấu, nhấn mạnh vai trò của các yếu tố nội tại ngân hàng và điều kiện kinh tế vĩ mô trong việc ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng.

2. Mô hình quản trị rủi ro ngân hàng: Tập trung vào các yếu tố như quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, hệ số an toàn vốn, hoạt động kiểm toán và cấu trúc sở hữu nhằm kiểm soát và giảm thiểu rủi ro tín dụng.

Các khái niệm chính bao gồm: nợ xấu (Non-Performing Loans), tỷ lệ nợ xấu, quy mô ngân hàng (SIZE), tỷ suất sinh lời (ROE), tăng trưởng tín dụng (LGR), tỷ lệ chi phí hoạt động (ME), hệ số an toàn vốn (CAR), hoạt động kiểm toán (AUCO), quy mô hội đồng quản trị (BOSI), tăng trưởng kinh tế (GDP), tỷ lệ lạm phát (CPI), đại dịch Covid-19 (COVID), và sở hữu Nhà nước (STA).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được áp dụng để tổng hợp cơ sở lý thuyết, khảo sát các nghiên cứu trước đây và xác định khoảng trống nghiên cứu. Phương pháp định lượng là chủ đạo, sử dụng dữ liệu thứ cấp của 23 NHTMCP niêm yết tại Việt Nam trong giai đoạn 2011-2022.

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính, các công bố chính thức và các nguồn tin cậy khác. Mẫu nghiên cứu gồm 23 ngân hàng, đại diện cho hơn 80% tổng tài sản hệ thống ngân hàng Việt Nam, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm thống kê STATA 14.0 với các bước: thống kê mô tả, phân tích tương quan, hồi quy đa biến sử dụng các mô hình Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM). Các kiểm định Hausman, F-test được tiến hành để lựa chọn mô hình phù hợp. Hiện tượng khuyết tật mô hình được kiểm tra và khắc phục bằng phương pháp Feasible Generalized Least Squares (FGLS) nhằm đảm bảo kết quả chính xác và tin cậy.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 năm (2011-2022), bao gồm các giai đoạn chính sách tín dụng thắt chặt, khủng hoảng kinh tế và đại dịch Covid-19, giúp đánh giá tác động của các yếu tố trong bối cảnh thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô ngân hàng (SIZE) ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu: Kết quả hồi quy cho thấy quy mô ngân hàng có hệ số dương và có ý nghĩa thống kê, nghĩa là ngân hàng càng lớn thì tỷ lệ nợ xấu càng tăng. Điều này phản ánh xu hướng các ngân hàng lớn có khẩu vị rủi ro cao hơn và mở rộng tín dụng nhanh, dẫn đến rủi ro nợ xấu gia tăng.

2. Tỷ suất sinh lời (ROE) ảnh hưởng ngược chiều đến nợ xấu: ROE có hệ số âm và có ý nghĩa thống kê, cho thấy ngân hàng có hiệu quả sinh lời cao thường kiểm soát tốt nợ xấu, giảm thiểu rủi ro tín dụng.

3. Tăng trưởng tín dụng (LGR) ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu: Tăng trưởng dư nợ tín dụng nhanh làm gia tăng nợ xấu do các khoản vay được cấp có thể không được thẩm định kỹ, dẫn đến rủi ro tín dụng tăng.

4. Tỷ lệ chi phí hoạt động (ME) ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu: Ngân hàng có chi phí hoạt động cao thường phải tăng trưởng tín dụng để bù đắp, làm tăng nguy cơ nợ xấu.

5. Hệ số an toàn vốn (CAR) ảnh hưởng ngược chiều đến nợ xấu: CAR có hệ số âm, cho thấy ngân hàng duy trì vốn chủ sở hữu cao sẽ thận trọng hơn trong cấp tín dụng, giảm thiểu nợ xấu.

6. Hoạt động kiểm toán (AUCO) ảnh hưởng ngược chiều đến nợ xấu: Kiểm toán định kỳ giúp ngân hàng tuân thủ quy định, hạn chế sai phạm trong cấp tín dụng, từ đó giảm nợ xấu.

7. Sở hữu Nhà nước (STA) ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu: Ngân hàng có vốn Nhà nước có xu hướng tập trung vào các khoản vay truyền thống, dẫn đến rủi ro nợ xấu cao hơn so với ngân hàng tư nhân.

8. Tăng trưởng kinh tế (GDP) và quy mô hội đồng quản trị (BOSI) không có ý nghĩa thống kê: Hai biến này không ảnh hưởng đáng kể đến nợ xấu trong mẫu nghiên cứu.

9. Tỷ lệ lạm phát (CPI) ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu: Lạm phát cao làm giảm khả năng trả nợ của khách hàng, làm tăng nợ xấu.

10. Đại dịch Covid-19 (COVID) ảnh hưởng ngược chiều đến nợ xấu: Đại dịch làm giảm hoạt động kinh tế, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng trả nợ, tuy nhiên kết quả cho thấy tác động giảm nợ xấu có thể do các chính sách hỗ trợ tín dụng và cơ cấu nợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với nhiều nghiên cứu quốc tế và trong nước, đồng thời làm rõ các đặc thù của thị trường Việt Nam. Việc quy mô ngân hàng và tăng trưởng tín dụng làm tăng nợ xấu phản ánh xu hướng mở rộng tín dụng nóng, trong khi ROE và CAR là các chỉ số quan trọng giúp kiểm soát rủi ro tín dụng. Hoạt động kiểm toán được khẳng định là công cụ quản trị hiệu quả trong việc giảm thiểu nợ xấu.

Sở hữu Nhà nước là yếu tố đặc thù tại Việt Nam, ảnh hưởng đến chiến lược tín dụng và rủi ro nợ xấu, điều này chưa được nhiều nghiên cứu trong nước đề cập sâu. Tăng trưởng kinh tế và quy mô hội đồng quản trị không có tác động rõ ràng có thể do ảnh hưởng của các yếu tố khác trong giai đoạn nghiên cứu.

Tỷ lệ lạm phát và đại dịch Covid-19 là những yếu tố vĩ mô quan trọng, tác động phức tạp đến nợ xấu, đòi hỏi các ngân hàng và nhà quản lý cần có chính sách linh hoạt để ứng phó.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xu hướng nợ xấu theo năm, bảng hồi quy các biến số và biểu đồ so sánh tác động của các nhân tố nhằm minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý quy mô ngân hàng: Các NHTMCP cần kiểm soát chặt chẽ việc mở rộng quy mô và tăng trưởng tín dụng, tránh nới lỏng chính sách cho vay để giảm thiểu rủi ro nợ xấu. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu dưới 2% trong vòng 3 năm tới, do ban lãnh đạo ngân hàng và cơ quan quản lý thực hiện.

2. Nâng cao hiệu quả sinh lời (ROE): Tăng cường quản trị tài chính, tối ưu hóa chi phí và nâng cao chất lượng tín dụng để duy trì ROE ổn định, từ đó giảm thiểu nợ xấu. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, do bộ phận tài chính và quản lý rủi ro đảm nhiệm.

3. Tăng cường hoạt động kiểm toán nội bộ: Đẩy mạnh kiểm toán định kỳ và kiểm soát nội bộ nhằm phát hiện sớm các sai phạm trong cấp tín dụng, giảm thiểu rủi ro nợ xấu. Thực hiện liên tục hàng năm, do phòng kiểm toán và ban kiểm soát chịu trách nhiệm.

4. Gia tăng vốn chủ sở hữu và duy trì hệ số an toàn vốn: Các ngân hàng cần tăng vốn tự có để nâng cao hệ số CAR, đảm bảo khả năng chống chịu rủi ro tín dụng. Mục tiêu đạt CAR theo quy định trong vòng 3 năm, do ban lãnh đạo và cổ đông phối hợp thực hiện.

5. Chính sách ứng phó với biến động vĩ mô: Ngân hàng cần xây dựng các kịch bản ứng phó với lạm phát và các biến động kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh hậu Covid-19, nhằm duy trì chất lượng tín dụng ổn định. Thực hiện theo quý, do bộ phận phân tích kinh tế và quản lý rủi ro đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo các ngân hàng thương mại cổ phần: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu, từ đó xây dựng chiến lược quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả, nâng cao hiệu quả hoạt động.

2. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân hàng: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách tín dụng, giám sát hoạt động ngân hàng, đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về rủi ro tín dụng và quản trị ngân hàng tại Việt Nam.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Giúp đánh giá rủi ro và tiềm năng phát triển của các NHTMCP niêm yết, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác.

Câu hỏi thường gặp

1. Nợ xấu là gì và tại sao nó quan trọng đối với ngân hàng?
   Nợ xấu là các khoản vay quá hạn trên 90 ngày mà khách hàng không thể trả nợ đúng hạn. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận, uy tín và khả năng thanh khoản của ngân hàng, do đó cần được kiểm soát chặt chẽ.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến nợ xấu tại các NHTMCP Việt Nam?
   Quy mô ngân hàng, tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn, hoạt động kiểm toán và sở hữu Nhà nước là các nhân tố có ảnh hưởng đáng kể đến nợ xấu.

3. Tại sao hoạt động kiểm toán lại giúp giảm nợ xấu?
   Kiểm toán giúp phát hiện và ngăn chặn các sai phạm trong quy trình cấp tín dụng, đảm bảo ngân hàng tuân thủ các quy định, từ đó hạn chế rủi ro tín dụng và nợ xấu.

4. Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng như thế nào đến nợ xấu?
   Covid-19 làm suy giảm hoạt động kinh tế, ảnh hưởng khả năng trả nợ của khách hàng, dẫn đến tăng nợ xấu. Tuy nhiên, các chính sách hỗ trợ tín dụng đã giúp giảm bớt tác động tiêu cực này.

5. Làm thế nào để ngân hàng kiểm soát tốt nợ xấu trong tương lai?
   Ngân hàng cần kiểm soát tăng trưởng tín dụng hợp lý, nâng cao hiệu quả hoạt động, duy trì vốn chủ sở hữu đủ mạnh, tăng cường kiểm toán và xây dựng chính sách ứng phó với biến động kinh tế vĩ mô.

Kết luận

• Luận văn đã xác định và đo lường được các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại 23 NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2022.
• Các yếu tố nội tại như quy mô ngân hàng, tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động làm tăng nợ xấu, trong khi ROE, hệ số an toàn vốn và hoạt động kiểm toán giúp giảm nợ xấu.
• Các yếu tố vĩ mô như lạm phát và sở hữu Nhà nước cũng có tác động đáng kể đến nợ xấu, trong khi tăng trưởng kinh tế và quy mô hội đồng quản trị không có ảnh hưởng rõ ràng.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản trị nhằm hạn chế nợ xấu, nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 3 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu với các ngân hàng không niêm yết và các yếu tố mới phát sinh.

Call-to-action: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý cần áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách tín dụng bền vững, đồng thời các nhà nghiên cứu nên tiếp tục mở rộng nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tín dụng tại Việt Nam.