Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu Tại Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

Nợ xấu được định nghĩa là các khoản nợ mà người vay không có khả năng thanh toán đầy đủ và đúng hạn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến rủi ro tín dụng ngân hàng. Các khoản nợ này thường được phân loại theo mức độ rủi ro, từ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn) đến nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn). Việc phân loại chính xác giúp ngân hàng đánh giá đúng thực trạng và đưa ra các biện pháp xử lý phù hợp, tuân thủ theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) về nợ xấu và các quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Nợ xấu không chỉ là một con số, mà còn là dấu hiệu của những vấn đề tiềm ẩn trong hoạt động quản lý rủi ro và đánh giá tín dụng của ngân hàng.

Thực tế cho thấy thực trạng nợ xấu ngân hàng tại Việt Nam, đặc biệt là các NHTMCP niêm yết, còn nhiều thách thức. Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ nợ xấu có xu hướng biến động theo chu kỳ kinh tế và chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố vĩ mô. Theo Nguyễn Thanh Huyền (2023) nhuận của một số NHTM giảm sâu từ 60% đến 90% do tăng trích lập dự phòng. Bên cạnh đó, những biến động kinh tế vĩ mô toàn cầu và các sự kiện bất khả kháng như đại dịch Covid-19 cũng tác động không nhỏ đến khả năng trả nợ của khách hàng, làm gia tăng tỷ lệ nợ xấu. Vì vậy, việc đánh giá và kiểm soát nợ xấu luôn là ưu tiên hàng đầu của các NHTMCP.

Lãi suất và nợ xấu có mối quan hệ mật thiết. Khi lãi suất tăng, chi phí vay vốn của các doanh nghiệp và cá nhân cũng tăng lên, gây khó khăn cho việc trả nợ. Tương tự, lạm phát gia tăng làm giảm sức mua của đồng tiền, khiến cho việc trả nợ trở nên khó khăn hơn. Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô và nợ xấu có những biến động khó lường, các NHTMCP cần phải có các chính sách quản lý rủi ro hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực.

Việc tăng trưởng tín dụng và nợ xấu có quan hệ hai chiều. Một mặt, tăng trưởng tín dụng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mặt khác, nếu tăng trưởng tín dụng quá nóng, không đi kèm với việc kiểm soát rủi ro chặt chẽ, có thể dẫn đến tình trạng nợ có khả năng mất vốn gia tăng. Các NHTMCP cần phải cân bằng giữa việc mở rộng tín dụng và duy trì chất lượng danh mục cho vay để đảm bảo an toàn hoạt động.

Quy mô ngân hàng có thể ảnh hưởng đến nợ xấu theo nhiều cách khác nhau. Ngân hàng lớn có thể có lợi thế về đa dạng hóa danh mục cho vay, nhưng cũng phải đối mặt với thách thức trong việc quản lý một lượng lớn các khoản vay. Hiệu quả hoạt động ngân hàng được đo lường thông qua các chỉ số như ROA và ROE cũng có tác động đến nợ xấu. Ngân hàng hoạt động hiệu quả có khả năng trích lập dự phòng rủi ro tốt hơn, giảm thiểu tác động tiêu cực của nợ xấu.

Kiểm soát nội bộ và nợ xấu có mối quan hệ nhân quả rõ ràng. Hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ giúp phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận, sai sót trong quá trình cấp tín dụng, từ đó giảm thiểu rủi ro nợ xấu. Quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả bao gồm việc xây dựng quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ, đánh giá rủi ro khách hàng chính xác, và giám sát chặt chẽ các khoản vay. Hoạt động kiểm toán độc lập cũng góp phần tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động ngân hàng.

Nâng cao năng lực thẩm định tín dụng là yếu tố then chốt để ngăn ngừa nợ xấu phát sinh. Các NHTMCP cần đầu tư vào đào tạo đội ngũ cán bộ tín dụng, áp dụng các mô hình đánh giá rủi ro tiên tiến, và thu thập thông tin khách hàng đầy đủ và chính xác. Quản lý danh mục tín dụng hiệu quả đòi hỏi việc đa dạng hóa danh mục, giám sát chặt chẽ các khoản vay, và có biện pháp xử lý kịp thời khi có dấu hiệu rủi ro.

Việc mô hình định lượng nợ xấu giúp ngân hàng dự báo và quản lý rủi ro hiệu quả hơn. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) có thể được ứng dụng để phân tích dữ liệu, phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm về nợ xấu, và tự động hóa quy trình xử lý nợ. Các NHTMCP nên chủ động ứng dụng các công nghệ này để nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm thiểu rủi ro.

Cơ cấu tín dụng và nợ xấu có mối liên hệ chặt chẽ. Việc tập trung tín dụng vào một số ngành nghề hoặc một số ít khách hàng lớn có thể làm gia tăng rủi ro hệ thống. Các NHTMCP nên đa dạng hóa danh mục cho vay, phân tán rủi ro, và tuân thủ các quy định về giới hạn cấp tín dụng để đảm bảo an toàn hoạt động. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng cần chú trọng đến việc phát triển các sản phẩm tín dụng phù hợp với từng phân khúc khách hàng.

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những khó khăn chưa từng có cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Doanh thu sụt giảm, chi phí tăng cao, và chuỗi cung ứng bị gián đoạn đã khiến cho nhiều doanh nghiệp không thể trả nợ đúng hạn. Các NHTMCP cần phải có những giải pháp hỗ trợ phù hợp để giúp các doanh nghiệp vượt qua khó khăn, đồng thời bảo vệ chất lượng danh mục cho vay.

Các gói hỗ trợ tín dụng từ Chính phủ đã góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, cần phải đánh giá hiệu quả thực sự của các gói hỗ trợ này, xác định những điểm mạnh và điểm yếu, và đưa ra những điều chỉnh phù hợp để đảm bảo rằng các nguồn lực được sử dụng một cách hiệu quả nhất. Đặc biệt cần chú ý đến hiệu quả hoạt động ngân hàng khi thực hiện các chính sách hỗ trợ.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nợ xấu của các NHTMCP niêm yết tại Việt Nam chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm các yếu tố vĩ mô, các yếu tố nội tại của ngân hàng, và các yếu tố khách quan như đại dịch Covid-19. Từ đó, hàm ý chính sách quan trọng là cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách vĩ mô và các biện pháp quản lý nội tại của ngân hàng để giảm thiểu rủi ro nợ xấu.

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu chuyên sâu về tác động của nợ xấu đến hiệu quả hoạt động của từng loại hình NHTMCP, về hiệu quả của các biện pháp xử lý nợ xấu khác nhau, và về mối liên hệ giữa nợ xấu và các yếu tố khác như bất động sản và nợ xấu, thị trường chứng khoán, và các yếu tố xã hội. Việc nghiên cứu các mô hình định lượng nợ xấu cũng cần được đẩy mạnh để giúp ngân hàng dự báo và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.