Các nhân tố tác động đến nợ xấu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam giai đoạn 2017-2021

• Tác giả: Quách Tấn Đạt
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Thu Trang
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
• Đề tài: Các Nhân Tố Tác Động Đến Nợ Xấu Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Công Thương Việt Nam Giai Đoạn 2017-2021
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• ABSTRACT
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Đặt vấn đề
• 1.2. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.3.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.4. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5.1. Đối tượng
• 1.5.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.6. Khoảng trống nghiên cứu
• 1.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1.8. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
• 1.9. Kết cấu của đề tài
• 1.10. TÓM TẮT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NỢ XẤU
• 2.1. Tổng quan về nợ xấu
• 2.2. Khảo lược các nghiên cứu trước đây có liên quan
• 2.2.1. Nghiên cứu ngoài nước
• 2.2.2. Nghiên cứu trong nước
• 2.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Trình tự thực hiện nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp ước lượng mô hình
• 3.3. Xử lý số liệu nghiên cứu
• 3.4. Xây dựng mô hình nghiên cứu
• 3.4.1. Biến phụ thuộc
• 3.4.2. Các biến độc lập
• 3.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Tổng quan Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam
• 4.1.1. Thông tin chung
• 4.1.2. Ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh
• 4.1.3. Lịch sử hình thành và phát triển
• 4.1.4. Một số chỉ tiêu tài chính trong các năm qua
• 4.1.5. Thực trạng ứng phó giảm thiểu rủi ro nợ xấu trong các năm qua
• 4.2. Thống kê mô tả các biến nghiên cứu
• 4.3. Kết quả mô hình hồi quy
• 4.3.1. Biến Tốc độ tăng trưởng tín dụng (DELTACREDIT)
• 4.3.2. Biến Tốc độ tăng trưởng GDP (DELTAGDP)
• 4.3.3. Biến Vốn chủ sở hữu trên tài sản (ETA)
• 4.3.4. Biến Tỷ lệ trích lập dự phòng (LLR)
• 4.3.5. Biến Nợ xấu kỳ trước (PRENPL)
• 4.3.6. Biến tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA)
• 4.3.7. Biến quy mô ngân hàng (SIZE)
• 4.4. Kiểm định một số khuyết tật của phương pháp ước lượng
• 4.4.1. Kiểm định đa cộng tuyến
• 4.4.2. Kiểm định phương sai sai số thay đổi
• 4.4.3. Kiểm định tự tương quan
• 4.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ GIẢM THIỂU NỢ XẤU TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM
• 5.1. Kết luận đề tài nghiên cứu
• 5.2. Giải pháp nhằm giảm thiểu nợ xấu tại VietinBank
• 5.2.1. Định hướng hoạt động của VietinBank về công tác tín dụng, giảm thiểu nợ xấu
• 5.2.2. Đề xuất giải pháp nhằm giảm thiểu nợ xấu tại VietinBank
• 5.3. Kiến nghị đối với Chính Phủ và Ngân Hàng Nhà Nước
• 5.3.1. Thực hiện chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ thích hợp
• 5.3.2. Chính sách lãi suất phù hợp với từng giai đoạn của nền kinh tế
• 5.3.3. Khuyến khích, đẩy mạnh quá trình hợp nhất, sáp nhập ngân hàng. Nâng cao vai trò của VAMC trong hoạt động xử lý nợ xấu
• 5.4. Hạn chế của đề tài và gợi mở cho các nghiên cứu tiếp theo
• 5.4.1. Hạn chế của đề tài
• 5.4.2. Gợi mở hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nợ Xấu VietinBank Ảnh Hưởng Thách Thức

Nợ xấu là một vấn đề nhức nhối đối với hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động. Tại VietinBank, việc quản lý nợ xấu trong giai đoạn 2017-2021 càng trở nên cấp thiết do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Theo báo cáo tài chính năm 2021, các ngân hàng Việt Nam đều tăng cường trích lập dự phòng rủi ro, thể hiện sự chủ động đối phó với nguy cơ gia tăng nợ xấu. VietinBank cũng không ngoại lệ, với tỷ lệ bao phủ nợ xấu đạt 171% vào cuối năm 2021, tăng mạnh so với các năm trước. Tuy nhiên, việc tăng trích lập dự phòng cũng cho thấy áp lực lớn lên lợi nhuận của ngân hàng. Việc phân tích các yếu tố tác động đến nợ xấu là rất quan trọng để đưa ra các giải pháp phù hợp, giúp VietinBank hoạt động ổn định và hiệu quả.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Nợ Xấu VietinBank

Nợ xấu, hay còn gọi là nợ khó đòi, là các khoản nợ mà người vay không có khả năng trả nợ đúng hạn hoặc không thể trả nợ đầy đủ. Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), nợ được phân thành 5 nhóm, từ nợ đủ tiêu chuẩn đến nợ có khả năng mất vốn. Việc phân loại nợ chính xác là rất quan trọng để đánh giá đúng thực trạng tài chính của ngân hàng và có biện pháp xử lý phù hợp. Theo IMF và World Bank, việc phân loại nợ phải được thực hiện một cách minh bạch, dựa trên các tiêu chí rõ ràng, đảm bảo phản ánh đúng rủi ro tín dụng của ngân hàng. Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc phân loại nợ bao gồm khả năng trả nợ của khách hàng, giá trị tài sản đảm bảo và tình hình kinh tế vĩ mô.

1.2. Tầm Quan Trọng của Kiểm Soát Nợ Xấu VietinBank

Kiểm soát nợ xấu có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của VietinBank. Tỷ lệ nợ xấu cao có thể làm giảm lợi nhuận, suy giảm vốn chủ sở hữu và ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng. Hơn nữa, nợ xấu còn gây ra rủi ro hệ thống, ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) luôn yêu cầu các ngân hàng thương mại, bao gồm cả VietinBank, phải có các biện pháp kiểm soát nợ xấu hiệu quả, như tăng cường quản lý rủi ro tín dụng, nâng cao chất lượng thẩm định dự án và có các chính sách thu hồi nợ phù hợp. Việc kiểm soát nợ xấu cũng giúp ngân hàng có thêm nguồn vốn để tái đầu tư và mở rộng hoạt động kinh doanh.

II. Phân Tích Các Yếu Tố Nội Tại Ảnh Hưởng Nợ Xấu

Các yếu tố nội tại của VietinBank, như tốc độ tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ trích lập dự phòng, lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và quy mô ngân hàng, đều có ảnh hưởng đáng kể đến nợ xấu. Tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể dẫn đến việc ngân hàng nới lỏng tiêu chuẩn cho vay, làm tăng rủi ro nợ xấu. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu cao giúp ngân hàng có khả năng hấp thụ rủi ro tốt hơn. Tỷ lệ trích lập dự phòng thể hiện khả năng của ngân hàng trong việc đối phó với nợ xấu. ROA phản ánh hiệu quả hoạt động của ngân hàng, và quy mô ngân hàng có thể ảnh hưởng đến khả năng quản lý rủi ro.

2.1. Tác Động của Tăng Trưởng Tín Dụng Đến Nợ Xấu

Tốc độ tăng trưởng tín dụng có mối quan hệ phức tạp với nợ xấu. Một mặt, tăng trưởng tín dụng giúp ngân hàng tăng doanh thu và lợi nhuận. Mặt khác, nếu tăng trưởng quá nhanh và không kiểm soát, ngân hàng có thể phải đối mặt với nguy cơ nợ xấu gia tăng. Theo nghiên cứu của Quách Tấn Đạt (2023), tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể khiến ngân hàng nới lỏng tiêu chuẩn cho vay, chấp nhận rủi ro cao hơn để đạt được mục tiêu tăng trưởng. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng. Vì vậy, VietinBank cần có chính sách tăng trưởng tín dụng hợp lý, đảm bảo chất lượng tín dụng và kiểm soát rủi ro hiệu quả.

2.2. Vai Trò của Vốn Chủ Sở Hữu và Trích Lập Dự Phòng

Vốn chủ sở hữu đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ ngân hàng trước các cú sốc tài chính. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (ETA) cao cho thấy ngân hàng có khả năng hấp thụ rủi ro tốt hơn. Tỷ lệ trích lập dự phòng cũng là một chỉ số quan trọng, thể hiện khả năng của ngân hàng trong việc đối phó với nợ xấu. Khi tỷ lệ trích lập dự phòng cao, ngân hàng có thể giảm thiểu tác động tiêu cực của nợ xấu đến lợi nhuận và vốn chủ sở hữu. VietinBank cần duy trì tỷ lệ vốn chủ sở hữu và tỷ lệ trích lập dự phòng ở mức an toàn, tuân thủ các quy định của NHNN và chuẩn mực quốc tế.

2.3. Ảnh Hưởng của ROA và Quy Mô Ngân Hàng VietinBank

ROA (Return on Assets) là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động của ngân hàng. ROA cao cho thấy ngân hàng sử dụng tài sản hiệu quả và tạo ra lợi nhuận tốt. Quy mô ngân hàng cũng có thể ảnh hưởng đến nợ xấu. Các ngân hàng lớn thường có lợi thế về quy mô, có thể đầu tư vào công nghệ và hệ thống quản lý rủi ro tốt hơn. Tuy nhiên, quy mô lớn cũng có thể gây khó khăn trong việc quản lý và kiểm soát rủi ro. VietinBank cần duy trì ROA ở mức cao và tận dụng lợi thế quy mô để nâng cao hiệu quả hoạt động và kiểm soát rủi ro nợ xấu.

III. Yếu Tố Vĩ Mô Tác Động Nợ Xấu VietinBank 2017 2021

Các yếu tố vĩ mô, như tốc độ tăng trưởng GDP và lạm phát, có ảnh hưởng lớn đến nợ xấu. Tăng trưởng GDP cao thường đi kèm với tăng trưởng tín dụng và cải thiện khả năng trả nợ của khách hàng. Lạm phát cao có thể làm giảm giá trị thực của các khoản nợ, gây khó khăn cho người vay. Ngoài ra, các chính sách tiền tệ và tài khóa của chính phủ cũng có thể ảnh hưởng đến nợ xấu thông qua việc tác động đến lãi suất và tăng trưởng kinh tế. Nghiên cứu của Quách Tấn Đạt (2023) cũng chỉ ra rằng, tốc độ tăng trưởng GDP có tác động ngược chiều đến nợ xấu tại VietinBank trong giai đoạn 2017-2021.

3.1. Tác Động của Tăng Trưởng GDP Đến Nợ Xấu VietinBank

Tốc độ tăng trưởng GDP (Gross Domestic Product) là một chỉ số quan trọng phản ánh tình hình sức khỏe của nền kinh tế. Khi GDP tăng trưởng mạnh, thu nhập của người dân và doanh nghiệp tăng lên, từ đó cải thiện khả năng trả nợ. Ngược lại, khi GDP tăng trưởng chậm hoặc suy thoái, khả năng trả nợ của khách hàng giảm sút, dẫn đến nợ xấu gia tăng. VietinBank cần theo dõi sát sao tình hình tăng trưởng GDP và điều chỉnh chính sách tín dụng phù hợp để giảm thiểu rủi ro nợ xấu.

3.2. Ảnh Hưởng của Lạm Phát và Lãi Suất Đến Nợ Xấu

Lạm phát và lãi suất có tác động phức tạp đến nợ xấu. Lạm phát cao có thể làm giảm giá trị thực của các khoản nợ, nhưng cũng có thể làm giảm sức mua của người tiêu dùng và gây khó khăn cho doanh nghiệp. Lãi suất cao có thể làm tăng chi phí vay vốn, gây áp lực lên người vay và làm tăng nguy cơ nợ xấu. NHNN cần điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt, đảm bảo ổn định giá trị đồng tiền và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. VietinBank cần quản lý rủi ro lãi suất và lạm phát một cách hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực đến nợ xấu.

IV. Ứng Dụng Mô Hình OLS Phân Tích Nợ Xấu VietinBank

Nghiên cứu sử dụng phương pháp Pooled OLS để ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại VietinBank trong giai đoạn 2017-2021. Mô hình bao gồm các biến độc lập như tốc độ tăng trưởng tín dụng, vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ trích lập dự phòng, nợ xấu kỳ trước, lợi nhuận trên tổng tài sản, quy mô ngân hàng và tốc độ tăng trưởng GDP. Kết quả cho thấy các biến vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ trích lập dự phòng và nợ xấu kỳ trước có tác động cùng chiều đến nợ xấu, trong khi các biến còn lại có ảnh hưởng ngược chiều. Kết quả này có thể được sử dụng để xây dựng các chính sách và giải pháp nhằm giảm thiểu nợ xấu tại VietinBank.

4.1. Giải Thích Mô Hình Hồi Quy Pooled OLS về Nợ Xấu

Phương pháp Pooled OLS (Ordinary Least Squares) là một phương pháp thống kê được sử dụng để ước lượng các hệ số của một mô hình hồi quy. Trong nghiên cứu này, Pooled OLS được sử dụng để ước lượng tác động của các yếu tố như tăng trưởng tín dụng, vốn chủ sở hữu, tỷ lệ trích lập dự phòng, GDP… đến nợ xấu của VietinBank. Mô hình hồi quy được xây dựng dựa trên dữ liệu bảng, bao gồm các quan sát theo thời gian cho các biến số nghiên cứu. Kết quả ước lượng cho phép xác định mức độ và hướng tác động của từng yếu tố đến nợ xấu.

4.2. Kết Quả Ước Lượng và Kiểm Định Mô Hình Nợ Xấu

Kết quả ước lượng mô hình Pooled OLS cho thấy một số yếu tố có tác động đáng kể đến nợ xấu tại VietinBank. Ví dụ, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản có tác động tiêu cực đến nợ xấu, cho thấy ngân hàng có vốn chủ sở hữu mạnh mẽ có khả năng kiểm soát nợ xấu tốt hơn. Tỷ lệ trích lập dự phòng cũng có tác động tiêu cực, cho thấy việc trích lập dự phòng đầy đủ giúp giảm thiểu tác động của nợ xấu. Ngược lại, tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể làm tăng nợ xấu. Mô hình cũng được kiểm định để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.

V. Kiến Nghị Giải Pháp Giảm Thiểu Nợ Xấu VietinBank

Để giảm thiểu nợ xấu, VietinBank cần có các giải pháp đồng bộ, bao gồm tăng cường quản lý rủi ro tín dụng, nâng cao chất lượng thẩm định dự án, có chính sách thu hồi nợ hiệu quả và chủ động xử lý nợ xấu. Ngoài ra, NHNN cũng cần có các chính sách hỗ trợ, như điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt, tạo điều kiện cho các ngân hàng xử lý nợ xấu. Việc hợp tác giữa ngân hàng và cơ quan quản lý là rất quan trọng để giải quyết vấn đề nợ xấu một cách hiệu quả.

5.1. Tăng Cường Quản Lý Rủi Ro Tín Dụng Thẩm Định Dự Án

Quản lý rủi ro tín dụng là một trong những yếu tố then chốt để kiểm soát nợ xấu. VietinBank cần có quy trình quản lý rủi ro tín dụng chặt chẽ, từ khâu thẩm định dự án, phê duyệt tín dụng đến giám sát và thu hồi nợ. Quy trình thẩm định dự án cần được thực hiện một cách kỹ lưỡng, đánh giá đầy đủ các yếu tố rủi ro và tiềm năng của dự án. VietinBank cần đầu tư vào công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao chất lượng thẩm định dự án.

5.2. Chính Sách Thu Hồi Nợ và Xử Lý Nợ Xấu Chủ Động

VietinBank cần có chính sách thu hồi nợ hiệu quả, bao gồm các biện pháp như đàm phán với khách hàng, tái cơ cấu nợ, phát mại tài sản đảm bảo và khởi kiện ra tòa. Việc xử lý nợ xấu cần được thực hiện một cách chủ động và kịp thời, tránh để nợ xấu kéo dài, gây tổn thất cho ngân hàng. VietinBank có thể hợp tác với các công ty quản lý tài sản (AMC) để xử lý nợ xấu hiệu quả hơn.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Nợ Xấu VietinBank Tương Lai

Nghiên cứu đã xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại VietinBank trong giai đoạn 2017-2021, bao gồm các yếu tố nội tại của ngân hàng và các yếu tố vĩ mô. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chính sách và giải pháp nhằm giảm thiểu nợ xấu và đảm bảo sự ổn định của VietinBank. Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế, như phạm vi nghiên cứu giới hạn trong một giai đoạn thời gian nhất định và chỉ tập trung vào một ngân hàng. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, bao gồm nhiều ngân hàng hơn và xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến nợ xấu.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu và Ý Nghĩa Thực Tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các yếu tố như tốc độ tăng trưởng tín dụng, vốn chủ sở hữu, tỷ lệ trích lập dự phòng và tăng trưởng GDP có ảnh hưởng đáng kể đến nợ xấu tại VietinBank. Kết quả này có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý có cái nhìn sâu sắc hơn về các yếu tố tác động đến nợ xấu và đưa ra các quyết định chính sách phù hợp.

6.2. Hạn Chế của Nghiên Cứu và Gợi Ý Nghiên Cứu Tiếp Theo

Nghiên cứu có một số hạn chế, như phạm vi nghiên cứu giới hạn trong một giai đoạn thời gian nhất định và chỉ tập trung vào một ngân hàng. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu, bao gồm nhiều ngân hàng hơn và xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến nợ xấu, chẳng hạn như chất lượng quản trị ngân hàng, môi trường pháp lý và các yếu tố xã hội. Ngoài ra, các nghiên cứu tiếp theo có thể sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn để đánh giá tác động của các yếu tố đến nợ xấu.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2021, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam (VietinBank) đã trải qua nhiều biến động về tỷ lệ nợ xấu, đặc biệt chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19. Theo báo cáo tài chính, tỷ lệ bao phủ nợ xấu của VietinBank tăng từ 119% vào cuối quý 3 năm 2021 lên 171% vào cuối năm 2021, phản ánh nỗ lực gia tăng dự phòng rủi ro tín dụng. Nợ xấu là một trong những thách thức lớn đối với các ngân hàng thương mại, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động và sự ổn định của hệ thống tài chính. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố tác động đến tỷ lệ nợ xấu tại VietinBank trong giai đoạn này, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro nợ xấu, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị tín dụng và ổn định hoạt động ngân hàng.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu tài chính của VietinBank từ quý 1/2017 đến quý 4/2021, kết hợp với các chỉ số kinh tế vĩ mô như tốc độ tăng trưởng GDP. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh các ngân hàng Việt Nam đang đối mặt với áp lực gia tăng nợ xấu do tác động của dịch bệnh và biến động kinh tế. Kết quả nghiên cứu sẽ hỗ trợ các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước trong việc hoạch định chính sách và biện pháp kiểm soát nợ xấu hiệu quả, góp phần duy trì sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về rủi ro tín dụng và nợ xấu trong ngân hàng. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết rủi ro tín dụng (Credit Risk Theory): Giải thích nguyên nhân và cơ chế phát sinh nợ xấu, bao gồm các yếu tố vĩ mô như chu kỳ kinh tế, lạm phát, và các yếu tố vi mô như quản trị tín dụng, năng lực tài chính của ngân hàng.

2. Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến (Multiple Linear Regression Model): Sử dụng phương pháp Pooled Ordinary Least Squares (Pooled OLS) để ước lượng mức độ ảnh hưởng của các biến độc lập đến biến phụ thuộc là tỷ lệ nợ xấu (NPL).

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: tỷ lệ nợ xấu (NPL), tốc độ tăng trưởng tín dụng, vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (ETA), tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng (LLR), nợ xấu kỳ trước (PRENPL), lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), quy mô ngân hàng (SIZE), và tốc độ tăng trưởng GDP (DELTAGDP).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng (panel data) thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất của VietinBank và các nguồn dữ liệu kinh tế vĩ mô từ World Bank, IMF trong giai đoạn 2017-2021. Cỡ mẫu gồm các quan sát theo quý trong 5 năm, tổng cộng khoảng 20 quan sát.

Phương pháp phân tích chính là hồi quy tuyến tính Pooled OLS nhằm đánh giá tác động của các biến độc lập đến tỷ lệ nợ xấu. Trước khi hồi quy, tác giả thực hiện kiểm định đa cộng tuyến (VIF), kiểm định tự tương quan và phương sai sai số thay đổi để đảm bảo tính hợp lệ của mô hình. Phần mềm Eviews 9 được sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: thu thập dữ liệu, thống kê mô tả, xây dựng mô hình hồi quy, kiểm định các khuyết tật mô hình, điều chỉnh mô hình và phân tích kết quả. Phương pháp này giúp xác định rõ các nhân tố có ảnh hưởng cùng chiều hoặc ngược chiều với tỷ lệ nợ xấu, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (ETA) có tác động cùng chiều với nợ xấu: Kết quả hồi quy cho thấy hệ số của ETA dương, nghĩa là khi tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản tăng, tỷ lệ nợ xấu cũng tăng. Điều này phản ánh thực tế VietinBank tăng vốn điều lệ để nâng cao khả năng xử lý nợ xấu, đồng thời vốn chủ sở hữu cao hơn cũng cho phép ngân hàng chịu đựng rủi ro nợ xấu lớn hơn.

2. Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng (LLR) và nợ xấu kỳ trước (PRENPL) cũng có tác động cùng chiều với nợ xấu: Việc tăng trích lập dự phòng và tồn đọng nợ xấu kỳ trước làm tăng tỷ lệ nợ xấu hiện tại, cho thấy nợ xấu có tính chất kéo dài và ngân hàng phải dự phòng nhiều hơn để bù đắp tổn thất.

3. Tốc độ tăng trưởng tín dụng (DELTACREDIT), lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), quy mô ngân hàng (SIZE) và tốc độ tăng trưởng GDP (DELTAGDP) có tác động ngược chiều với nợ xấu: Tăng trưởng tín dụng và GDP cao giúp cải thiện khả năng trả nợ của khách hàng, giảm tỷ lệ nợ xấu. ROA cao phản ánh hiệu quả hoạt động tốt, giúp ngân hàng kiểm soát rủi ro tín dụng tốt hơn. Quy mô ngân hàng lớn cũng giúp giảm tỷ lệ nợ xấu nhờ năng lực quản trị và nguồn lực tài chính mạnh.

4. Kiểm định mô hình: Các kiểm định đa cộng tuyến (VIF < 10), tự tương quan và phương sai sai số thay đổi đều cho thấy mô hình hồi quy phù hợp và các biến độc lập có ý nghĩa thống kê.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, đồng thời phản ánh đúng thực trạng của VietinBank trong giai đoạn chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19. Việc vốn chủ sở hữu và dự phòng rủi ro tăng cùng với nợ xấu cho thấy ngân hàng chủ động chuẩn bị nguồn lực để ứng phó với rủi ro tín dụng gia tăng. Tác động ngược chiều của tăng trưởng tín dụng và GDP với nợ xấu minh chứng cho vai trò quan trọng của nền kinh tế vĩ mô trong kiểm soát rủi ro tín dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng các biến chính như tỷ lệ nợ xấu, vốn chủ sở hữu, tỷ lệ trích lập dự phòng và tốc độ tăng trưởng tín dụng qua các quý, giúp trực quan hóa mối quan hệ và biến động theo thời gian. Bảng hồi quy chi tiết cũng hỗ trợ minh chứng cho các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý vốn chủ sở hữu: VietinBank cần tiếp tục nâng cao tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản nhằm tăng khả năng chịu đựng rủi ro và xử lý nợ xấu. Mục tiêu đạt chuẩn Basel II và Basel III trong vòng 2-3 năm tới là cần thiết, do Ban lãnh đạo ngân hàng thực hiện.

2. Cải thiện công tác trích lập dự phòng: Ngân hàng nên xây dựng chính sách trích lập dự phòng phù hợp, cân đối giữa việc dự phòng đủ để bù đắp tổn thất và hạn chế chi phí hoạt động tăng cao. Việc này cần được thực hiện thường xuyên và minh bạch, do bộ phận quản lý rủi ro tín dụng đảm nhiệm.

3. Kiểm soát tăng trưởng tín dụng hợp lý: VietinBank cần duy trì tốc độ tăng trưởng tín dụng ổn định, ưu tiên cho vay các ngành nghề có tiềm năng phát triển và khả năng trả nợ cao. Mục tiêu là giảm thiểu rủi ro tín dụng trong vòng 1-2 năm tới, do phòng tín dụng phối hợp với ban điều hành thực hiện.

4. Tăng cường giám sát và đánh giá rủi ro tín dụng: Áp dụng các công nghệ phân tích dữ liệu và cảnh báo sớm để phát hiện các khoản vay có nguy cơ trở thành nợ xấu. Việc này cần được triển khai ngay và liên tục cập nhật, do phòng công nghệ thông tin và quản lý rủi ro phối hợp thực hiện.

5. Hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn: Tiếp tục triển khai các chính sách cơ cấu lại nợ, gia hạn thời gian trả nợ, giảm lãi suất ưu đãi cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh hoặc khó khăn kinh tế, nhằm giảm áp lực nợ xấu phát sinh mới. Ban điều hành và phòng khách hàng doanh nghiệp chịu trách nhiệm thực hiện trong 1 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo và quản lý VietinBank: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách quản trị rủi ro tín dụng, nâng cao hiệu quả kiểm soát nợ xấu, từ đó cải thiện hoạt động kinh doanh.

2. Cơ quan quản lý nhà nước (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam): Thông tin về các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu giúp hoàn thiện khung pháp lý, chính sách giám sát và hỗ trợ các ngân hàng thương mại trong việc kiểm soát rủi ro tín dụng.

3. Các ngân hàng thương mại cổ phần khác: Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng tham khảo cho các ngân hàng có quy mô và đặc điểm tương tự VietinBank nhằm nâng cao năng lực quản lý nợ xấu.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích chuyên sâu về nợ xấu, góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghiên cứu học thuật trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

1. Nợ xấu là gì và tại sao nó quan trọng đối với ngân hàng?
   Nợ xấu là các khoản nợ không được trả đúng hạn hoặc có nguy cơ mất vốn, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và khả năng thanh khoản của ngân hàng. Kiểm soát nợ xấu giúp ngân hàng duy trì hoạt động ổn định và bền vững.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tỷ lệ nợ xấu tại VietinBank?
   Các nhân tố chính gồm vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng, nợ xấu kỳ trước, tốc độ tăng trưởng tín dụng, lợi nhuận trên tổng tài sản, quy mô ngân hàng và tốc độ tăng trưởng GDP.

3. Tăng trưởng tín dụng có làm tăng nợ xấu không?
   Tăng trưởng tín dụng có thể tác động ngược chiều hoặc cùng chiều với nợ xấu tùy vào bối cảnh. Tại VietinBank, tăng trưởng tín dụng có tác động ngược chiều, nghĩa là tăng trưởng tín dụng hợp lý giúp giảm nợ xấu nhờ kiểm soát chất lượng tín dụng tốt.

4. Làm thế nào để ngân hàng giảm thiểu nợ xấu hiệu quả?
   Ngân hàng cần tăng vốn chủ sở hữu, cải thiện công tác trích lập dự phòng, kiểm soát tăng trưởng tín dụng, áp dụng công nghệ giám sát rủi ro và hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn để giảm thiểu nợ xấu.

5. Tại sao tốc độ tăng trưởng GDP lại ảnh hưởng đến nợ xấu?
   GDP tăng cao phản ánh nền kinh tế phát triển, giúp khách hàng có khả năng trả nợ tốt hơn, từ đó giảm tỷ lệ nợ xấu. Ngược lại, GDP giảm làm tăng rủi ro nợ xấu do khó khăn kinh tế.

Kết luận

• Xác định rõ các nhân tố tác động đến tỷ lệ nợ xấu tại VietinBank trong giai đoạn 2017-2021, bao gồm cả yếu tố vi mô và vĩ mô.
• Vốn chủ sở hữu, tỷ lệ trích lập dự phòng và nợ xấu kỳ trước có tác động cùng chiều với nợ xấu, trong khi tăng trưởng tín dụng, ROA, quy mô ngân hàng và GDP tác động ngược chiều.
• Mô hình hồi quy Pooled OLS được kiểm định đầy đủ, đảm bảo độ tin cậy và phù hợp với dữ liệu nghiên cứu.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu nợ xấu, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại VietinBank.
• Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các ngân hàng khác để so sánh và hoàn thiện chính sách.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý ngân hàng, cơ quan quản lý và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, góp phần thúc đẩy sự phát triển ổn định và bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.