Nghiên Cứu Tình Hình Viêm Hô Hấp Cấp Ở Trẻ Em Dưới 5 Tuổi Tại Cần Thơ

• Tác giả: Nguyễn Quốc Hoàng
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Tâm
• Trường học: Trường Đại Học Y Dược Cần Thơ
• Chuyên ngành: Y Học Dự Phòng
• Đề tài: Nghiên Cứu Tình Hình Viêm Hô Hấp Cấp Ở Trẻ Em Dưới 5 Tuổi Tại Cần Thơ
• Loại tài liệu: luận văn tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Tổng quan về viêm hô hấp cấp
• 2.1.1. Định nghĩa và phân loại viêm hô hấp cấp
• 2.1.1.1. Định nghĩa viêm hô hấp cấp
• 2.1.1.2. Phân loại viêm hô hấp cấp
• 2.1.2. Nguyên nhân viêm hô hấp cấp
• 2.1.2.1. Nguyên nhân do virus
• 2.1.2.2. Nguyên nhân do vi khuẩn
• 2.1.3. Dự phòng viêm hô hấp cấp
• 2.1.4. Tình hình viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi
• 2.1.4.1. Tình hình trên thế giới
• 2.1.4.2. Tình hình tại Việt Nam
• 2.1.5. Một số yếu tố liên quan đến viêm hô hấp cấp
• 2.1.5.1. Yếu tố thuộc về trẻ
• 2.1.5.2. Yếu tố thuộc về bà mẹ
• 2.1.5.3. Yếu tố môi trường – gia đình
• 2.1.6. Các công trình nghiên cứu có liên quan
• 2.1.6.1. Nghiên cứu trong nước
• 2.1.6.2. Nghiên cứu ngoài nước
• 2.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2.3. Tiêu chí chọn vào
• 2.2.4. Tiêu chí loại ra
• 2.2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.5.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.5.2. Phương pháp chọn mẫu
• 2.2.5.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.2.5.4. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.5.5. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.2.5.6. Kiểm soát sai số
• 2.2.5.7. Y đức trong nghiên cứu
• 2.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
• 2.3.1.1. Đặc điểm chung của trẻ em dưới 5 tuổi
• 2.3.1.2. Đặc điểm nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe và bệnh của trẻ em dưới 5 tuổi
• 2.3.1.3. Đặc điểm của bà mẹ
• 2.3.1.4. Đặc điểm môi trường – gia đình
• 2.3.2. Tình hình viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi
• 2.3.3. Một số yếu tố liên quan đến viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi
• 2.3.3.1. Các yếu tố về đứa trẻ
• 2.3.3.2. Các yếu tố thuộc về mẹ
• 2.3.3.3. Kiến thức và thực hành của bà mẹ về phòng chống viêm hô hấp cấp
• 2.3.3.4. Các yếu tố môi trường – gia đình
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA
• PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

I. Tổng Quan Viêm Hô Hấp Cấp ở Trẻ Dưới 5 Tuổi Cần Thơ

Viêm hô hấp cấp (VHHC) là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt tại Cần Thơ. Đây là tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp do virus hoặc vi khuẩn gây ra, ảnh hưởng từ mũi đến phổi. VHHC là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở trẻ nhỏ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi trẻ em trung bình mắc VHHC 4-9 lần mỗi năm. Tình hình này đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ cộng đồng và các cơ quan y tế. Nghiên cứu về dịch tễ học viêm hô hấp cấp giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tỷ lệ mắc bệnh, các yếu tố nguy cơ và biến chứng tiềm ẩn. Việc này rất quan trọng để triển khai các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả, giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho trẻ em Cần Thơ. Bài viết này sẽ đi sâu vào tình hình VHHC tại Cần Thơ, phân tích các yếu tố liên quan và đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp. Dữ liệu nghiên cứu của Nguyễn Quốc Hoàng năm 2017 tại Cần Thơ cho thấy sự cần thiết của việc tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này ở cộng đồng.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Bệnh Viêm Hô Hấp Cấp

Viêm hô hấp cấp bao gồm nhiều bệnh khác nhau, gây ra bởi vi khuẩn hoặc virus ở đường hô hấp. Thời gian bệnh không quá 30 ngày, ngoại trừ viêm tai giữa cấp (14 ngày). WHO chia VHHC thành viêm đường hô hấp trên (mũi, họng) và viêm đường hô hấp dưới (khí quản, phổi). Viêm đường hô hấp trên thường nhẹ hơn, chiếm 70-80% trường hợp. Viêm đường hô hấp dưới ít gặp hơn nhưng thường nặng, gây tử vong. WHO cũng phân loại theo mức độ nặng nhẹ dựa trên các dấu hiệu như ho, thở nhanh, rút lõm lồng ngực. Phân loại này giúp bác sĩ đánh giá và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

1.2. Tác Nhân Gây Bệnh Virus Vi Khuẩn và Yếu Tố Liên Quan

Phần lớn viêm hô hấp cấp (khoảng 70%) là do virus. Các virus phổ biến bao gồm virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, virus á cúm, adenovirus và rhinovirus. Vi khuẩn thường gây nhiễm trùng thứ phát sau nhiễm virus, đặc biệt ở trẻ dưới 3 tuổi. Các vi khuẩn thường gặp là Hemophilus influenzae và Streptococcus pneumoniae. Loại virus và vi khuẩn gây bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi, mùa, tình trạng miễn dịch và môi trường. Việc xác định tác nhân gây bệnh giúp bác sĩ lựa chọn kháng sinh phù hợp, nếu cần thiết. Theo nghiên cứu, việc môi trường sống ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ mắc VHHC ở trẻ.

1.3. Tình hình viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng từ 32-40 triệu lượt trẻ mắc VHHC và từ 22-24 nghìn trẻ tử vong do viêm phổi [10], [4]. VHHC chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số trẻ đến khám và chữa bệnh tại các cơ sở y tế. Hiện nay, tại cơ sở chữa bệnh từ tuyến Trung ương, tuyến tỉnh đến tuyến huyện đều quá tải do trẻ mắc VHHC vào điều trị. Theo công bố năm 2014 của Bộ Y tế, các bệnh VHHC nằm trong 10 nhóm bệnh có tỷ lệ mắc cao nhất và trong nhóm 10 bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất toàn quốc [7].

II. Thực Trạng Viêm Hô Hấp Cấp tại Cần Thơ Nghiên Cứu 2017

Nghiên cứu năm 2017 tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, Cần Thơ đã làm sáng tỏ thực trạng viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Đây là nghiên cứu cộng đồng đầu tiên về VHHC tại khu vực này. Mục tiêu chính là xác định tỷ lệ mắc bệnh và các yếu tố liên quan. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng các chương trình can thiệp và phòng ngừa hiệu quả. Đồng thời, nghiên cứu cũng giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về VHHC, từ đó thúc đẩy các hành vi phòng bệnh chủ động. Việc hiểu rõ thực trạng tại địa phương là bước quan trọng để cải thiện sức khỏe trẻ em và giảm gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội.

2.1. Tỷ Lệ Mắc Viêm Hô Hấp Cấp ở Trẻ Em Dưới 5 Tuổi

Nghiên cứu năm 2017 đã xác định tỷ lệ viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, Cần Thơ. Con số này là cơ sở để so sánh với các khu vực khác và theo dõi sự thay đổi theo thời gian. Tỷ lệ mắc bệnh cung cấp thông tin quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách y tế để phân bổ nguồn lực phù hợp. Đồng thời, nó cũng giúp các bác sĩ và nhân viên y tế nâng cao cảnh giác và chuẩn bị tốt hơn cho việc điều trị bệnh.

2.2. Yếu Tố Nguy Cơ Viêm Hô Hấp Cấp Môi Trường Dinh Dưỡng

Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến viêm hô hấp cấp ở trẻ em. Các yếu tố này có thể bao gồm: Điều kiện sống: Môi trường ô nhiễm, khói thuốc lá, nhà cửa ẩm thấp; Dinh dưỡng: Thiếu sữa mẹ, ăn dặm sớm, suy dinh dưỡng; Tiêm chủng: Tiêm chủng không đầy đủ; Yếu tố khác: Tuổi của trẻ, cân nặng khi sinh, trình độ học vấn của mẹ. Xác định các yếu tố nguy cơ giúp chúng ta triển khai các biện pháp phòng ngừa tập trung, hiệu quả hơn. Ví dụ, tăng cường tuyên truyền về lợi ích của sữa mẹ, cải thiện điều kiện vệ sinh và khuyến khích tiêm chủng đầy đủ.

2.3. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm chung của trẻ em dưới 5 tuổi, đặc điểm nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe và bệnh của trẻ em dưới 5 tuổi, đặc điểm của bà mẹ, đặc điểm môi trường – gia đình. 58 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

III. Hướng Dẫn Phòng Ngừa Viêm Hô Hấp Cấp Ở Trẻ Em Cần Thơ

Phòng ngừa là chìa khóa để giảm tỷ lệ mắc viêm hô hấp cấp ở trẻ em Cần Thơ. Các biện pháp phòng ngừa cần được thực hiện đồng bộ, từ gia đình đến cộng đồng. Điều quan trọng là nâng cao nhận thức của cha mẹ và người chăm sóc về các yếu tố nguy cơ và cách phòng tránh bệnh. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm: Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu; Đảm bảo dinh dưỡng hợp lý cho trẻ; Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống; Tránh khói thuốc lá và ô nhiễm không khí; Tiêm chủng đầy đủ; Phát hiện sớm và điều trị kịp thời khi trẻ có dấu hiệu bệnh. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cơ quan y tế là yếu tố then chốt để phòng ngừa VHHC hiệu quả.

3.1. Chăm Sóc Trẻ Viêm Hô Hấp Cấp Tại Nhà Mẹo Lưu Ý

Khi trẻ bị viêm hô hấp cấp, việc chăm sóc đúng cách tại nhà rất quan trọng. Các biện pháp chăm sóc bao gồm: Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ; Uống nhiều nước; Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý; Hạ sốt khi trẻ sốt cao; Cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu; Theo dõi sát các dấu hiệu bệnh và đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi cần thiết. Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh cho trẻ khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

3.2. Bí Quyết Dinh Dưỡng Tăng Cường Miễn Dịch Cho Trẻ Em

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ, giúp trẻ chống lại các bệnh viêm hô hấp cấp. Cần đảm bảo trẻ được: Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu; Ăn dặm đúng cách và đủ chất; Bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết; Cho trẻ ăn nhiều rau xanh và trái cây. Tránh cho trẻ ăn đồ ăn chế biến sẵn, đồ ngọt và đồ uống có gas.

IV. Điều Trị Viêm Hô Hấp Cấp ở Trẻ Dưới 5 Tuổi Cần Thơ

Việc điều trị viêm hô hấp cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi cần được thực hiện theo phác đồ của Bộ Y tế và dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp. Điều trị có thể bao gồm: Sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau; Sử dụng thuốc long đờm, giảm ho; Sử dụng kháng sinh (khi có nhiễm khuẩn); Sử dụng thuốc kháng virus (trong một số trường hợp); Hỗ trợ hô hấp (khi trẻ khó thở). Quan trọng nhất là tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ và tái khám đúng hẹn để theo dõi tiến triển của bệnh.

4.1. Khi Nào Cần Đưa Trẻ Đến Bệnh Viện Điều Trị Ngay Lập Tức

Một số dấu hiệu cảnh báo cho thấy trẻ bị viêm hô hấp cấp cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức: Khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực; Sốt cao không hạ; Bỏ bú hoặc bú kém; Li bì, khó đánh thức; Co giật; Tím tái. Việc đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và cứu sống trẻ.

4.2. Bệnh Viện Điều Trị Viêm Hô Hấp Cấp Tốt Nhất ở Cần Thơ

Tại Cần Thơ, có nhiều bệnh viện và phòng khám có khả năng điều trị viêm hô hấp cấp cho trẻ em. Một số bệnh viện uy tín bao gồm: Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ; Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ; Các bệnh viện quận, huyện. Cha mẹ nên lựa chọn cơ sở y tế phù hợp với điều kiện của gia đình và mức độ bệnh của trẻ.

V. Nghiên Cứu Khoa Học Về Viêm Hô Hấp Cấp Cập Nhật Mới Nhất

Các nghiên cứu khoa học liên tục được thực hiện để tìm hiểu sâu hơn về viêm hô hấp cấp, từ nguyên nhân gây bệnh đến các phương pháp điều trị mới. Các nghiên cứu này đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả phòng ngừa và điều trị bệnh. Một số lĩnh vực nghiên cứu chính bao gồm: Nghiên cứu về virus và vi khuẩn gây bệnh; Nghiên cứu về các yếu tố nguy cơ; Nghiên cứu về hiệu quả của các phương pháp điều trị khác nhau; Nghiên cứu về vắc-xin phòng bệnh. Việc theo dõi các nghiên cứu khoa học giúp các bác sĩ và nhân viên y tế cập nhật kiến thức và áp dụng các phương pháp điều trị tiên tiến nhất.

5.1. Ảnh Hưởng Của Ô Nhiễm Môi Trường Đến Viêm Hô Hấp Cấp

Ô nhiễm môi trường là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với viêm hô hấp cấp ở trẻ em. Các chất ô nhiễm trong không khí, như bụi mịn, khí thải từ xe cộ và nhà máy, có thể gây kích ứng đường hô hấp và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Nghiên cứu cho thấy trẻ em sống ở khu vực có ô nhiễm không khí cao có tỷ lệ mắc VHHC cao hơn so với trẻ em sống ở khu vực không khí trong lành. Việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường là một biện pháp quan trọng để phòng ngừa VHHC.

5.2. Đánh Giá Hiệu Quả Điều Trị Viêm Hô Hấp Cấp

Các nghiên cứu đánh giá hiệu quả điều trị viêm hô hấp cấp giúp các bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất cho từng bệnh nhân. Các nghiên cứu này thường so sánh hiệu quả của các loại thuốc khác nhau, các phương pháp hỗ trợ hô hấp khác nhau và các phác đồ điều trị khác nhau. Kết quả của các nghiên cứu này giúp cập nhật phác đồ điều trị và cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe cho trẻ em.

VI. Kết Luận và Tương Lai Nghiên Cứu Viêm Hô Hấp Cấp

Viêm hô hấp cấp vẫn là một thách thức lớn đối với sức khỏe trẻ em, đặc biệt là ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Nghiên cứu tại Cần Thơ năm 2017 đã cung cấp những thông tin quan trọng về thực trạng và các yếu tố liên quan đến bệnh này. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn để hiểu rõ hơn về cơ chế gây bệnh, các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn và các phương pháp điều trị mới. Trong tương lai, cần tập trung vào: Nghiên cứu về gen và yếu tố di truyền; Nghiên cứu về vai trò của hệ vi sinh vật đường ruột; Nghiên cứu về các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn. Việc hợp tác giữa các nhà khoa học, bác sĩ và cộng đồng là chìa khóa để giải quyết vấn đề viêm hô hấp cấp và bảo vệ sức khỏe trẻ em.

6.1. Tăng Cường Phòng Ngừa Viêm Phổi ở Trẻ Em Cần Thơ

Viêm phổi là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất của viêm hô hấp cấp. Cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa viêm phổi, bao gồm: Tiêm vắc-xin phòng phế cầu khuẩn và vắc-xin cúm; Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ; Tránh khói thuốc lá và ô nhiễm không khí; Điều trị kịp thời các bệnh viêm hô hấp cấp. Phòng ngừa viêm phổi giúp giảm tỷ lệ tử vong và tàn tật ở trẻ em.

6.2. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu vào Thực Tiễn Chăm Sóc Sức Khỏe

Kết quả nghiên cứu về viêm hô hấp cấp cần được ứng dụng vào thực tiễn chăm sóc sức khỏe. Điều này bao gồm: Cập nhật phác đồ điều trị; Xây dựng chương trình phòng ngừa hiệu quả; Tăng cường giáo dục sức khỏe cho cộng đồng; Nâng cao năng lực cho cán bộ y tế. Việc ứng dụng kết quả nghiên cứu giúp cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe và bảo vệ sức khỏe trẻ em.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm hô hấp cấp (VHHC) là một trong những bệnh lý phổ biến và nguy hiểm nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, với tỷ lệ mắc và tử vong cao trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi trẻ em trung bình mắc VHHC từ 4-9 lần mỗi năm, ước tính khoảng 2 tỷ lượt trẻ mắc bệnh hàng năm, trong đó có khoảng 40 triệu lượt viêm phổi. Viêm phổi là nguyên nhân gây tử vong gần 20% trẻ em dưới 5 tuổi trên thế giới, đặc biệt tập trung ở các khu vực Châu Phi và Đông Nam Á. Tại Việt Nam, VHHC cũng là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh và tử vong ở nhóm tuổi này, chiếm tỷ lệ 30-40% trong cộng đồng và 40-50% trong số trẻ đến khám tại các cơ sở y tế.

Nghiên cứu được thực hiện tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ trong năm 2017 nhằm xác định tỷ lệ mắc VHHC và các yếu tố liên quan ở trẻ em dưới 5 tuổi. Đây là khu vực trung tâm của quận Ô Môn, nơi mà các bệnh truyền nhiễm vẫn là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ nhỏ. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tỷ lệ mắc VHHC trong 2 tuần gần nhất và phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan như đặc điểm trẻ, bà mẹ và môi trường gia đình.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn phục vụ công tác phòng chống VHHC, góp phần giảm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh tại địa phương. Đồng thời, nghiên cứu cũng hỗ trợ xây dựng các chính sách y tế công cộng phù hợp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe trẻ em dưới 5 tuổi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình y học về viêm hô hấp cấp, bao gồm:

• Định nghĩa và phân loại VHHC theo WHO: VHHC được phân loại thành viêm đường hô hấp trên (chiếm 70-80%) và viêm đường hô hấp dưới (chiếm 20-30%), dựa trên vị trí tổn thương giải phẫu. Mức độ nặng nhẹ được phân loại dựa trên các dấu hiệu lâm sàng như ho, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, tím tái.
• Nguyên nhân gây bệnh: Virus chiếm khoảng 70% nguyên nhân, trong đó Rhinoviruses là phổ biến nhất. Vi khuẩn thường gây bội nhiễm thứ phát, chủ yếu là Hemophilus influenzae và Streptococcus pneumoniae.
• Các yếu tố nguy cơ liên quan: Bao gồm yếu tố thuộc trẻ (tuổi, cân nặng khi sinh, suy dinh dưỡng, bú mẹ), yếu tố thuộc mẹ (trình độ học vấn, số con, kiến thức và thực hành phòng bệnh), và yếu tố môi trường gia đình (khói thuốc lá, bếp đun trong nhà, kinh tế gia đình).

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tỷ lệ mắc VHHC, Odds Ratio (OR) để đánh giá mức độ liên quan giữa các yếu tố nguy cơ và bệnh, cùng các chỉ số dinh dưỡng theo tiêu chuẩn WHO.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả được tiến hành từ tháng 4/2017 đến tháng 4/2018, trong đó thu thập số liệu chính vào tháng 11-12/2017.
• Đối tượng nghiên cứu: 410 trẻ em dưới 5 tuổi và bà mẹ tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ, cư trú trên 6 tháng và đồng ý tham gia.
• Chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu cụm, gồm 7 khu vực được chọn ngẫu nhiên trong 12 khu vực của phường. Số lượng mẫu phân bổ theo tỷ lệ dân số từng khu vực.
• Thu thập số liệu: Sử dụng phiếu điều tra phỏng vấn trực tiếp bà mẹ, cân đo trẻ để xác định suy dinh dưỡng, kiểm tra phiếu tiêm chủng. Các dấu hiệu VHHC được ghi nhận dựa trên triệu chứng trong 2 tuần trước ngày điều tra.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22, tính OR và khoảng tin cậy 95%, phân tích đơn biến và đa biến bằng hồi quy logistic để xác định các yếu tố liên quan. Kiểm định χ2 được dùng để so sánh tỷ lệ với mức ý nghĩa p<0,05.
• Kiểm soát sai số: Lấy mẫu ngẫu nhiên, tập huấn điều tra viên, giới hạn thời gian ghi nhớ bệnh trong 2 tuần để giảm sai số nhớ.

Nghiên cứu tuân thủ các nguyên tắc đạo đức, đảm bảo sự đồng thuận tự nguyện và bảo mật thông tin cá nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc VHHC: Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi mắc VHHC trong 2 tuần gần nhất tại phường Châu Văn Liêm là 42,68%. Đây là tỷ lệ cao, tương đồng với các nghiên cứu trong nước (khoảng 35-45%) và phản ánh gánh nặng bệnh tật đáng kể tại cộng đồng.

2. Yếu tố thuộc trẻ:

   • Trẻ có cân nặng khi sinh dưới 2500g có nguy cơ mắc VHHC cao gấp 2,19 lần so với trẻ cân nặng bình thường (p<0,05).
   • Trẻ không được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu có nguy cơ mắc VHHC cao hơn 1,75 lần (p<0,01).
   • Trẻ suy dinh dưỡng có nguy cơ mắc VHHC cao gấp 2,4 lần (p<0,05).
   • Các yếu tố như tuổi, giới tính, thời gian bú mẹ, tuổi ăn dặm và tiêm chủng không có mối liên quan có ý nghĩa thống kê.

3. Yếu tố thuộc mẹ:

   • Trẻ có mẹ trình độ học vấn dưới trung học cơ sở có nguy cơ mắc VHHC cao gấp 1,96 lần (p<0,05).
   • Dân tộc Khơme có tỷ lệ mắc VHHC cao hơn dân tộc Kinh (OR=1,84; p<0,05).
   • Kiến thức và thực hành phòng chống VHHC của mẹ không đạt làm tăng nguy cơ mắc VHHC lần lượt là 2,62 lần và 1,52 lần (p<0,01 và p<0,05).

4. Yếu tố môi trường – gia đình:

   • Trẻ sống trong gia đình có người hút thuốc lá có nguy cơ mắc VHHC cao gấp 2,73 lần (p<0,01).
   • Sử dụng bếp củi, than trong gia đình làm tăng nguy cơ mắc VHHC gấp 2,37 lần (p<0,01).
   • Gia đình có bếp đun trong nhà làm tăng nguy cơ mắc VHHC 1,68 lần (p<0,05).
   • Số người trong gia đình trên 4 người và có từ 2 trẻ em dưới 5 tuổi trở lên cũng làm tăng nguy cơ mắc VHHC lần lượt 2,28 lần và 1,93 lần (p<0,01 và p<0,05).
   • Trẻ sống trong gia đình nghèo hoặc cận nghèo có nguy cơ mắc VHHC cao gấp 6,96 lần (p<0,01).

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ mắc VHHC 42,68% phản ánh mức độ phổ biến của bệnh tại địa phương, tương tự các nghiên cứu trong nước và khu vực Đông Nam Á. Nguyên nhân chủ yếu do virus và vi khuẩn, cùng với các yếu tố nguy cơ về dinh dưỡng, chăm sóc và môi trường.

Cân nặng khi sinh thấp và suy dinh dưỡng làm giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ mắc VHHC, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế. Việc không bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu làm giảm khả năng miễn dịch tự nhiên của trẻ, làm tăng tỷ lệ mắc bệnh.

Trình độ học vấn thấp của mẹ ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành chăm sóc, dẫn đến tỷ lệ mắc VHHC cao hơn. Môi trường sống có khói thuốc lá, bếp củi, đông người và điều kiện kinh tế khó khăn là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước.

Phân tích đa biến cho thấy các yếu tố như cân nặng khi sinh, bú mẹ hoàn toàn và suy dinh dưỡng có ảnh hưởng nhưng không còn ý nghĩa khi kiểm soát các yếu tố khác, cho thấy sự phức tạp trong mối quan hệ đa chiều giữa các yếu tố nguy cơ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ mắc VHHC theo nhóm tuổi, bảng phân tích OR các yếu tố nguy cơ, và biểu đồ tròn mô tả tỷ lệ các yếu tố môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục kiến thức cho bà mẹ về phòng chống VHHC, đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và chăm sóc dinh dưỡng hợp lý. Thực hiện trong vòng 12 tháng, do Trung tâm Y tế phường phối hợp với các trạm y tế xã.

2. Phát triển chương trình hỗ trợ dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi, tập trung vào nhóm trẻ suy dinh dưỡng và cân nặng khi sinh thấp, nhằm nâng cao sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc VHHC. Thời gian triển khai 1-2 năm, do Sở Y tế và các tổ chức xã hội thực hiện.

3. Kiểm soát và giảm thiểu tác động của khói thuốc lá trong gia đình bằng các chiến dịch vận động không hút thuốc trong nhà, đặc biệt tại các hộ có trẻ nhỏ. Thực hiện liên tục, phối hợp giữa ngành y tế và các tổ chức cộng đồng.

4. Cải thiện điều kiện sống và môi trường gia đình, khuyến khích sử dụng bếp đun ngoài nhà, giảm sử dụng bếp củi, than trong nhà để giảm ô nhiễm không khí. Thực hiện trong 2-3 năm, phối hợp với chính quyền địa phương và các chương trình phát triển nông thôn mới.

5. Tăng cường tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ em dưới 5 tuổi nhằm phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp. Thực hiện thường xuyên, do ngành y tế địa phương đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý y tế công cộng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phòng chống VHHC phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả chương trình chăm sóc sức khỏe trẻ em.

2. Bác sĩ và nhân viên y tế tuyến cơ sở: Áp dụng kiến thức về các yếu tố nguy cơ và dấu hiệu lâm sàng để phát hiện sớm, tư vấn và chăm sóc trẻ mắc VHHC hiệu quả hơn.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, nhi khoa: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tế và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bệnh lý nhi khoa và y tế cộng đồng.

4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Dựa trên kết quả để triển khai các chương trình giáo dục sức khỏe, hỗ trợ dinh dưỡng và cải thiện môi trường sống cho trẻ em tại các khu vực có nguy cơ cao.

Câu hỏi thường gặp

1. Tỷ lệ mắc VHHC ở trẻ dưới 5 tuổi tại phường Châu Văn Liêm là bao nhiêu?
   Tỷ lệ mắc VHHC trong 2 tuần gần nhất là 42,68%, cho thấy bệnh rất phổ biến và cần được quan tâm đặc biệt.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến nguy cơ mắc VHHC?
   Kinh tế gia đình nghèo hoặc cận nghèo làm tăng nguy cơ mắc VHHC gần 7 lần, tiếp theo là yếu tố môi trường như khói thuốc lá và bếp củi trong nhà.

3. Việc bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu có tác động như thế nào?
   Trẻ không được bú mẹ hoàn toàn có nguy cơ mắc VHHC cao hơn 1,75 lần, do sữa mẹ cung cấp kháng thể và tăng cường miễn dịch cho trẻ.

4. Trình độ học vấn của mẹ ảnh hưởng ra sao đến VHHC?
   Mẹ có trình độ dưới trung học cơ sở có con mắc VHHC cao gấp gần 2 lần so với mẹ có trình độ cao hơn, do ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành chăm sóc.

5. Các biện pháp phòng chống VHHC hiệu quả là gì?
   Bao gồm cho trẻ bú mẹ hoàn toàn, tiêm chủng đầy đủ, cải thiện dinh dưỡng, giảm tiếp xúc với khói thuốc lá và ô nhiễm không khí trong nhà, cùng với giáo dục sức khỏe cho bà mẹ.

Kết luận

• Tỷ lệ mắc viêm hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi tại phường Châu Văn Liêm là 42,68%, phản ánh gánh nặng bệnh tật đáng kể.
• Các yếu tố nguy cơ chính gồm cân nặng khi sinh thấp, không bú mẹ hoàn toàn, suy dinh dưỡng, trình độ học vấn thấp của mẹ, kiến thức và thực hành phòng bệnh kém, cùng các yếu tố môi trường như khói thuốc lá, bếp củi và điều kiện kinh tế khó khăn.
• Phân tích đa biến cho thấy sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố, cần tiếp cận đa chiều trong phòng chống bệnh.
• Đề xuất các giải pháp tập trung vào giáo dục sức khỏe, cải thiện dinh dưỡng, môi trường sống và tiêm chủng để giảm tỷ lệ mắc VHHC.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách y tế công cộng tại địa phương, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Khuyến khích các nhà quản lý, nhân viên y tế và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao sức khỏe trẻ em dưới 5 tuổi, giảm thiểu tác động của viêm hô hấp cấp trong tương lai gần.