Phân Cấp Tài Khóa Ở Việt Nam: Trường Hợp Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu

• Tác giả: Nguyễn Văn Linh
• Người hướng dẫn: PGS. Bùi Thị Mai Hoài
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý công
• Đề tài: Phân Cấp Tài Khóa Ở Việt Nam: Nghiên Cứu Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Bà Rịa-Vũng Tàu

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi thu thập dữ liệu
• 1.4. Khung phân tích và phương pháp tiếp cận
• 1.5. Cấu trúc luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA VỀ PHÂN CẤP TÀI KHÓA
• 2.1. Lý thuyết về phân cấp và phân cấp tài khóa
• 2.2. Kinh nghiệm phân cấp tài khóa của một số nước trên thế giới
• 2.3. Bài học rút ra cho phân cấp tài khóa ở Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÂN CẤP TÀI KHÓA Ở VIỆT NAM: TRƯỜNG HỢP TỈNH BÀ RỊA-VŨNG TÀU
• 3.1. Thực trạng phân cấp tổ chức bộ máy hành chính tại Việt Nam
• 3.2. Thực trạng phân cấp tài khóa của Việt Nam theo Luật NSNN năm 2015
• 3.3. Nội dung phân cấp tài khóa theo Luật NSNN năm 2015
• 3.4. Một số điểm mới trong phân cấp tài khóa theo Luật NSNN năm 2015
• 3.5. Đánh giá nội dung phân cấp tài khóa hiện hành của Việt Nam: liên hệ thực tế trường hợp tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
• 4. CHƯƠNG 4: NHẬN XÉT CHUNG VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÂN CẤP TÀI KHÓA Ở VIỆT NAM
• 4.1. Nhận xét chung
• 4.2. Một số khuyến nghị hoàn thiện chính sách về phân cấp tài khóa ở Việt Nam
• 4.3. Hạn chế của Luận văn
• Tài liệu tham khảo
• Phụ lục số 01
• Phụ lục số 02
• Phụ lục số 03
• Phụ lục số 04
• Phụ lục số 05
• Phụ lục số 06
• Phụ lục số 07

I. Tổng Quan Phân Cấp Tài Khóa Định Nghĩa Tầm Quan Trọng

Phân cấp, phân quyền là nội dung cơ bản của tổ chức nhà nước. Phân cấp là quá trình chuyển giao quyền hạn và trách nhiệm từ chính quyền trung ương cho chính quyền địa phương. Tùy vào điều kiện thực tế, có các hình thức phân cấp khác nhau, bao gồm phân cấp chính trị, hành chính và tài khóa. Phân cấp tài khóa tập trung vào phân cấp quyền hạn và trách nhiệm giữa chính quyền trung ương và địa phương về ngân sách. Lợi ích to lớn từ phân cấp tài khóa đã được nhiều nước trên thế giới kiểm chứng. Nó giúp chính quyền địa phương chủ động điều hành, thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, đáp ứng nhu cầu của người dân. Đồng thời, tạo ra sự cạnh tranh tích cực giữa các địa phương. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy việc mở rộng phân cấp tài khóa hiệu quả khi các địa phương nâng cao năng lực quản lý, trách nhiệm và công khai minh bạch trong quản lý và sử dụng ngân sách địa phương.

1.1. Bản Chất và Các Hình Thức Phân Cấp Tài Khóa

Phân cấp tài khóa liên quan đến sự phân phối nguồn lực công giữa chính quyền trung ương và địa phương. Chính quyền địa phương được giao nhiệm vụ chi cụ thể, có quyền tự chủ về ngân sách nhà nước và quyền thực thi các chức năng quản lý trong phạm vi địa phương. Các hình thức phân cấp bao gồm phân cấp chính trị, phân cấp hành chính và phân cấp tài khóa. Các loại hình này tác động qua lại lẫn nhau, tạo thành một tổ hợp tác động đến tổ chức hệ thống và phân chia quyền hạn, trách nhiệm giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương.

1.2. Phân Cấp Tài Khóa và Tác Động Đến Phát Triển Địa Phương

Phân cấp tài khóa tạo điều kiện cho chính quyền địa phương chủ động trong việc huy động và sử dụng nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội. Khi địa phương có quyền tự chủ cao hơn về ngân sách, họ có thể đưa ra các quyết định phù hợp với điều kiện và nhu cầu thực tế của địa phương, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Theo Kiyohito Hanai & Bạch Thị Thu Huyền (2004), phân cấp tài khóa là sự phân công trách nhiệm, quyền hạn và lợi ích giữa các cấp chính quyền trong quản lý ngân sách.

1.3. Liên Hệ Giữa Phân Cấp Tài Khóa và Hệ Thống Tài Chính Việt Nam

Phân cấp tài khóa là một phần quan trọng của hệ thống tài chính Việt Nam. Nó ảnh hưởng đến việc phân bổ nguồn lực giữa trung ương và địa phương, cũng như khả năng tự chủ tài chính của các địa phương. Việc cải cách phân cấp tài khóa là cần thiết để tạo động lực cho các địa phương phát triển và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 là bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế tài chính, tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết.

II. Thách Thức Phân Cấp Tài Khóa Rào Cản và Hạn Chế Hiện Nay

Mặc dù có nhiều lợi ích, phân cấp tài khóa ở Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập. Với nội dung phân cấp như Luật hiện hành, chưa tạo được động lực cho các địa phương tự cân đối ngân sách. Cũng chưa tạo được sức ép đối với các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách phải nỗ lực hơn, ngân sách trung ương vẫn còn đang cân đối thay cho ngân sách địa phương. Bên cạnh đó, còn tồn tại mâu thuẫn giữa nhu cầu vốn đầu tư phát triển kinh tế xã hội với nguồn lực được phân cấp còn hạn hẹp; mâu thuẫn giữa nỗ lực nâng cao chất lượng cung cấp hàng hóa dịch vụ công với thẩm quyền quyết định ngân sách hạn hẹp. Sự suy giảm kinh tế cùng với việc phân cấp tài khóa chậm được sửa đổi bổ sung ảnh hưởng đến điều hành quản lý ngân sách và phát triển kinh tế của các tỉnh thành.

2.1. Bất Cập Trong Phân Bổ Ngân Sách Cho Các Địa Phương

Việc phân bổ ngân sách chưa thực sự dựa trên nhu cầu thực tế và khả năng đóng góp của các địa phương. Các địa phương có tiềm lực kinh tế mạnh thường phải nộp phần lớn nguồn thu về trung ương, trong khi các địa phương khó khăn lại phụ thuộc nhiều vào trợ cấp từ trung ương, tạo ra sự ỷ lại và thiếu động lực phát triển. Tỷ lệ điều tiết ngân sách chưa hợp lý, chưa khuyến khích các địa phương tăng cường thu ngân sách.

2.2. Hạn Chế Trong Tự Chủ Tài Chính Của Chính Quyền Địa Phương

Tự chủ tài chính địa phương còn thấp, quyền quyết định ngân sách hạn hẹp. Địa phương ít có quyền chủ động trong việc quyết định các khoản chi, đặc biệt là chi đầu tư phát triển. Quy trình lập kế hoạch ngân sách còn phức tạp, thiếu linh hoạt, không đáp ứng kịp thời các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc phân cấp nguồn thu chưa tương xứng với nhiệm vụ chi, dẫn đến tình trạng địa phương phải xin trợ cấp từ trung ương.

2.3. Thiếu Minh Bạch và Trách Nhiệm Giải Trình Trong Quản Lý Ngân Sách

Tính minh bạch trong quản lý ngân sách còn hạn chế, người dân khó tiếp cận thông tin về ngân sách. Cơ chế giám sát và kiểm tra việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả. Trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương về việc sử dụng ngân sách chưa cao. Điều này dẫn đến nguy cơ thất thoát, lãng phí và tham nhũng trong quản lý ngân sách. Cần tăng cường công khai thông tin về ngân sách và tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng.

III. Giải Pháp Phân Cấp Tài Khóa Phương Pháp Cải Thiện Cơ Chế Hiện Tại

Để giải quyết các thách thức trên, cần có các giải pháp đồng bộ để cải thiện cơ chế tài chính. Điều này bao gồm việc phân bổ ngân sách dựa trên hiệu quả, tăng cường tự chủ tài chính địa phương và nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách. Phân cấp nhiệm vụ chi cần đi đôi với phân cấp nguồn thu, tạo điều kiện cho địa phương chủ động hơn trong việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Cần có cơ chế khuyến khích các địa phương tăng cường thu ngân sách và sử dụng ngân sách hiệu quả.

3.1. Hoàn Thiện Cơ Chế Phân Bổ Ngân Sách Dựa Trên Hiệu Quả

Cần xây dựng các tiêu chí phân bổ ngân sách dựa trên hiệu quả hoạt động của các địa phương, thay vì chỉ dựa trên số lượng dân số hoặc quy mô kinh tế. Các tiêu chí này cần phản ánh được kết quả thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, cũng như hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Cần có cơ chế đánh giá khách quan và minh bạch để xác định mức độ hiệu quả của các địa phương. Điều này giúp tạo động lực cho các địa phương nâng cao hiệu quả hoạt động và sử dụng ngân sách tiết kiệm.

3.2. Tăng Cường Quyền Tự Chủ Tài Chính Cho Chính Quyền Địa Phương

Cần tăng cường quyền chủ động cho chính quyền địa phương trong việc quyết định các khoản chi, đặc biệt là chi đầu tư phát triển. Địa phương cần được trao quyền tự chủ cao hơn trong việc huy động các nguồn lực tài chính, chẳng hạn như phát hành trái phiếu địa phương. Tuy nhiên, cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo việc huy động và sử dụng các nguồn lực này hiệu quả và bền vững. Theo Tiebout, hàng hóa công nếu được cung cấp bởi CQĐP thì yếu tố cạnh tranh sẽ phát sinh một cách tự nhiên.

3.3. Nâng Cao Tính Minh Bạch và Trách Nhiệm Giải Trình

Cần tăng cường công khai thông tin về ngân sách, bao gồm cả thông tin về thu, chi và các dự án đầu tư công. Người dân cần được tạo điều kiện tiếp cận thông tin ngân sách một cách dễ dàng và thuận tiện. Cần có cơ chế để người dân tham gia vào quá trình lập kế hoạch và giám sát việc sử dụng ngân sách. Cần nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương về việc sử dụng ngân sách, thông qua việc tổ chức các cuộc đối thoại công khai và trả lời các chất vấn của đại biểu hội đồng nhân dân.

IV. Nghiên Cứu Tại Bà Rịa Vũng Tàu Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu là địa phương nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam, có số thu ngân sách nhà nước cao. Tỉnh đã tự cân đối ngân sách để đảm bảo nhiệm vụ chi. Đồng thời, dành phần lớn nguồn lực nhân sách nộp về ngân sách Trung ương để thực hiện nhiệm vụ cân đối ngân sách chung của cả nước. Song hành với thuận lợi nêu trên là khó khăn và thách thức khi có nhiều mâu thuẫn cần giải quyết. Với sự suy giảm kinh tế trong thời gian qua, cùng với việc phân cấp tài khóa chậm được sửa đổi bổ sung đã dẫn tới ngân sách tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu được hưởng trong 03 năm 2015, 2016, 2017 không đạt dự toán giao, ảnh hưởng đến điều hành quản lý ngân sách và phát triển kinh tế của tỉnh.

4.1. Thực Trạng Thu Chi Ngân Sách Tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu 1997 2017

Nghiên cứu thực trạng thu, chi ngân sách Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 1997-2017 cho thấy sự biến động của nguồn thu và nhiệm vụ chi của tỉnh. Tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa trung ương và địa phương thay đổi qua các giai đoạn, ảnh hưởng đến khả năng tự chủ tài chính của tỉnh. Kết quả thu ngân sách tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu từ năm 1997-2017 cho thấy sự phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu khí.

4.2. Ảnh Hưởng Của Phân Cấp Tài Khóa Đến Kinh Tế Bà Rịa Vũng Tàu

Phân cấp tài khóa có ảnh hưởng lớn đến khả năng đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Việc phân bổ nguồn lực chưa hợp lý có thể làm chậm quá trình phát triển của tỉnh. Tỉnh gặp khó khăn trong việc cân đối nguồn lực để đáp ứng nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển dịch vụ công và bảo vệ môi trường. Theo Kenneth Davey, (2003) phân cấp tài khóa có liên quan đến việc phân bổ nguồn lực công mà cụ thể là phân chia nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa NSTW và NSĐP.

4.3. Đề Xuất Giải Pháp Cải Thiện Quản Lý Ngân Sách Tại Bà Rịa Vũng Tàu

Đề xuất các giải pháp cụ thể để cải thiện quản lý ngân sách tại Bà Rịa - Vũng Tàu, bao gồm việc tăng cường thu ngân sách, sử dụng ngân sách hiệu quả và minh bạch, cũng như đề xuất các chính sách điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa trung ương và địa phương. Cần đa dạng hóa nguồn thu, giảm sự phụ thuộc vào dầu khí. Cần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và tăng cường kiểm soát chi ngân sách.

V. Kết Luận Triển Vọng Tương Lai Phân Cấp Tài Khóa Việt Nam

Phân cấp tài khóa là yếu tố quan trọng để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, để phân cấp tài khóa thực sự hiệu quả, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa trung ương và địa phương, cũng như sự tham gia của người dân vào quá trình quản lý ngân sách. Cần tiếp tục hoàn thiện chính sách tài khóa, tạo điều kiện cho các địa phương phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của mình. Theo Hayek(1945), CQĐP tiếp cận thông tin địa phương tốt hơn thông qua sự gần gũi với người dân.

5.1. Bài Học Kinh Nghiệm Từ Nghiên Cứu Bà Rịa Vũng Tàu

Nghiên cứu tại Bà Rịa - Vũng Tàu cung cấp nhiều bài học kinh nghiệm quý giá cho việc hoàn thiện chính sách phân cấp tài khóa trên phạm vi cả nước. Việc phân cấp cần phù hợp với đặc điểm và điều kiện của từng địa phương, đồng thời phải đảm bảo sự công bằng và minh bạch. Cần có cơ chế để khuyến khích các địa phương nỗ lực phát triển kinh tế và tăng cường thu ngân sách.

5.2. Hướng Đi Mới Cho Cải Cách Phân Cấp Tài Khóa Ở Việt Nam

Hướng đi mới cho cải cách phân cấp tài khóa ở Việt Nam là tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm của các địa phương, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách. Cần đẩy mạnh phân cấp nhiệm vụ chi cho các địa phương, đồng thời trao cho họ quyền chủ động hơn trong việc huy động các nguồn lực tài chính. Cần có cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động của các địa phương để đảm bảo việc sử dụng ngân sách hiệu quả và bền vững.

5.3. Tầm Quan Trọng Của Phân Quyền Tài Chính Trong Phát Triển Kinh Tế

Phân quyền tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Khi các địa phương có quyền chủ động hơn trong việc quản lý ngân sách, họ có thể đưa ra các quyết định phù hợp với điều kiện thực tế và nhu cầu của địa phương, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Cần tạo điều kiện cho các địa phương cạnh tranh nhau trong việc cung cấp dịch vụ công chất lượng cao và thu hút đầu tư.

Tổng quan nghiên cứu

Phân cấp tài khóa là một nội dung trọng yếu trong tổ chức bộ máy nhà nước, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý ngân sách và phát triển kinh tế xã hội. Tại Việt Nam, phân cấp tài khóa đã được thể hiện qua các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) năm 2015, tuy nhiên vẫn còn nhiều bất cập trong việc tạo động lực cho các địa phương tự cân đối ngân sách và sức ép đối với các địa phương chưa tự cân đối được. Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, là một trong những địa phương có số thu NSNN cao, đứng thứ 3 trên 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tỷ lệ phân chia nguồn thu ngân sách giữa ngân sách Trung ương (NSTW) và ngân sách địa phương (NSĐP) của tỉnh qua các giai đoạn có sự biến động rõ rệt, ví dụ giai đoạn 2017-2020, NSĐP chiếm 64%, NSTW chiếm 34%. Tuy nhiên, tỉnh cũng đối mặt với nhiều thách thức như mâu thuẫn giữa nhu cầu vốn đầu tư phát triển và nguồn lực phân cấp hạn hẹp, cũng như sự suy giảm kinh tế ảnh hưởng đến việc thực hiện dự toán ngân sách trong các năm 2015-2017. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tác động của quy định phân cấp tài khóa hiện hành đến quản trị ngân sách cấp địa phương, từ đó đề xuất các khuyến nghị chính sách hoàn thiện phân cấp tài khóa ở Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 1997-2017 tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và cải thiện chất lượng dịch vụ công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phân cấp tài khóa kinh điển, bao gồm:

• Mô hình “bỏ phiếu bằng chân” của Charles Tiebout (1956): Nhấn mạnh vai trò cạnh tranh giữa các địa phương trong cung cấp hàng hóa dịch vụ công, qua đó người dân có thể lựa chọn nơi sinh sống phù hợp với sở thích và mức thuế phải trả. Mô hình này đề xuất ba yếu tố quan trọng trong phân cấp nhiệm vụ chi: sự gắn kết giữa chi phí thuế và lợi ích, ngoại tác và lan tỏa tích cực, lợi thế kinh tế quy mô.

• Mô hình tương đồng tài khóa của Olson (1969) và lý thuyết phi tập trung hóa của Oates (1972): Phân định rõ chức năng của các cấp chính quyền trong ổn định kinh tế vĩ mô, phân phối thu nhập và phân bổ nguồn lực hiệu quả. Theo đó, chức năng ổn định và phân phối nên do Trung ương đảm nhiệm, trong khi chức năng phân bổ nên giao cho chính quyền địa phương.

• Lý thuyết sự lựa chọn công của Brennan-Buchanan (1980): Đề xuất giao quyền quyết định một số nguồn thu nhất định cho chính quyền địa phương nhằm tối đa hóa doanh thu thuế và thúc đẩy cạnh tranh thuế lành mạnh giữa các địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm phân cấp nhiệm vụ chi, phân cấp nguồn thu, trợ cấp ngân sách và quản lý vay nợ công. Ngoài ra, kinh nghiệm phân cấp tài khóa từ các quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc, Pháp, Australia và Singapore được sử dụng làm cơ sở so sánh và rút ra bài học cho Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp với phân tích số liệu thực tiễn tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu trong giai đoạn 1997-2017. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu, chi ngân sách của tỉnh, các văn bản pháp luật liên quan đến phân cấp tài khóa, báo cáo ngành và các nghiên cứu học thuật trước đó. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ số liệu ngân sách của tỉnh trong 20 năm, được thu thập từ Sở Tài chính tỉnh và các cơ quan liên quan.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• So sánh tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa NSTW và NSĐP qua các giai đoạn.

• Đánh giá thực trạng phân cấp nhiệm vụ chi và nguồn thu theo quy định Luật NSNN 2015.

• Phân tích các mâu thuẫn, bất cập trong thực tiễn quản lý ngân sách địa phương.

• Đối chiếu với các mô hình lý thuyết và kinh nghiệm quốc tế để đưa ra nhận xét và đề xuất.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ phân chia nguồn thu ngân sách giữa NSTW và NSĐP tại Bà Rịa-Vũng Tàu có sự biến động lớn: Giai đoạn 1997-2003, NSTW chiếm 52%, NSĐP 48%; đến giai đoạn 2017-2020, NSĐP tăng lên 64%, NSTW giảm còn 34%. Điều này cho thấy sự gia tăng phân cấp nguồn thu cho địa phương, tạo điều kiện cho tỉnh tự chủ ngân sách hơn.

2. Phân cấp nhiệm vụ chi giữa Trung ương và địa phương còn chưa rõ ràng: Các nhiệm vụ chi được phân cấp theo lĩnh vực nhưng chưa tạo ra sự phân định rõ ràng về trách nhiệm và quyền hạn, dẫn đến việc nhiều nhiệm vụ chi được thực hiện đồng thời bởi nhiều cấp chính quyền, làm giảm hiệu quả quản lý và khó tạo động lực cạnh tranh giữa các địa phương.

3. Ngân sách tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu trong các năm 2015-2017 không đạt dự toán giao: Việc này ảnh hưởng đến khả năng điều hành và phát triển kinh tế địa phương, phản ánh hạn chế trong cơ chế phân cấp tài khóa hiện hành, đặc biệt là trong việc tạo động lực cho địa phương tự cân đối ngân sách.

4. Hệ thống trợ cấp ngân sách hiện nay chưa tạo được sức ép và động lực cho các địa phương: NSTW vẫn chiếm vai trò chủ đạo trong việc cân đối ngân sách địa phương, dẫn đến tình trạng trông chờ, ỷ lại ở một số địa phương chưa tự cân đối được ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên có thể giải thích qua các lý thuyết phân cấp tài khóa. Việc phân cấp nguồn thu tăng lên cho địa phương phù hợp với mô hình Tiebout, giúp địa phương có động lực khai thác nguồn thu và cung cấp dịch vụ công phù hợp với nhu cầu dân cư. Tuy nhiên, sự thiếu rõ ràng trong phân cấp nhiệm vụ chi làm giảm tính trách nhiệm và hiệu quả quản lý, không tạo ra sự cạnh tranh tích cực giữa các địa phương như lý thuyết đề xuất.

So sánh với kinh nghiệm quốc tế, như Nhật Bản và Pháp, việc phân cấp nhiệm vụ chi rõ ràng và hệ thống trợ cấp ngân sách linh hoạt giúp các địa phương tự chủ hơn và nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công. Trong khi đó, tại Việt Nam, tỷ lệ phân chia nguồn thu cố định trong thời kỳ ổn định ngân sách và cơ chế trợ cấp chưa tạo được động lực cho địa phương tự cân đối ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ phân chia nguồn thu qua các giai đoạn và bảng số liệu so sánh dự toán và thực hiện ngân sách của tỉnh trong các năm 2015-2017, giúp minh họa rõ ràng các biến động và bất cập.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu linh hoạt theo hiệu quả thực hiện ngân sách địa phương: Cơ quan Trung ương nên xem xét điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu sau mỗi 2 năm dựa trên kết quả thực hiện ngân sách của địa phương, nhằm tạo động lực cho các địa phương nâng cao hiệu quả thu ngân sách. Chủ thể thực hiện: Quốc hội và Bộ Tài chính; Thời gian: 3 năm tới.

2. Rà soát và phân định rõ ràng nhiệm vụ chi giữa các cấp chính quyền: Xây dựng hệ thống tiêu chí phân bổ ngân sách dựa trên kết quả đầu ra, đảm bảo mỗi cấp chính quyền có trách nhiệm rõ ràng trong việc cung cấp hàng hóa dịch vụ công. Chủ thể thực hiện: Chính phủ, Bộ Tài chính; Thời gian: 2 năm.

3. Cải thiện cơ chế trợ cấp ngân sách: Thay vì trợ cấp 100% phần thiếu hụt ngân sách cho địa phương, cần áp dụng cơ chế trợ cấp có điều kiện, kết hợp với yêu cầu nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và trách nhiệm giải trình. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, các cơ quan liên quan; Thời gian: 3 năm.

4. Tăng cường quản lý và giám sát vay nợ công địa phương: Phân cấp vay nợ phù hợp với khả năng tự cân đối ngân sách của địa phương, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình trong quản lý nợ công để tránh rủi ro tài chính. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước; Thời gian: 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính công: Giúp hiểu rõ hơn về cơ chế phân cấp tài khóa, từ đó hoàn thiện chính sách và quy định pháp luật liên quan.

2. Các địa phương và chính quyền cấp tỉnh: Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý ngân sách, tự chủ tài chính và cải thiện hiệu quả cung cấp dịch vụ công.

3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý công và tài chính công: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về phân cấp tài khóa.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành quản lý công, kinh tế công: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc học tập và nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước và phân cấp tài khóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân cấp tài khóa là gì và tại sao quan trọng?
   Phân cấp tài khóa là sự phân chia quyền hạn và trách nhiệm về thu chi ngân sách giữa các cấp chính quyền. Nó quan trọng vì giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, tạo động lực cho địa phương phát triển và cải thiện dịch vụ công.

2. Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu có vai trò gì trong nghiên cứu này?
   Tỉnh là trường hợp điển hình có nguồn thu ngân sách cao và khả năng tự cân đối ngân sách tốt, giúp minh họa thực trạng và tác động của phân cấp tài khóa tại Việt Nam.

3. Luật NSNN 2015 có điểm mới gì về phân cấp tài khóa?
   Luật quy định quản lý ngân sách theo kết quả thực hiện nhiệm vụ, cho phép ngân sách cấp tỉnh được bội chi và điều chỉnh số bổ sung cân đối từ NSTW, tạo cơ sở cho phân cấp tài khóa linh hoạt hơn.

4. Các quốc gia khác có kinh nghiệm gì đáng học hỏi?
   Nhật Bản điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu linh hoạt; Pháp phân định rõ nhiệm vụ chi và quyền quyết định ngân sách địa phương; Australia sử dụng hệ thống trợ cấp trọn gói; Singapore áp dụng lập ngân sách theo kết quả đầu ra.

5. Làm thế nào để phân cấp tài khóa hiệu quả hơn tại Việt Nam?
   Cần điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu linh hoạt, phân định rõ nhiệm vụ chi, cải thiện cơ chế trợ cấp ngân sách và tăng cường quản lý vay nợ công địa phương, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền.

Kết luận

• Phân cấp tài khóa tại Việt Nam đã có những bước tiến, nhưng còn nhiều bất cập trong phân chia nhiệm vụ chi và cơ chế phân bổ nguồn thu.
• Tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu là ví dụ điển hình cho thấy sự cần thiết điều chỉnh chính sách phân cấp tài khóa để tạo động lực và sức ép cho các địa phương.
• Kinh nghiệm quốc tế cho thấy phân cấp tài khóa hiệu quả cần sự rõ ràng trong phân công nhiệm vụ, linh hoạt trong phân chia nguồn thu và cơ chế trợ cấp minh bạch.
• Đề xuất các giải pháp tập trung vào điều chỉnh tỷ lệ phân chia nguồn thu, phân định nhiệm vụ chi, cải thiện trợ cấp ngân sách và quản lý vay nợ công.
• Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện chính sách pháp luật, nâng cao năng lực quản lý địa phương và xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý tài chính cần xem xét áp dụng các khuyến nghị để nâng cao hiệu quả phân cấp tài khóa, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững tại Việt Nam.