Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu Tại Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

• Đề tài: Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu Tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Ở Việt Nam

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• ABSTRACT
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ SƠ ĐỒ
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng nghiên cứu
• 1.5. Phạm vi nghiên cứu
• 1.6. Phương pháp nghiên cứu
• 1.7. Đóng góp của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.1.1. Khái niệm nợ xấu
• 2.1.2. Phân loại nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.1.3. Nguyên nhân gây ra nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.1.3.1. Nguyên nhân từ phía ngân hàng
• 2.1.3.2. Nguyên nhân từ khách hàng vay vốn
• 2.1.3.3. Nguyên nhân từ các yếu tố khách quan bên ngoài
• 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại các ngân hàng thương mại
• 2.2.1. Các nhân tố thuộc ngân hàng
• 2.2.1.1. Quy mô ngân hàng
• 2.2.1.2. Tỷ suất sinh lời
• 2.2.1.3. Tăng trưởng tín dụng
• 2.2.1.4. Tỷ lệ chi phí hoạt động
• 2.2.1.5. Hệ số an toàn vốn
• 2.2.2. Nhóm nhân tố thuộc bên ngoài ngân hàng
• 2.2.2.1. Tăng trưởng kinh tế
• 2.2.2.2. Tỷ lệ lạm phát
• 2.2.2.3. Đại dịch Covid 19
• 2.3. Tình hình nghiên cứu
• 2.3.1. Các nghiên cứu trong nước
• 2.3.2. Khoảng trống nghiên cứu
• 2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.2. Đề xuất mô hình nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu
• 3.3.2. Mẫu nghiên cứu
• 3.3.3. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và phân tích tương quan
• 4.2. Kết quả kiểm định mô hình hồi quy
• 4.2.1. Kết quả hồi quy mô hình Pooled OLS - FEM - REM
• 4.2.2. Kiểm định lựa chọn mô hình
• 4.2.3. Kiểm định khuyết tật mô hình REM
• 4.2.4. Kiểm định phương sai thay đổi
• 4.2.5. Khắc phục hiện tượng khuyết tật mô hình REM
• 4.3. Kiểm định và kết luận giả thuyết nghiên cứu
• 4.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ
• 5.1. Hàm ý quản trị
• 5.1.1. Đối với quy mô các ngân hàng thương mại
• 5.1.2. Đối với tăng trưởng tín dụng
• 5.1.3. Đối với tỷ suất lợi nhuận
• 5.1.4. Đối với công tác quản trị rủi ro tín dụng
• 5.2. Hạn chế nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.2.1. Hạn chế nghiên cứu
• 5.2.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.3. TÓM TẮT CHƯƠNG 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DỮ LIỆU THU THẬP
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN

I. Tổng Quan Về Nợ Xấu Ảnh Hưởng Đến Ngân Hàng Cổ Phần

Nợ xấu, hay còn gọi là nợ khó đòi, là một vấn đề nhức nhối đối với các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) tại Việt Nam. Nó không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho toàn bộ hệ thống tài chính. Việc hiểu rõ bản chất của nợ xấu và những yếu tố tác động đến nó là vô cùng quan trọng để đưa ra các giải pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả. Theo thông tư 11/2021/TT-NHNN, nợ xấu bao gồm các khoản nợ thuộc nhóm 3, 4, và 5, tức là các khoản nợ quá hạn trên 90 ngày. NHTMCP phải đối mặt với sự suy giảm tài sản, lợi nhuận, và uy tín khi nợ xấu tăng cao. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố này, đặc biệt là trong bối cảnh các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Nợ Xấu Ngân Hàng Thương Mại

Nợ xấu được định nghĩa là các khoản nợ mà người vay không có khả năng thanh toán đầy đủ và đúng hạn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến rủi ro tín dụng ngân hàng. Các khoản nợ này thường được phân loại theo mức độ rủi ro, từ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn) đến nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn). Việc phân loại chính xác giúp ngân hàng đánh giá đúng thực trạng và đưa ra các biện pháp xử lý phù hợp, tuân thủ theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) về nợ xấu và các quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Nợ xấu không chỉ là một con số, mà còn là dấu hiệu của những vấn đề tiềm ẩn trong hoạt động quản lý rủi ro và đánh giá tín dụng của ngân hàng.

1.2. Thực Trạng Nợ Xấu tại Ngân Hàng Niêm Yết Việt Nam

Thực tế cho thấy thực trạng nợ xấu ngân hàng tại Việt Nam, đặc biệt là các NHTMCP niêm yết, còn nhiều thách thức. Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ nợ xấu có xu hướng biến động theo chu kỳ kinh tế và chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố vĩ mô. Theo Nguyễn Thanh Huyền (2023) nhuận của một số NHTM giảm sâu từ 60% đến 90% do tăng trích lập dự phòng. Bên cạnh đó, những biến động kinh tế vĩ mô toàn cầu và các sự kiện bất khả kháng như đại dịch Covid-19 cũng tác động không nhỏ đến khả năng trả nợ của khách hàng, làm gia tăng tỷ lệ nợ xấu. Vì vậy, việc đánh giá và kiểm soát nợ xấu luôn là ưu tiên hàng đầu của các NHTMCP.

II. Kinh Tế Vĩ Mô Tác Động Đến Nợ Xấu Ngân Hàng

Kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và gia tăng nợ xấu ngân hàng. Các yếu tố như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, lãi suất, và tỷ giá hối đoái đều có thể ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của các doanh nghiệp và cá nhân. Một nền kinh tế tăng trưởng chậm hoặc suy thoái có thể dẫn đến tình trạng thất nghiệp gia tăng, thu nhập giảm sút, và do đó, khả năng trả nợ của người dân và doanh nghiệp cũng bị suy giảm. Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng có tác động không nhỏ đến nợ xấu.

2.1. Ảnh Hưởng của Lãi Suất và Lạm Phát Lên Nợ Xấu

Lãi suất và nợ xấu có mối quan hệ mật thiết. Khi lãi suất tăng, chi phí vay vốn của các doanh nghiệp và cá nhân cũng tăng lên, gây khó khăn cho việc trả nợ. Tương tự, lạm phát gia tăng làm giảm sức mua của đồng tiền, khiến cho việc trả nợ trở nên khó khăn hơn. Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô và nợ xấu có những biến động khó lường, các NHTMCP cần phải có các chính sách quản lý rủi ro hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực.

2.2. Tăng Trưởng Tín Dụng Hệ Quả Đến Chất Lượng Danh Mục Cho Vay

Việc tăng trưởng tín dụng và nợ xấu có quan hệ hai chiều. Một mặt, tăng trưởng tín dụng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mặt khác, nếu tăng trưởng tín dụng quá nóng, không đi kèm với việc kiểm soát rủi ro chặt chẽ, có thể dẫn đến tình trạng nợ có khả năng mất vốn gia tăng. Các NHTMCP cần phải cân bằng giữa việc mở rộng tín dụng và duy trì chất lượng danh mục cho vay để đảm bảo an toàn hoạt động.

III. Yếu Tố Nội Tại Ảnh Hưởng Đến Nợ Xấu Ngân Hàng Niêm Yết

Bên cạnh các yếu tố vĩ mô, yếu tố tác động nợ xấu nội tại của ngân hàng cũng đóng vai trò quan trọng. Quản trị rủi ro nợ xấu, quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, và chất lượng quản lý tín dụng là những yếu tố then chốt. Một ngân hàng có hệ thống quản trị rủi ro yếu kém, quy trình thẩm định tín dụng lỏng lẻo, và thiếu kiểm soát nội bộ hiệu quả sẽ dễ dàng đối mặt với tình trạng nợ xấu gia tăng. Hơn nữa, cấu trúc tín dụng và cơ cấu sở hữu của ngân hàng cũng có thể ảnh hưởng đến mức độ nợ xấu.

3.1. Tác Động của Quy Mô Ngân Hàng và Hiệu Quả Hoạt Động

Quy mô ngân hàng có thể ảnh hưởng đến nợ xấu theo nhiều cách khác nhau. Ngân hàng lớn có thể có lợi thế về đa dạng hóa danh mục cho vay, nhưng cũng phải đối mặt với thách thức trong việc quản lý một lượng lớn các khoản vay. Hiệu quả hoạt động ngân hàng được đo lường thông qua các chỉ số như ROA và ROE cũng có tác động đến nợ xấu. Ngân hàng hoạt động hiệu quả có khả năng trích lập dự phòng rủi ro tốt hơn, giảm thiểu tác động tiêu cực của nợ xấu.

3.2. Vai Trò của Kiểm Soát Nội Bộ Quản Trị Rủi Ro Tín Dụng

Kiểm soát nội bộ và nợ xấu có mối quan hệ nhân quả rõ ràng. Hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ giúp phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận, sai sót trong quá trình cấp tín dụng, từ đó giảm thiểu rủi ro nợ xấu. Quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả bao gồm việc xây dựng quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ, đánh giá rủi ro khách hàng chính xác, và giám sát chặt chẽ các khoản vay. Hoạt động kiểm toán độc lập cũng góp phần tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động ngân hàng.

IV. Giải Pháp Giảm Nợ Xấu Hàm Ý Quản Lý Cho Ngân Hàng

Việc giải pháp giảm nợ xấu hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách vĩ mô và các biện pháp quản lý nội tại của ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước cần điều hành chính sách tiền tệ một cách linh hoạt, ổn định kinh tế vĩ mô, và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp. Các NHTMCP cần tăng cường năng lực quản trị rủi ro, nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng, và chủ động xử lý các khoản nợ xấu.

4.1. Nâng Cao Năng Lực Thẩm Định và Quản Lý Danh Mục Tín Dụng

Nâng cao năng lực thẩm định tín dụng là yếu tố then chốt để ngăn ngừa nợ xấu phát sinh. Các NHTMCP cần đầu tư vào đào tạo đội ngũ cán bộ tín dụng, áp dụng các mô hình đánh giá rủi ro tiên tiến, và thu thập thông tin khách hàng đầy đủ và chính xác. Quản lý danh mục tín dụng hiệu quả đòi hỏi việc đa dạng hóa danh mục, giám sát chặt chẽ các khoản vay, và có biện pháp xử lý kịp thời khi có dấu hiệu rủi ro.

4.2. Ứng Dụng Mô Hình Định Lượng và Công Nghệ Trong Xử Lý Nợ Xấu

Việc mô hình định lượng nợ xấu giúp ngân hàng dự báo và quản lý rủi ro hiệu quả hơn. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine Learning) có thể được ứng dụng để phân tích dữ liệu, phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm về nợ xấu, và tự động hóa quy trình xử lý nợ. Các NHTMCP nên chủ động ứng dụng các công nghệ này để nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm thiểu rủi ro.

4.3. Cấu Trúc Tín Dụng Hợp Lý và Hạn Chế Rủi Ro Tập Trung

Cơ cấu tín dụng và nợ xấu có mối liên hệ chặt chẽ. Việc tập trung tín dụng vào một số ngành nghề hoặc một số ít khách hàng lớn có thể làm gia tăng rủi ro hệ thống. Các NHTMCP nên đa dạng hóa danh mục cho vay, phân tán rủi ro, và tuân thủ các quy định về giới hạn cấp tín dụng để đảm bảo an toàn hoạt động. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng cần chú trọng đến việc phát triển các sản phẩm tín dụng phù hợp với từng phân khúc khách hàng.

V. Ảnh Hưởng Covid 19 Chính Sách Hỗ Trợ Đến Nợ Xấu Ngân Hàng

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những tác động tiêu cực đến ảnh hưởng của Covid-19 đến nợ xấu của các NHTMCP tại Việt Nam. Các biện pháp giãn cách xã hội, phong tỏa, và hạn chế đi lại đã làm gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp, khiến cho khả năng trả nợ của họ bị suy giảm. Để giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch, Ngân hàng Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách tiền tệ và nợ xấu hỗ trợ như cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giảm lãi suất, và cho vay ưu đãi. Tuy nhiên, những chính sách này chỉ mang tính chất tạm thời và cần được đánh giá kỹ lưỡng để tránh tạo ra những rủi ro tiềm ẩn trong tương lai.

5.1. Tác Động Của Đại Dịch Lên Khả Năng Trả Nợ Của Doanh Nghiệp

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những khó khăn chưa từng có cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Doanh thu sụt giảm, chi phí tăng cao, và chuỗi cung ứng bị gián đoạn đã khiến cho nhiều doanh nghiệp không thể trả nợ đúng hạn. Các NHTMCP cần phải có những giải pháp hỗ trợ phù hợp để giúp các doanh nghiệp vượt qua khó khăn, đồng thời bảo vệ chất lượng danh mục cho vay.

5.2. Đánh Giá Hiệu Quả Các Gói Hỗ Trợ Tín Dụng Từ Chính Phủ

Các gói hỗ trợ tín dụng từ Chính phủ đã góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, cần phải đánh giá hiệu quả thực sự của các gói hỗ trợ này, xác định những điểm mạnh và điểm yếu, và đưa ra những điều chỉnh phù hợp để đảm bảo rằng các nguồn lực được sử dụng một cách hiệu quả nhất. Đặc biệt cần chú ý đến hiệu quả hoạt động ngân hàng khi thực hiện các chính sách hỗ trợ.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Về Nợ Xấu Ngân Hàng Tương Lai

Nợ xấu là một vấn đề phức tạp và nhạy cảm, đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết từ nhiều phía. Nghiên cứu này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu của các NHTMCP niêm yết tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm cơ sở cho việc xây dựng các chính sách và giải pháp hiệu quả để phòng ngừa và xử lý nợ xấu, góp phần đảm bảo an toàn và ổn định cho hệ thống ngân hàng. Nghiên cứu này vẫn còn nhiều hạn chế và cần được tiếp tục phát triển trong tương lai.

6.1. Tổng Kết Các Phát Hiện Chính và Hàm Ý Chính Sách

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nợ xấu của các NHTMCP niêm yết tại Việt Nam chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm các yếu tố vĩ mô, các yếu tố nội tại của ngân hàng, và các yếu tố khách quan như đại dịch Covid-19. Từ đó, hàm ý chính sách quan trọng là cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách vĩ mô và các biện pháp quản lý nội tại của ngân hàng để giảm thiểu rủi ro nợ xấu.

6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Mở Rộng Về Nợ Xấu Ngân Hàng

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu chuyên sâu về tác động của nợ xấu đến hiệu quả hoạt động của từng loại hình NHTMCP, về hiệu quả của các biện pháp xử lý nợ xấu khác nhau, và về mối liên hệ giữa nợ xấu và các yếu tố khác như bất động sản và nợ xấu, thị trường chứng khoán, và các yếu tố xã hội. Việc nghiên cứu các mô hình định lượng nợ xấu cũng cần được đẩy mạnh để giúp ngân hàng dự báo và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2011 đến 2022, các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều biến động về nợ xấu, với tỷ lệ nợ xấu nội bảng dao động từ dưới 2% đến 2,91% vào đầu năm 2023, tăng gần gấp đôi so với năm 2021 (1,49%). Nợ xấu là một trong những rủi ro tín dụng lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Đặc biệt, đại dịch Covid-19 đã làm gia tăng áp lực lên khả năng trả nợ của khách hàng, khiến nợ xấu trở thành vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu sâu sắc. Mục tiêu của luận văn là xác định và đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại 23 NHTMCP niêm yết tại Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp quản trị nhằm hạn chế sự gia tăng nợ xấu trong tương lai. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của các ngân hàng trong giai đoạn 2011-2022, phản ánh hơn 80% tổng tài sản của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước nhằm nâng cao chất lượng tín dụng và ổn định hệ thống tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai nhóm lý thuyết chính về rủi ro tín dụng và quản trị ngân hàng. Thứ nhất, lý thuyết về rủi ro tín dụng tập trung vào các nhân tố nội tại ngân hàng như quy mô ngân hàng, tỷ suất sinh lời (ROE), tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn (CAR), hoạt động kiểm toán và quy mô hội đồng quản trị. Thứ hai, lý thuyết về tác động của các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng kinh tế (GDP), tỷ lệ lạm phát (CPI), đại dịch Covid-19 và sở hữu nhà nước cũng được xem xét. Mô hình nghiên cứu được phát triển dựa trên mô hình của Antony và Suresh (2023), bổ sung thêm các biến số phù hợp với bối cảnh Việt Nam nhằm đo lường ảnh hưởng của 11 biến độc lập đến tỷ lệ nợ xấu (NPL).

Các khái niệm chính bao gồm:

• Nợ xấu (Non-Performing Loans - NPL): Khoản nợ quá hạn trên 90 ngày, không thu hồi được gốc và lãi.
• Quy mô ngân hàng (SIZE): Tổng tài sản phản ánh năng lực tài chính và sức mạnh kinh doanh.
• Tỷ suất sinh lời (ROE): Hiệu quả sử dụng vốn chủ sở hữu để tạo ra lợi nhuận.
• Hệ số an toàn vốn (CAR): Mức vốn tối thiểu duy trì để đảm bảo an toàn tài chính.
• Hoạt động kiểm toán (AUCO): Tần suất và chất lượng kiểm toán ảnh hưởng đến tuân thủ quy định.
• Tăng trưởng kinh tế (GDP) và lạm phát (CPI): Yếu tố vĩ mô tác động đến khả năng trả nợ của khách hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được áp dụng để tổng hợp cơ sở lý thuyết và lược khảo các nghiên cứu trước nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng và khoảng trống nghiên cứu. Phương pháp định lượng là trọng tâm, sử dụng dữ liệu thứ cấp của 23 NHTMCP niêm yết tại Việt Nam trong giai đoạn 2011-2022, với tổng cộng 276 quan sát, vượt mức tối thiểu theo công thức mẫu (n > 50 + 8m, với m=11 biến độc lập).

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất đã kiểm toán và báo cáo thường niên của các ngân hàng, cùng với số liệu kinh tế vĩ mô từ các nguồn uy tín như World Bank và IMF. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm thống kê STATA 14.0, thực hiện các bước: thống kê mô tả, phân tích tương quan, hồi quy đa biến với các mô hình Pooled OLS, Fixed Effects Model (FEM), Random Effects Model (REM). Các kiểm định Hausman, F-test được áp dụng để lựa chọn mô hình phù hợp. Hiện tượng đa cộng tuyến và tự tương quan được kiểm tra, khuyết tật mô hình REM được khắc phục bằng phương pháp Feasible Generalized Least Squares (FGLS) để đảm bảo kết quả hồi quy chính xác và tin cậy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô ngân hàng (SIZE) có ảnh hưởng cùng chiều và tích cực đến nợ xấu, với hệ số hồi quy dương và ý nghĩa thống kê ở mức 1%. Điều này cho thấy các ngân hàng có quy mô lớn có xu hướng gia tăng nợ xấu do mở rộng tín dụng nhanh và khẩu vị rủi ro cao hơn.

2. Tăng trưởng tín dụng (LGR) cũng ảnh hưởng cùng chiều đến nợ xấu, với mức ý nghĩa 5%. Tăng trưởng tín dụng nóng làm nới lỏng tiêu chuẩn cho vay, dẫn đến gia tăng các khoản vay kém chất lượng.

3. Tỷ lệ chi phí hoạt động (ME) và hệ số an toàn vốn (CAR) đều có tác động cùng chiều đến nợ xấu, với mức ý nghĩa 5%. Chi phí hoạt động cao làm giảm hiệu quả quản lý, trong khi hệ số an toàn vốn cao buộc ngân hàng thắt chặt cho vay, nhưng cũng có thể làm tăng rủi ro do hạn chế nguồn vốn.

4. Tỷ suất sinh lời (ROE), hoạt động kiểm toán (AUCO) và sở hữu nhà nước (STA) có ảnh hưởng ngược chiều đến nợ xấu, với ý nghĩa thống kê ở mức 1-5%. ROE cao phản ánh hiệu quả hoạt động tốt, kiểm toán thường xuyên giúp giảm sai phạm, và ngân hàng có vốn nhà nước có xu hướng quản lý rủi ro chặt chẽ hơn.

5. Tăng trưởng kinh tế (GDP) và quy mô hội đồng quản trị (BOSI) không có ý nghĩa thống kê đối với nợ xấu trong mẫu nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quy mô ngân hàng và tăng trưởng tín dụng là những nhân tố chủ chốt làm gia tăng nợ xấu, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước. Việc mở rộng tín dụng nhanh chóng mà không kiểm soát chặt chẽ dẫn đến rủi ro tín dụng tăng cao. Tỷ lệ chi phí hoạt động cao phản ánh quản lý kém hiệu quả, làm giảm khả năng kiểm soát rủi ro tín dụng. Hệ số an toàn vốn cao có thể tạo áp lực lên ngân hàng trong việc duy trì vốn, dẫn đến các quyết định cho vay rủi ro hơn.

Ngược lại, ROE cao và hoạt động kiểm toán hiệu quả giúp giảm nợ xấu, cho thấy vai trò quan trọng của quản trị nội bộ và hiệu quả kinh doanh trong kiểm soát rủi ro tín dụng. Sở hữu nhà nước cũng góp phần giảm nợ xấu, có thể do sự giám sát và hỗ trợ từ phía Nhà nước. Việc tăng trưởng kinh tế và quy mô hội đồng quản trị không ảnh hưởng đáng kể có thể do các yếu tố này tác động gián tiếp hoặc bị chi phối bởi các biến khác trong mô hình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng nợ xấu theo năm, bảng hồi quy chi tiết các biến số và ma trận tương quan để minh họa mối quan hệ giữa các biến độc lập.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý quy mô ngân hàng: Các NHTMCP cần kiểm soát chặt chẽ việc mở rộng quy mô tài sản, ưu tiên phát triển bền vững thay vì tăng trưởng nóng, nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng. Thời gian thực hiện: 1-3 năm, chủ thể: Ban lãnh đạo ngân hàng.

2. Kiểm soát tăng trưởng tín dụng ổn định: Áp dụng các chính sách thắt chặt tiêu chuẩn cho vay, tập trung vào khách hàng có uy tín và tài sản đảm bảo, tránh cho vay ồ ạt. Thời gian: liên tục, chủ thể: Phòng tín dụng và quản trị rủi ro.

3. Quản lý chi phí hoạt động hiệu quả: Tối ưu hóa chi phí vận hành, nâng cao hiệu quả quản lý để giảm áp lực tài chính, từ đó giảm rủi ro tín dụng. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: Ban quản trị và phòng tài chính.

4. Duy trì và nâng cao hoạt động kiểm toán nội bộ: Tăng tần suất kiểm toán, đảm bảo tuân thủ quy định và phát hiện sớm sai phạm trong hoạt động tín dụng. Thời gian: liên tục, chủ thể: Ban kiểm soát và phòng kiểm toán nội bộ.

5. Tăng vốn chủ sở hữu: Gia tăng vốn điều lệ để nâng cao hệ số an toàn vốn, tạo đệm tài chính vững chắc cho ngân hàng. Thời gian: 2-4 năm, chủ thể: Ban lãnh đạo và cổ đông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo các ngân hàng thương mại cổ phần: Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu để xây dựng chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả, nâng cao chất lượng tín dụng.

2. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở chính sách điều hành tín dụng và giám sát hoạt động ngân hàng.

3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính ngân hàng: Tham khảo mô hình nghiên cứu và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về rủi ro tín dụng và quản trị ngân hàng.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và rủi ro tín dụng của ngân hàng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

1. Nợ xấu được định nghĩa như thế nào trong nghiên cứu này?
   Nợ xấu là các khoản nợ quá hạn trên 90 ngày, thuộc nhóm 3, 4, 5 theo quy định của Thông tư 11/2021/TT-NHNN, không thu hồi được gốc và lãi, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tài sản và lợi nhuận ngân hàng.

2. Tại sao quy mô ngân hàng lại làm tăng nợ xấu?
   Ngân hàng quy mô lớn thường mở rộng tín dụng nhanh, có khẩu vị rủi ro cao hơn, dẫn đến việc cho vay với khách hàng kém chất lượng tăng, từ đó làm gia tăng nợ xấu.

3. Hoạt động kiểm toán ảnh hưởng như thế nào đến nợ xấu?
   Kiểm toán thường xuyên giúp phát hiện và ngăn chặn sai phạm trong quy trình cho vay, buộc ngân hàng tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, từ đó giảm thiểu rủi ro nợ xấu.

4. Tăng trưởng kinh tế không ảnh hưởng đến nợ xấu có phải là điều bất thường?
   Trong nghiên cứu này, tăng trưởng kinh tế không có ý nghĩa thống kê do tác động gián tiếp hoặc bị chi phối bởi các biến khác, tuy nhiên về lý thuyết, kinh tế phát triển thường giúp giảm rủi ro tín dụng.

5. Làm thế nào để ngân hàng kiểm soát tốt tăng trưởng tín dụng?
   Ngân hàng cần áp dụng tiêu chuẩn cho vay nghiêm ngặt, tập trung vào khách hàng có uy tín, đánh giá kỹ phương án sử dụng vốn và khả năng trả nợ, đồng thời giám sát chặt chẽ quá trình sử dụng vốn vay.

Kết luận

• Luận văn đã xác định 11 nhân tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại 23 NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2022.
• Quy mô ngân hàng, tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ chi phí hoạt động, hệ số an toàn vốn và tỷ lệ lạm phát có ảnh hưởng cùng chiều làm tăng nợ xấu.
• Tỷ suất sinh lời, hoạt động kiểm toán và sở hữu nhà nước có tác động ngược chiều giúp giảm nợ xấu.
• Tăng trưởng kinh tế và quy mô hội đồng quản trị không có ý nghĩa thống kê trong mô hình nghiên cứu.
• Các đề xuất quản trị tập trung vào kiểm soát quy mô, tăng trưởng tín dụng, chi phí hoạt động, kiểm toán và tăng vốn chủ sở hữu nhằm hạn chế nợ xấu.

Next steps: Các ngân hàng cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm và tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Các nhà nghiên cứu có thể mở rộng nghiên cứu với các biến số mới hoặc mở rộng phạm vi mẫu.

Call to action: Ban lãnh đạo ngân hàng và cơ quan quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng tín dụng, đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng Việt Nam.