Tổng quan nghiên cứu
Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế quốc dân, tạo ra cơ sở hạ tầng và tài sản cố định phục vụ phát triển các ngành kinh tế khác. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng năm 2017, hoạt động xây dựng tại Việt Nam tăng trưởng 8,7% so với năm 2016, đóng góp 0,54 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng GDP toàn quốc, đứng thứ ba trong các ngành kinh tế. Tuy nhiên, sự cạnh tranh gay gắt trong ngành xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh đặt ra nhiều thách thức cho các doanh nghiệp trong việc nâng cao hiệu quả quản trị và duy trì vị thế trên thị trường.
Vận dụng Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) được xem là công cụ quản lý chiến lược hiệu quả, giúp doanh nghiệp chuyển hóa tầm nhìn thành các mục tiêu và thước đo cụ thể trên bốn phương diện: tài chính, khách hàng, quy trình kinh doanh nội bộ và học hỏi phát triển. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng BSC của các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, đo lường mức độ tác động của các nhân tố này và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng BSC.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh trong năm 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng cải thiện hệ thống đo lường thành quả hoạt động, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh thị trường ngày càng biến động.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên lý thuyết Thẻ điểm cân bằng của Kaplan và Norton (1992), mô hình quản lý chiến lược đa chiều với bốn phương diện chính: tài chính, khách hàng, quy trình kinh doanh nội bộ và học hỏi phát triển. Mỗi phương diện được liên kết nhân quả nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, giữa các chỉ số tài chính và phi tài chính.
Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng lý thuyết lãnh đạo sự thay đổi của John P. Kotter (1995), nhấn mạnh vai trò của lãnh đạo cấp cao trong việc thúc đẩy sự chuyển đổi và áp dụng các công cụ quản lý mới như BSC. Lý thuyết khuếch tán đổi mới của Everett M. Rogers (1995) cũng được sử dụng để giải thích quá trình lan truyền và chấp nhận BSC trong tổ chức, tập trung vào các yếu tố lãnh đạo, tổ chức và môi trường bên ngoài.
Các khái niệm chính bao gồm: quy mô công ty, mức độ tham gia của lãnh đạo cấp cao, chiến lược kinh doanh, truyền thông nội bộ, chi phí tổ chức BSC và trình độ nhân viên kế toán. Mô hình nghiên cứu đề xuất mối quan hệ giữa các nhân tố này với việc vận dụng BSC trong các doanh nghiệp xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với 7 chuyên gia trong ngành xây dựng nhằm khám phá các nhân tố ảnh hưởng và hiệu chỉnh thang đo. Giai đoạn định lượng thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát bảng câu hỏi với mẫu 185 doanh nghiệp xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh, chọn mẫu theo phương pháp thuận tiện phi xác suất.
Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0, kiểm định độ tin cậy thang đo qua hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố. Phân tích hồi quy đa biến được sử dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến vận dụng BSC. Quy trình nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, đảm bảo tính khoa học và thực tiễn.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Quy mô công ty có ảnh hưởng tích cực đến việc vận dụng BSC với hệ số tác động dương, phù hợp với kết quả nghiên cứu quốc tế cho thấy doanh nghiệp lớn hơn có xu hướng áp dụng hệ thống quản lý phức tạp hơn. Khoảng 65% doanh nghiệp có quy mô trung bình và lớn vận dụng BSC hiệu quả hơn so với doanh nghiệp nhỏ.
Mức độ tham gia của lãnh đạo cấp cao là nhân tố có tác động mạnh nhất đến vận dụng BSC, với mức độ ảnh hưởng chiếm khoảng 30% tổng biến thiên giải thích trong mô hình hồi quy. Lãnh đạo tích cực tham gia giúp tạo cam kết và hỗ trợ tổ chức trong quá trình triển khai BSC.
Chiến lược kinh doanh được xác định là nhân tố quan trọng, ảnh hưởng tích cực đến việc vận dụng BSC. Doanh nghiệp có chiến lược rõ ràng và phù hợp với môi trường cạnh tranh có khả năng vận dụng BSC hiệu quả hơn, chiếm tỷ lệ khoảng 70% trong mẫu khảo sát.
Truyền thông nội bộ có tác động tích cực nhưng mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các nhân tố trên, khoảng 15%. Do đặc thù ngành xây dựng với nhiều địa điểm thi công khác nhau, truyền thông nội bộ còn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến việc lan tỏa thông tin chiến lược.
Chi phí tổ chức BSC và trình độ nhân viên kế toán cũng có ảnh hưởng tích cực đến vận dụng BSC, tuy nhiên chi phí tổ chức được đánh giá là nhân tố hạn chế do chi phí đào tạo và duy trì hệ thống khá cao, đặc biệt với các doanh nghiệp có nhiều lao động thời vụ.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của quy mô doanh nghiệp và sự tham gia của lãnh đạo cấp cao trong việc áp dụng BSC. Mức độ tham gia của lãnh đạo tạo ra sự cam kết và nguồn lực cần thiết cho việc triển khai BSC thành công. Chiến lược kinh doanh rõ ràng giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu và thước đo phù hợp, từ đó vận dụng BSC hiệu quả hơn.
Truyền thông nội bộ là thách thức lớn trong ngành xây dựng do tính chất phân tán địa điểm thi công, điều này làm giảm hiệu quả lan tỏa thông tin chiến lược. Chi phí tổ chức BSC cao cũng là rào cản đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt khi phải đào tạo nhân viên kế toán và các bộ phận liên quan.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, bảng hồi quy đa biến minh họa hệ số tác động và mức ý nghĩa thống kê, giúp trực quan hóa kết quả nghiên cứu.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường vai trò lãnh đạo cấp cao: Doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức và cam kết của lãnh đạo trong việc vận dụng BSC, tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho lãnh đạo trong vòng 6-12 tháng nhằm thúc đẩy sự tham gia tích cực.
Xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng và linh hoạt: Các doanh nghiệp xây dựng nên rà soát và cập nhật chiến lược kinh doanh định kỳ hàng năm, đảm bảo phù hợp với môi trường cạnh tranh và hỗ trợ vận dụng BSC hiệu quả.
Cải thiện truyền thông nội bộ: Đầu tư phát triển hệ thống truyền thông nội bộ hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin để kết nối các bộ phận và địa điểm thi công, giảm thiểu khoảng cách thông tin trong vòng 12 tháng tới.
Quản lý chi phí tổ chức BSC hợp lý: Doanh nghiệp cần xây dựng kế hoạch tài chính cụ thể cho việc triển khai BSC, ưu tiên đào tạo nhân viên kế toán và các bộ phận liên quan, đồng thời áp dụng các giải pháp tiết kiệm chi phí trong 1-2 năm.
Nâng cao trình độ nhân viên kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng kế toán quản trị và kiến thức về BSC cho nhân viên kế toán trong vòng 6 tháng, nhằm tăng cường năng lực vận dụng công cụ quản lý này.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng BSC, từ đó xây dựng chiến lược quản trị hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh.
Nhà quản lý và chuyên viên kế toán quản trị: Cung cấp kiến thức về vai trò của trình độ kế toán trong vận dụng BSC, hỗ trợ cải tiến hệ thống đo lường thành quả hoạt động.
Chuyên gia tư vấn quản trị và đào tạo doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo để thiết kế các chương trình đào tạo, tư vấn vận dụng BSC phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản trị: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về vận dụng BSC trong doanh nghiệp xây dựng, mở rộng nghiên cứu về quản trị chiến lược.
Câu hỏi thường gặp
BSC là gì và tại sao doanh nghiệp xây dựng nên áp dụng?
BSC là hệ thống đo lường hiệu quả hoạt động đa chiều, giúp doanh nghiệp chuyển hóa chiến lược thành hành động cụ thể. Trong ngành xây dựng, BSC giúp đánh giá toàn diện hiệu quả tài chính, khách hàng, quy trình và phát triển nguồn nhân lực, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc vận dụng BSC?
Mức độ tham gia của lãnh đạo cấp cao và quy mô công ty là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, bởi lãnh đạo tạo cam kết và quy mô ảnh hưởng đến khả năng áp dụng hệ thống quản lý phức tạp.Chi phí tổ chức BSC có phải là rào cản lớn không?
Đúng, chi phí đào tạo, duy trì hệ thống và truyền thông nội bộ là những chi phí đáng kể, đặc biệt với doanh nghiệp có nhiều lao động thời vụ. Tuy nhiên, đầu tư này mang lại lợi ích lâu dài về hiệu quả quản trị.Làm thế nào để cải thiện truyền thông nội bộ trong doanh nghiệp xây dựng?
Doanh nghiệp nên ứng dụng công nghệ thông tin như phần mềm quản lý dự án, hệ thống nhắn tin nội bộ để kết nối các bộ phận và địa điểm thi công, đảm bảo thông tin chiến lược được truyền tải kịp thời và chính xác.Trình độ nhân viên kế toán ảnh hưởng thế nào đến vận dụng BSC?
Nhân viên kế toán có trình độ chuyên môn cao và hiểu biết về BSC sẽ hỗ trợ hiệu quả trong việc triển khai và vận hành hệ thống, giúp doanh nghiệp đo lường và đánh giá thành quả chính xác hơn.
Kết luận
- Luận văn đã xác định sáu nhân tố chính ảnh hưởng đến vận dụng BSC trong các doanh nghiệp xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh: quy mô công ty, mức độ tham gia của lãnh đạo cấp cao, chiến lược kinh doanh, truyền thông nội bộ, chi phí tổ chức BSC và trình độ nhân viên kế toán.
- Mức độ tham gia của lãnh đạo cấp cao và quy mô công ty là những nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất.
- Truyền thông nội bộ và chi phí tổ chức BSC là những thách thức cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả vận dụng BSC.
- Nghiên cứu góp phần bổ sung khoảng trống lý luận về vận dụng BSC trong ngành xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh, đồng thời đề xuất các giải pháp thực tiễn.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm và đánh giá hiệu quả vận dụng BSC định kỳ để điều chỉnh phù hợp.
Kêu gọi hành động: Các doanh nghiệp xây dựng và nhà quản lý cần chủ động áp dụng các giải pháp nâng cao vận dụng BSC nhằm tăng cường hiệu quả quản trị và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.