Những Nhân Tố Tác Động Đến Sự Thu Hẹp Quy Mô Của Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ Ở Việt Nam

• Tác giả: Lê Thanh Hải
• Người hướng dẫn: TS. Hà Văn Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Học
• Đề tài: Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Quy Mô Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đặt vấn đề và lý do nghiên cứu
• 1.2. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.5. Đối tượng nghiên cứu
• 1.6. Phạm vi nghiên cứu
• 1.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1.8. Kết cấu của luận văn
• 1.9. Tóm tắt chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ
• 2.2. Vai trò của lao động và vốn đối với doanh nghiệp
• 2.3. Các tiêu chí đo lường sự thu hẹp quy mô doanh nghiệp
• 2.4. Lý thuyết về vòng đời của doanh nghiệp
• 2.5. Lý thuyết về quy mô doanh nghiệp tối ưu
• 2.6. Sơ lược một số nghiên cứu liên quan
• 2.7. Tóm tắt chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.2. Mẫu nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4. Mô hình tác động cố định (Fixed Effects Model - FEM)
• 3.5. Mô hình tác động ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM)
• 3.6. Lựa chọn mô hình hồi quy
• 3.7. Tiến hành các thủ tục kiểm định cho mô hình đã lựa chọn
• 3.8. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm
• 3.9. Tóm tắt chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Kết quả nghiên cứu định lượng sự thu hẹp quy mô lao động
• 4.2. Mô tả thống kê các biến trong mô hình
• 4.3. Mức độ tương quan giữa các biến trong mô hình
• 4.4. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến
• 4.5. Kết quả hồi quy
• 4.6. Lựa chọn mô hình
• 4.7. Thực hiện các kiểm định cho mô hình đã lựa chọn
• 4.8. Mô hình PCSE
• 4.9. Phân tích kết quả nghiên cứu
• 4.10. Kết quả nghiên cứu định lượng sự thu hẹp quy mô vốn
• 4.11. Mô tả thống kê các biến trong mô hình
• 4.12. Mức độ tương quan giữa các biến trong mô hình
• 4.13. Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến
• 4.14. Kết quả hồi quy
• 4.15. Lựa chọn mô hình
• 4.16. Thực hiện các kiểm định cho mô hình đã lựa chọn
• 4.17. Mô hình các nhân tố tác động cố định (FEM) với lựa chọn robust
• 4.18. Phân tích kết quả nghiên cứu
• 4.19. Tóm tắt chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Đóng góp của luận văn
• 5.2. Gợi ý chính sách
• 5.3. Hạn chế và đề nghị hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.4. Tóm tắt chương 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Quy Mô Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ Tại VN

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp, DNVVN đóng góp khoảng 50% GDP, 33% ngân sách nhà nước và tạo ra 62% việc làm. Điều này khẳng định vai trò then chốt của DNVVN trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, DNVVN thường gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là sự thu hẹp quy mô do các yếu tố cả bên trong và bên ngoài. Nghiên cứu của Lê Thanh Hải (2016) đã chỉ ra rằng cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 gây ra những hậu quả kéo dài cho DNVVN tại Việt Nam, cho thấy sự cần thiết phải hiểu rõ những nhân tố ảnh hưởng đến quy mô của chúng. Việc phân tích này giúp các nhà hoạch định chính sách và bản thân DNVVN có những giải pháp phù hợp để duy trì và phát triển.

1.1. Vai trò của Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ đối với Kinh tế

DNVVN không chỉ đóng góp vào GDP mà còn tạo ra việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường cạnh tranh trên thị trường. Sự linh hoạt của DNVVN giúp chúng dễ dàng thích ứng với thay đổi của thị trường hơn các doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, DNVVN cũng dễ bị tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài như biến động kinh tế, thay đổi chính sách và cạnh tranh gay gắt. Sự phát triển bền vững của DNVVN là chìa khóa cho sự tăng trưởng kinh tế toàn diện.

1.2. Khó khăn Thường Gặp của Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ

DNVVN thường đối mặt với nhiều thách thức như thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, năng suất lao động thấp, và khả năng quản trị yếu. Ngoài ra, các thủ tục hành chính phức tạp và sự cạnh tranh không lành mạnh cũng gây khó khăn cho sự phát triển của DNVVN. Theo kết quả điều tra của CIEM, DoE và ILSSA năm 2013, có đến 62% DNVVN cho biết khủng hoảng quốc tế tác động xấu đến điều kiện kinh doanh của họ. Những khó khăn này có thể dẫn đến việc DNVVN phải thu hẹp quy mô hoặc thậm chí phá sản.

II. Ảnh Hưởng Của Môi Trường Kinh Doanh Đến Doanh Nghiệp Vừa Nhỏ

Môi trường kinh doanh có tác động đáng kể đến quy mô và sự phát triển của DNVVN. Các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng GDP, lạm phát, lãi suất, và tỷ giá hối đoái đều ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của DNVVN. Chính sách của nhà nước về thuế, tín dụng, và hỗ trợ doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng. Ngoài ra, các yếu tố vi mô như cạnh tranh trên thị trường, sự phát triển của công nghệ, và nguồn nhân lực cũng ảnh hưởng đến khả năng mở rộng hoặc thu hẹp quy mô của DNVVN. Việc hiểu rõ và thích ứng với môi trường kinh doanh là yếu tố then chốt để DNVVN có thể tồn tại và phát triển.

2.1. Tác động của Chính sách Nhà nước đến Doanh Nghiệp VN

Chính sách nhà nước có thể tạo ra cơ hội hoặc thách thức cho DNVVN. Các chính sách hỗ trợ như giảm thuế, cho vay ưu đãi, và đào tạo nguồn nhân lực có thể giúp DNVVN vượt qua khó khăn và mở rộng quy mô. Tuy nhiên, các chính sách bất lợi như tăng thuế, siết chặt tín dụng, và quy định phức tạp có thể gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của DNVVN và dẫn đến việc thu hẹp quy mô. Cần có các chính sách ổn định, minh bạch và tạo điều kiện thuận lợi cho DNVVN phát triển. Theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP, Chính phủ Việt Nam đã có những quy định cụ thể về trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa.

2.2. Ảnh hưởng của Hội nhập Kinh tế Quốc tế đến Doanh Nghiệp

Hội nhập kinh tế quốc tế mở ra cơ hội tiếp cận thị trường mới, công nghệ tiên tiến, và nguồn vốn đầu tư cho DNVVN. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra áp lực cạnh tranh lớn hơn từ các doanh nghiệp nước ngoài. DNVVN cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ, và cải thiện chất lượng sản phẩm để có thể tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức từ hội nhập kinh tế quốc tế. Tác động của đại dịch Covid-19 đến doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng cần được xem xét trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

2.3. Tác động của Cạnh tranh đến Quy mô Doanh nghiệp vừa và nhỏ

Mức độ cạnh tranh trên thị trường có ảnh hưởng lớn đến quy mô của DNVVN. Trong môi trường cạnh tranh gay gắt, DNVVN phải liên tục cải tiến sản phẩm, dịch vụ, và quy trình hoạt động để duy trì thị phần và lợi nhuận. Những DNVVN không đủ năng lực cạnh tranh có thể bị thu hẹp quy mô hoặc thậm chí phá sản. Do đó, DNVVN cần chú trọng xây dựng thương hiệu, tạo sự khác biệt, và nâng cao năng suất lao động để có thể cạnh tranh hiệu quả trên thị trường.

III. Tác Động Nguồn Lực Tài Chính Đến Quy Mô Doanh Nghiệp VN

Nguồn lực tài chính đóng vai trò then chốt trong việc quyết định quy mô và sự phát triển của DNVVN. Khả năng tiếp cận vốn, chi phí vốn, và quản lý tài chính hiệu quả đều ảnh hưởng đến khả năng đầu tư, mở rộng sản xuất, và ứng phó với rủi ro của DNVVN. Những DNVVN có nguồn lực tài chính mạnh thường có khả năng tận dụng cơ hội, vượt qua khó khăn, và mở rộng quy mô nhanh hơn. Do đó, việc cải thiện khả năng tiếp cận vốn và nâng cao năng lực quản lý tài chính là yếu tố quan trọng để DNVVN có thể phát triển bền vững. Vốn và Quy mô doanh nghiệp vừa và nhỏ có mối quan hệ mật thiết, do đó cần chú trọng việc tiếp cận các nguồn vốn khác nhau.

3.1. Ảnh Hưởng của Vốn Đến Khả Năng Đầu Tư Mở Rộng DN

Vốn là yếu tố đầu vào quan trọng để DNVVN đầu tư vào công nghệ mới, mở rộng quy mô sản xuất, và phát triển sản phẩm mới. Khả năng tiếp cận vốn dễ dàng và chi phí vốn thấp giúp DNVVN có thể thực hiện các dự án đầu tư hiệu quả và tăng cường năng lực cạnh tranh. Ngược lại, khó khăn trong việc tiếp cận vốn và chi phí vốn cao có thể hạn chế khả năng đầu tư và phát triển của DNVVN. Doanh nghiệp cần xây dựng uy tín tín dụng và lập kế hoạch tài chính rõ ràng để tăng khả năng tiếp cận vốn.

3.2. Vai Trò Quản Lý Tài Chính Trong Phát Triển Doanh Nghiệp

Quản lý tài chính hiệu quả giúp DNVVN sử dụng vốn một cách hợp lý, kiểm soát chi phí, và tối đa hóa lợi nhuận. Việc lập kế hoạch tài chính, phân tích báo cáo tài chính, và quản lý dòng tiền giúp DNVVN đưa ra quyết định kinh doanh sáng suốt và ứng phó kịp thời với các biến động của thị trường. DNVVN cần đầu tư vào đào tạo kỹ năng quản lý tài chính cho đội ngũ quản lý và nhân viên để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.

IV. Nhân Tố Bên Trong Ảnh Hưởng Đến Quy Mô Doanh Nghiệp VN

Bên cạnh các yếu tố bên ngoài, các nhân tố bên trong doanh nghiệp cũng có tác động lớn đến quy mô và sự phát triển. Vai trò của quản trị doanh nghiệp trong sự phát triển của doanh nghiệp là yếu tố quyết định, bao gồm năng lực quản lý, trình độ công nghệ, năng suất lao động, và khả năng đổi mới sáng tạo. Những DNVVN có năng lực quản lý tốt, công nghệ hiện đại, năng suất lao động cao, và khả năng đổi mới sáng tạo mạnh thường có khả năng mở rộng quy mô nhanh chóng và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường. Do đó, việc nâng cao năng lực nội tại là yếu tố then chốt để DNVVN có thể phát triển bền vững.

4.1. Tác Động của Nguồn Nhân Lực Đến Quy Mô Doanh Nghiệp

Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quan trọng để DNVVN nâng cao năng suất lao động, cải thiện chất lượng sản phẩm, và đổi mới sáng tạo. Việc tuyển dụng, đào tạo, và giữ chân nhân tài giúp DNVVN xây dựng đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng làm việc tốt, và tinh thần trách nhiệm cao. Nguồn nhân lực và quy mô doanh nghiệp vừa và nhỏ có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau.

4.2. Ảnh Hưởng của Công Nghệ Đến Năng Lực Cạnh Tranh Doanh Nghiệp

Ứng dụng công nghệ tiên tiến giúp DNVVN tự động hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu quả hoạt động, và giảm chi phí sản xuất. Việc đầu tư vào công nghệ mới giúp DNVVN tạo ra sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, và tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường. Tác động của công nghệ đến doanh nghiệp vừa và nhỏ là vô cùng quan trọng trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay.

V. Nghiên Cứu Thực Tiễn Về Quy Mô Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ VN

Nghiên cứu thực tiễn về các nhân tố ảnh hưởng đến quy mô DNVVN tại Việt Nam có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin và bằng chứng để xây dựng chính sách hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng các yếu tố như quy mô doanh nghiệp, tỷ suất sinh lời, hệ số nợ, và tăng trưởng GDP có tác động đáng kể đến sự thay đổi quy mô của DNVVN. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu sắc hơn để hiểu rõ hơn về các yếu tố này và đưa ra các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam. Các nghiên cứu trong nước hiện nay chủ yếu tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tăng trưởng, hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư của các doanh nghiệp…

5.1. Phân Tích Các Nghiên Cứu Trước Về Yếu Tố Ảnh Hưởng

Các nghiên cứu trước đây đã tập trung vào nhiều yếu tố khác nhau như khả năng tiếp cận vốn, trình độ quản lý, năng lực công nghệ, và môi trường kinh doanh. Một số nghiên cứu cho thấy rằng các chính sách hỗ trợ của nhà nước có tác động tích cực đến sự phát triển của DNVVN, trong khi một số nghiên cứu khác lại chỉ ra rằng các yếu tố bên trong doanh nghiệp như năng lực quản lý và trình độ công nghệ có vai trò quan trọng hơn.

5.2. So Sánh Kết Quả Nghiên Cứu Với Thực Tiễn Doanh Nghiệp VN

Việc so sánh kết quả nghiên cứu với thực tiễn doanh nghiệp Việt Nam giúp đánh giá tính chính xác và phù hợp của các nghiên cứu. Nếu kết quả nghiên cứu phù hợp với thực tiễn, chúng có thể được sử dụng để xây dựng chính sách hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp hiệu quả hơn. Nếu kết quả nghiên cứu không phù hợp, cần xem xét lại phương pháp nghiên cứu và thu thập thêm dữ liệu để có kết quả chính xác hơn.

VI. Kết Luận và Giải Pháp Phát Triển Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ

Việc hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến quy mô DNVVN là yếu tố quan trọng để xây dựng chính sách hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp hiệu quả. Cần có các giải pháp toàn diện để cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường khả năng tiếp cận vốn, nâng cao năng lực quản lý, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các giải pháp này cần được thiết kế phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam và được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả. Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu sâu sắc hơn về các nhân tố này để có cơ sở khoa học vững chắc cho việc xây dựng chính sách.

6.1. Các Giải Pháp Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ Tại Việt Nam

Các giải pháp hỗ trợ DNVVN có thể bao gồm giảm thuế, cho vay ưu đãi, cung cấp thông tin thị trường, đào tạo nguồn nhân lực, và hỗ trợ ứng dụng công nghệ. Các giải pháp này cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu thực tế của DNVVN và được thực hiện một cách minh bạch và hiệu quả. Ngoài ra, cần có cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả của các giải pháp hỗ trợ để đảm bảo rằng chúng thực sự mang lại lợi ích cho DNVVN.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Quy Mô Doanh Nghiệp VN

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích sâu hơn về tác động của các yếu tố bên trong và bên ngoài doanh nghiệp đến quy mô DNVVN, đánh giá hiệu quả của các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, và đề xuất các giải pháp phát triển doanh nghiệp phù hợp với bối cảnh mới. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu so sánh giữa các ngành nghề khác nhau và giữa các vùng miền khác nhau để có cái nhìn toàn diện hơn về DNVVN tại Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) chiếm trên 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, đóng góp khoảng 50% GDP, 33% thu ngân sách nhà nước và tạo ra 62% việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, các DNVVN chịu nhiều tác động tiêu cực, dẫn đến xu hướng thu hẹp quy mô về lao động và vốn. Cụ thể, số lao động bình quân trong doanh nghiệp giảm từ 49 người năm 2007 xuống còn 29 người năm 2014, tương ứng với quy mô doanh nghiệp nhỏ. Tổng nguồn vốn của các doanh nghiệp cũng giảm khoảng 5% trong năm 2012.

Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011 – 2014, sử dụng dữ liệu điều tra doanh nghiệp của Tổng cục Thống kê trên 63 tỉnh, thành với 1.524 quan sát cho thu hẹp quy mô lao động và 309 quan sát cho thu hẹp quy mô vốn. Mục tiêu chính là phân tích các nhân tố tác động đến sự thu hẹp quy mô lao động và vốn của DNVVN, từ đó đề xuất các chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm giúp các doanh nghiệp này tồn tại và phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế biến động.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp bằng chứng định lượng về các nhân tố ảnh hưởng đến sự thu hẹp quy mô DNVVN, góp phần làm rõ các thách thức nội tại và tác động vĩ mô, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba nhóm lý thuyết chính:

1. Hàm sản xuất Cobb-Douglas: Mô hình thể hiện mối quan hệ giữa đầu vào vốn (K) và lao động (L) với tổng sản lượng (Q), nhấn mạnh vai trò quan trọng của vốn và lao động trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

2. Lý thuyết vòng đời doanh nghiệp: Doanh nghiệp trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau (sáng tạo, định hướng, trao quyền, phối hợp, hợp tác), mỗi giai đoạn có nhu cầu và thách thức riêng về vốn và lao động. Việc xác định giai đoạn giúp doanh nghiệp chủ động quản lý và thích ứng.

3. Lý thuyết quy mô doanh nghiệp tối ưu: Doanh nghiệp hướng tới quy mô sản xuất tối ưu nhằm tối đa hóa lợi nhuận, tương ứng với điểm chi phí trung bình thấp nhất. Mô hình này giúp giải thích xu hướng thu hẹp hoặc mở rộng quy mô dựa trên các biến ngoại sinh như chi phí sản xuất, tuổi doanh nghiệp, ngành nghề.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tuổi doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp, hình thức sở hữu, ngành nghề, xuất khẩu, tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA), tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS), hệ số nợ (Lev), chi phí lao động (Labcost), năng suất (Prod) và tỷ lệ tăng trưởng GDP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng thu thập từ cuộc điều tra doanh nghiệp của Tổng cục Thống kê trong giai đoạn 2011 – 2014, bao gồm 1.524 quan sát cho thu hẹp quy mô lao động và 309 quan sát cho thu hẹp quy mô vốn. Mẫu được chọn dựa trên tiêu chí doanh nghiệp có số lao động hoặc tổng nguồn vốn giảm liên tục qua các năm 2012 – 2014.

Phân tích sử dụng các mô hình hồi quy dữ liệu bảng gồm:

• Mô hình tác động cố định (Fixed Effects Model - FEM): Kiểm soát các đặc điểm không đổi theo thời gian của từng doanh nghiệp, phù hợp khi sai số ngẫu nhiên có tương quan với biến độc lập.

• Mô hình tác động ngẫu nhiên (Random Effects Model - REM): Giả định sai số ngẫu nhiên không tương quan với biến độc lập, phù hợp khi sự khác biệt giữa các doanh nghiệp là ngẫu nhiên.

Kiểm định Hausman được áp dụng để lựa chọn mô hình phù hợp. Ngoài ra, các kiểm định về sự phù hợp của hệ số hồi quy, phương sai sai số thay đổi (Wald test) và tương quan chuỗi (Wooldridge test) được thực hiện để đảm bảo tính chính xác của mô hình.

Các biến độc lập được đưa vào mô hình gồm: tuổi doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp, ngành nghề, hình thức sở hữu, xuất khẩu, ROA, ROS, hệ số nợ, chi phí lao động, năng suất và GDP. Biến phụ thuộc là tỷ lệ thu hẹp quy mô lao động hoặc vốn, được tính theo phần trăm thay đổi giữa các năm liên tiếp.

Phần mềm Stata 12 và Excel được sử dụng để xử lý dữ liệu, tính toán thống kê mô tả và phân tích hồi quy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thu hẹp quy mô lao động: Mô hình PCSE cho thấy các biến quy mô doanh nghiệp (Size), xuất khẩu (Export), tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) và năng suất (Prod) có tác động cùng chiều, làm tăng xu hướng thu hẹp lao động. Ngược lại, ngành công nghiệp (Industry) và chi phí lao động (Labcost) có tác động trái chiều, giúp giảm sự thu hẹp lao động. Các biến tuổi doanh nghiệp, hình thức sở hữu, tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS), hệ số nợ (Lev) và GDP không có ý nghĩa thống kê.

2. Thu hẹp quy mô vốn: Mô hình FEM với lựa chọn robust cho thấy quy mô doanh nghiệp (Size), ROA, hệ số nợ (Lev) và GDP có tác động cùng chiều, thúc đẩy thu hẹp vốn. Ngành công nghiệp (Industry) và chi phí lao động (Labcost) tác động trái chiều, làm giảm thu hẹp vốn. Các biến tuổi doanh nghiệp, hình thức sở hữu, xuất khẩu, ROS và năng suất không có ý nghĩa thống kê.

3. Số liệu hỗ trợ: Tỷ lệ doanh nghiệp thu hẹp lao động giảm từ 49 lao động bình quân năm 2007 xuống 29 lao động năm 2014. Tỷ lệ doanh nghiệp thua lỗ trung bình khoảng 38% trong giai đoạn 2011 – 2014, cao hơn so với 30% giai đoạn 2007 – 2010, đặc biệt ảnh hưởng đến DNVVN.

4. So sánh với nghiên cứu quốc tế: Kết quả tương đồng với các nghiên cứu của Alakent và cộng sự (2010), Diaz và cộng sự (2012) khi quy mô doanh nghiệp, ROA, hệ số nợ và năng suất là các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến thu hẹp quy mô. Tuy nhiên, sự khác biệt về tác động của xuất khẩu và ROS phản ánh đặc thù kinh tế Việt Nam và giai đoạn nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tác động cùng chiều của quy mô doanh nghiệp đến thu hẹp quy mô có thể do các doanh nghiệp lớn hơn có khả năng tái cấu trúc và điều chỉnh quy mô linh hoạt hơn trong bối cảnh kinh tế khó khăn. Tác động trái chiều của ngành công nghiệp và chi phí lao động cho thấy các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp và có chi phí lao động cao có xu hướng duy trì quy mô để giữ năng lực cạnh tranh.

Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) có tác động cùng chiều với thu hẹp quy mô, phản ánh rằng các doanh nghiệp có hiệu quả sử dụng tài sản cao có thể chủ động thu hẹp để tập trung vào lĩnh vực cốt lõi. Hệ số nợ và GDP tác động cùng chiều đến thu hẹp vốn cho thấy áp lực tài chính và điều kiện kinh tế vĩ mô ảnh hưởng mạnh đến quyết định thu hẹp đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng giảm số lao động và tổng nguồn vốn qua các năm, bảng hồi quy mô tả hệ số và mức ý nghĩa của các biến độc lập, giúp minh họa rõ ràng các nhân tố tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Ưu tiên phát triển ngành công nghiệp trọng điểm: Chính phủ cần lựa chọn và hỗ trợ các ngành công nghiệp có tác động tích cực đến duy trì quy mô lao động và vốn, nhằm tạo môi trường ổn định cho DNVVN phát triển bền vững trong vòng 3-5 năm tới.

2. Hỗ trợ tài chính và giảm áp lực nợ cho DNVVN: Cần thiết kế các gói tín dụng ưu đãi, giảm lãi suất và cơ cấu lại nợ nhằm giảm áp lực tài chính, giúp doanh nghiệp duy trì và mở rộng quy mô vốn trong ngắn hạn.

3. Khuyến khích nâng cao năng suất và hiệu quả sử dụng tài sản: Đẩy mạnh đào tạo, chuyển giao công nghệ và cải tiến quản trị nhằm tăng năng suất lao động và hiệu quả tài sản, giảm thiểu xu hướng thu hẹp quy mô lao động.

4. Giảm chi phí lao động thông qua chính sách hỗ trợ: Áp dụng các chính sách hỗ trợ đào tạo kỹ năng, cải thiện điều kiện làm việc để giảm chi phí lao động gián tiếp, giúp doanh nghiệp duy trì quy mô lao động ổn định.

5. Tăng cường chính sách ổn định kinh tế vĩ mô: Duy trì tăng trưởng GDP ổn định, kiểm soát lạm phát để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm thiểu tác động tiêu cực đến quy mô vốn của DNVVN.

Các giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ bởi các cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp và chính các doanh nghiệp trong vòng 3-5 năm tới nhằm nâng cao khả năng tồn tại và phát triển của DNVVN.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách kinh tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách hỗ trợ DNVVN, đặc biệt trong bối cảnh biến động kinh tế vĩ mô và khủng hoảng toàn cầu.

2. Chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ: Hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến sự thu hẹp quy mô để điều chỉnh chiến lược quản trị, tài chính và nhân sự phù hợp nhằm duy trì và phát triển doanh nghiệp.

3. Các tổ chức tài chính và ngân hàng: Đánh giá rủi ro và thiết kế các sản phẩm tín dụng phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của DNVVN, hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn tài chính.

4. Nhà nghiên cứu và học viên kinh tế: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về doanh nghiệp nhỏ và vừa trong bối cảnh kinh tế Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự thu hẹp quy mô lao động của DNVVN?
   Quy mô doanh nghiệp, xuất khẩu, tỷ suất sinh lời trên tài sản và năng suất là các nhân tố chính tác động cùng chiều đến thu hẹp lao động, trong khi ngành công nghiệp và chi phí lao động có tác động ngược lại.

2. Tại sao hệ số nợ lại làm tăng xu hướng thu hẹp quy mô vốn?
   Hệ số nợ cao tạo áp lực tài chính lớn, buộc doanh nghiệp phải thu hẹp đầu tư và tái cấu trúc để giảm rủi ro và duy trì khả năng thanh toán.

3. Xuất khẩu có tác động như thế nào đến sự thu hẹp quy mô doanh nghiệp?
   Xuất khẩu có tác động trái chiều đến thu hẹp lao động, nghĩa là doanh nghiệp xuất khẩu nhiều có xu hướng duy trì hoặc mở rộng quy mô lao động để đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế.

4. Làm thế nào để nâng cao năng suất nhằm giảm thu hẹp quy mô?
   Đào tạo nhân lực, áp dụng công nghệ mới và cải tiến quản lý là các biện pháp giúp tăng năng suất, từ đó giảm áp lực thu hẹp quy mô lao động và vốn.

5. Chính sách nào hỗ trợ hiệu quả nhất cho DNVVN trong bối cảnh kinh tế khó khăn?
   Chính sách hỗ trợ tài chính ưu đãi, ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển ngành công nghiệp trọng điểm được đánh giá là hiệu quả nhất để giúp DNVVN duy trì và phát triển.

Kết luận

• DNVVN đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam nhưng đang chịu áp lực thu hẹp quy mô lao động và vốn sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008.
• Các nhân tố như quy mô doanh nghiệp, ROA, hệ số nợ, năng suất và GDP có ảnh hưởng đáng kể đến xu hướng thu hẹp quy mô.
• Ngành công nghiệp và chi phí lao động có tác động ngược lại, giúp giảm sự thu hẹp quy mô.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các chính sách hỗ trợ DNVVN phát triển bền vững.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp hỗ trợ tài chính, nâng cao năng suất và ổn định kinh tế vĩ mô nhằm giúp DNVVN vượt qua khó khăn và phát triển.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và chủ doanh nghiệp nên áp dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chiến lược phát triển, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để triển khai các chính sách hỗ trợ hiệu quả.