Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ tài chính (FinTech), dịch vụ thanh toán bằng FinTech đã trở thành xu hướng chủ đạo, đặc biệt tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh. Năm 2022, khảo sát trên 314 cá nhân gồm 157 nhân viên văn phòng và 157 công nhân sản xuất tại các công ty sản xuất lớn ở TP.HCM đã được thực hiện nhằm nghiên cứu các nhân tố tác động đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán bằng FinTech. Mục tiêu nghiên cứu là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán FinTech, từ đó giúp các doanh nghiệp ví điện tử tối ưu hóa chiến lược phát triển sản phẩm và thu hút khách hàng. Nghiên cứu tập trung vào hai nhóm đối tượng chính, trong bối cảnh hậu đại dịch Covid-19, khi thói quen tiêu dùng và thanh toán có nhiều thay đổi đáng kể. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu định lượng cụ thể, giúp các công ty FinTech và ngân hàng hiểu rõ hơn về hành vi người dùng, từ đó nâng cao hiệu quả cạnh tranh và phát triển bền vững trong thị trường tài chính số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) và Lý thuyết chấp nhận công nghệ (TAM). TRA tập trung vào ý định hành vi được quyết định bởi thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan từ môi trường xã hội, giải thích xu hướng hành vi của người tiêu dùng dựa trên nhận thức và ảnh hưởng xã hội. TAM, phát triển từ TRA, nhấn mạnh vai trò của cảm nhận về tính hữu ích và tính dễ sử dụng trong việc chấp nhận công nghệ mới, đặc biệt phù hợp với nghiên cứu về FinTech. Các khái niệm chính bao gồm: cảm nhận hữu ích (perceived usefulness), cảm nhận dễ sử dụng (perceived ease of use), thái độ người dùng, ý định sử dụng (behavioral intention) và các đặc điểm nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn và môi trường làm việc. Mô hình nghiên cứu lý thuyết được xây dựng dựa trên TAM, mở rộng để so sánh sự khác biệt giữa nhân viên văn phòng và công nhân sản xuất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng với dữ liệu sơ cấp thu thập từ 314 phiếu khảo sát hợp lệ, chia đều giữa nhân viên văn phòng và công nhân sản xuất tại các công ty lớn ở TP.HCM trong năm 2022. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho hai nhóm đối tượng nghiên cứu. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS để thống kê mô tả và SmartPLS để thực hiện phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (PLS-SEM). Các bước phân tích bao gồm: thống kê mô tả đặc điểm nhân khẩu học, đánh giá độ tin cậy và độ chính xác của thang đo, kiểm định đa cộng tuyến, phân tích hệ số hồi quy và kiểm định giả thuyết. Phương pháp PLS-SEM được lựa chọn do phù hợp với mô hình phức tạp và kích thước mẫu vừa phải, giúp kiểm định mối quan hệ giữa các biến tiềm ẩn trong mô hình nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cảm nhận dễ sử dụng có tác động mạnh hơn cảm nhận hữu ích đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán FinTech. Kết quả phân tích cho thấy cảm nhận dễ sử dụng có hệ số tác động lớn hơn, đặc biệt với nhóm công nhân sản xuất, trong khi nhóm nhân viên văn phòng cảm nhận hữu ích cũng có ảnh hưởng nhưng thấp hơn.
  2. Sự khác biệt giữa hai nhóm đối tượng về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố. Đối với công nhân sản xuất, cảm nhận dễ sử dụng có tác động tích cực rõ rệt hơn so với nhân viên văn phòng, phản ánh nhu cầu ưu tiên sự đơn giản và thuận tiện trong sử dụng công nghệ.
  3. Thái độ người dùng đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc hình thành ý định sử dụng. Thái độ tích cực đối với dịch vụ FinTech làm tăng ý định sử dụng, được củng cố bởi các biến quan sát có giá trị trung bình cao (trên 4 trên thang Likert 5 điểm).
  4. Đặc điểm nhân khẩu học ảnh hưởng đến ý định sử dụng. Nhóm tuổi từ 25 đến 34 chiếm tỷ lệ cao nhất (41.1%) và có xu hướng sử dụng dịch vụ FinTech nhiều hơn, trong khi nhóm trên 49 tuổi ít quan tâm hơn. Trình độ học vấn đại học trở lên chiếm 46.8%, cho thấy nhóm này có nhận thức và nhu cầu sử dụng dịch vụ cao hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân cảm nhận dễ sử dụng có tác động lớn hơn có thể do đặc thù công việc và trình độ công nghệ của công nhân sản xuất, họ ưu tiên sự tiện lợi và thao tác đơn giản khi sử dụng ví điện tử. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước cho thấy tính dễ sử dụng là yếu tố quyết định trong việc chấp nhận công nghệ mới. So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả cũng khẳng định vai trò của thái độ và chuẩn chủ quan trong mô hình TRA và TAM. Việc nhóm nhân viên văn phòng có cảm nhận hữu ích ảnh hưởng đến ý định sử dụng phản ánh nhu cầu cao về hiệu quả và tính năng của dịch vụ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ tác động của các nhân tố giữa hai nhóm đối tượng, cũng như bảng thống kê mô tả đặc điểm nhân khẩu học và các biến quan sát. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển sản phẩm và chiến lược tiếp thị cho các công ty FinTech, giúp tối ưu hóa trải nghiệm người dùng và tăng tỷ lệ chấp nhận dịch vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cải tiến giao diện và trải nghiệm người dùng để nâng cao cảm nhận dễ sử dụng. Các công ty ví điện tử nên tập trung phát triển giao diện thân thiện, thao tác đơn giản, phù hợp với nhóm công nhân sản xuất, nhằm tăng tỷ lệ sử dụng trong vòng 6-12 tháng tới.
  2. Phát triển các tính năng hữu ích, đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhóm nhân viên văn phòng. Tích hợp các tiện ích như quản lý chi tiêu, thanh toán hóa đơn tự động, ưu đãi cá nhân hóa để nâng cao cảm nhận hữu ích, thực hiện trong 12-18 tháng.
  3. Tăng cường chiến dịch truyền thông và giáo dục người dùng về lợi ích và cách sử dụng dịch vụ FinTech. Đặc biệt chú trọng nhóm người dùng lớn tuổi và trình độ học vấn thấp, nhằm giảm rào cản công nghệ và tăng sự tin tưởng, triển khai liên tục trong năm.
  4. Phối hợp với các cơ quan quản lý để hoàn thiện khung pháp lý và đảm bảo an toàn bảo mật. Tạo môi trường pháp lý minh bạch, bảo vệ quyền lợi người dùng, giúp tăng lòng tin và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường FinTech trong 2-3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các doanh nghiệp FinTech và ví điện tử: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc giúp doanh nghiệp tối ưu hóa sản phẩm, nâng cao trải nghiệm người dùng và phát triển chiến lược tiếp thị hiệu quả.
  2. Ngân hàng và tổ chức tài chính truyền thống: Tham khảo để hiểu rõ xu hướng chuyển đổi số, cạnh tranh và hợp tác với các công ty FinTech, từ đó xây dựng mô hình kinh doanh phù hợp.
  3. Cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, khung pháp lý quản lý FinTech, đảm bảo phát triển thị trường minh bạch, an toàn và bền vững.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng, Công nghệ thông tin: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích PLS-SEM và các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi người dùng trong lĩnh vực FinTech.

Câu hỏi thường gặp

  1. FinTech là gì và tại sao nó quan trọng trong lĩnh vực tài chính?
    FinTech là công nghệ tài chính, ứng dụng công nghệ số để cải thiện dịch vụ tài chính. Nó giúp giảm chi phí, tăng tiện ích và trải nghiệm người dùng, đặc biệt trong thanh toán điện tử, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành tài chính.

  2. Tại sao cảm nhận dễ sử dụng lại quan trọng hơn cảm nhận hữu ích trong nghiên cứu này?
    Vì đối tượng công nhân sản xuất ưu tiên sự đơn giản và thuận tiện khi sử dụng công nghệ, cảm nhận dễ sử dụng giúp họ dễ dàng tiếp cận và chấp nhận dịch vụ hơn, từ đó tăng ý định sử dụng.

  3. Phương pháp PLS-SEM là gì và tại sao được sử dụng trong nghiên cứu?
    PLS-SEM là phương pháp phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính từng phần, phù hợp với mô hình phức tạp và kích thước mẫu vừa phải. Nó giúp kiểm định mối quan hệ giữa các biến tiềm ẩn và đánh giá độ tin cậy của mô hình.

  4. Nhóm đối tượng nào có tỷ lệ sử dụng FinTech cao nhất theo nghiên cứu?
    Nhóm tuổi từ 25 đến 34 và có trình độ học vấn đại học trở lên có tỷ lệ sử dụng dịch vụ FinTech cao nhất, do họ có nhận thức tốt hơn về công nghệ và nhu cầu sử dụng dịch vụ tài chính số.

  5. Các doanh nghiệp FinTech nên làm gì để thu hút người dùng mới?
    Nên tập trung cải tiến giao diện thân thiện, phát triển tính năng hữu ích, tăng cường truyền thông giáo dục người dùng và đảm bảo an toàn bảo mật để xây dựng lòng tin và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định cảm nhận dễ sử dụng là nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán FinTech, đặc biệt với công nhân sản xuất.
  • Thái độ tích cực và cảm nhận hữu ích cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý định sử dụng, nhất là với nhân viên văn phòng.
  • Đặc điểm nhân khẩu học như độ tuổi, trình độ học vấn ảnh hưởng đến mức độ chấp nhận và sử dụng dịch vụ FinTech.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp FinTech và cơ quan quản lý trong việc phát triển sản phẩm và chính sách phù hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp cải tiến dịch vụ, mở rộng nghiên cứu sang các nhóm đối tượng khác và theo dõi xu hướng sử dụng FinTech trong tương lai.

Hành động ngay hôm nay: Các doanh nghiệp FinTech và ngân hàng nên áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa sản phẩm, nâng cao trải nghiệm người dùng và tăng cường truyền thông nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính số tại Việt Nam.