Nghiên cứu văn học dân gian cư dân ven biển miền Trung và Nam Bộ

LỜI CÁM ƠN

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: KHẢO SÁT KHÔNG GIAN ĐỊA VĂN HÓA KHU VỰC VEN BIỂN MIỀN TRUNG VÀ NAM BỘ – GIÁ TRỊ VÀ NGUỒN LỢI TỪ BIỂN

1.1. Điều kiện tự nhiên và điều kiện xã hội khu vực ven biển Trung bộ và Nam bộ

1.2. Khái quát nền văn hóa dân gian khu vực ven biển Trung bộ và Nam bộ

1.2.1. Không gian văn hóa biển Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh

1.2.2. Không gian văn hóa ven biển Trung Trung bộ và Nam Trung Bộ

1.2.3. Không gian văn hóa ven biển Nam Bộ

1.3. Biển – Nguồn lợi từ biển

2. CHƯƠNG 2: VĂN HỌC DÂN GIAN CỦA CƯ DÂN VEN BIỂN MIỀN TRUNG VÀ NAM BỘ

2.1. Diện mạo nền văn học dân gian của cư dân ven biển Trung bộ và Nam bộ

2.2. Yếu tố biển và Văn học dân gian của cư dân ven biển Trung bộ và Nam bộ

2.2.1. Yếu tố biển trong Truyền thuyết của cư dân ven biển Trung và Nam bộ

2.2.1.1. Những Truyền thuyết về cá voi của dân ven biển Trung và Nam bộ

2.2.1.2. Truyền thuyết thần Độc Cước ở núi Trường Lê, Thanh Hóa

2.2.1.3. Truyền thuyết đền Cờn ở Nghệ An

2.2.1.4. Truyền thuyết về bà Bích Châu ở vùng biển Hà Tĩnh

2.2.1.5. Truyền thuyết về bà Thiên Hậu

2.2.2. Yếu tố biển trong truyện cổ tích của cư dân ven biển Trung và Nam bộ

2.2.2.1. Thể loại cổ tích thần kì và Truyện cổ tích Hai anh em

2.2.2.2. Thể loại cổ tích sinh hoạt và Truyện cổ tích Anh Lười ở làng Cừ Hà (Quảng Bình)

2.2.3. Yếu tố biển trong những tác phẩm về của cư dân ven biển Trung và Nam bộ

2.2.4. Biển và đời sống của người dân miền biển qua ca dao dân ca

2.2.4.1. Ca dao dân ca trữ tình sinh hoạt

2.2.4.2. Dân ca nghi lễ Hát bã trạo

2.2.4.3. Thành tựu đặc sắc của Ca dao dân ca miền biển Trung và Nam bộ

2.2.4.4. Yếu tố biển, những đóng góp trong việc sáng tạo nên những giá trị nghệ thuật mới trong ca dao dân ca

3. CHƯƠNG 3: VĂN HÓA DÂN GIAN CỦA CƯ DÂN VEN BIỂN MIỀN TRUNG VÀ NAM BỘ

3.1. Tín ngưỡng dân gian

3.1.1. Tín ngưỡng thờ cúng Cá Ông

3.1.2. Tín ngưỡng thờ Tứ vị Thánh Nương

3.1.3. Tín ngưỡng thờ Bà Thiên Hậu

3.2. Lễ hội dân gian

3.2.1. Miêu tả lễ hội cầu ngư có phần diễn xướng hát bã trạo

3.2.2. Miêu tả lễ hội Đền Cờn (Nghệ An)

3.2.3. Miêu tả Lễ hội gắn với tín ngưỡng thờ bà Thiên Hậu

3.2.4. Miêu tả Lễ hội khao lề thế lính Hoàng Sa

3.3. Diện mạo chính của nền văn hóa biển Trung và Nam bộ

3.3.1. Những giá trị

3.3.1.1. Giá trị ứng xử với tự nhiên

3.3.1.2. Giá trị lịch sử

3.3.1.3. Giá trị xã hội

3.3.1.4. Giá trị văn hóa nghệ thuật

3.3.1.5. Giá trị kinh tế, du lịch

3.3.1.6. Giá trị cố kết cộng đồng, an ninh quốc phòng

PHẦN KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về văn học dân gian cư dân ven biển

Văn học dân gian là một phần quan trọng trong văn hóa của các cư dân ven biển miền Trung và Nam Bộ. Văn học dân gian không chỉ phản ánh tâm hồn và bản sắc văn hóa của người dân mà còn là bức tranh sinh động về cuộc sống, phong tục tập quán của họ. Qua các tác phẩm như truyền thuyết dân gian, huyền thoại, và ca dao, người ta có thể cảm nhận được sự gắn bó chặt chẽ giữa con người và biển cả. Người dân ven biển thường sử dụng ngôn ngữ dân gian để truyền tải những giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của họ. Những tác phẩm này không chỉ mang tính giải trí mà còn có giá trị giáo dục, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về nguồn cội và truyền thống của dân tộc. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện đại, việc nghiên cứu và bảo tồn văn hóa dân gian trở nên cần thiết hơn bao giờ hết, nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa trong thời kỳ toàn cầu hóa.

II. Không gian văn hóa biển miền Trung và Nam Bộ

Không gian văn hóa biển miền Trung và Nam Bộ được hình thành từ những yếu tố tự nhiên và xã hội đặc thù. Điều kiện tự nhiên như khí hậu, địa hình và nguồn lợi từ biển đã tạo nên một nền văn hóa phong phú và đa dạng. Văn hóa biển không chỉ thể hiện qua các hoạt động kinh tế như đánh bắt hải sản mà còn qua các lễ hội, tín ngưỡng và phong tục tập quán. Các lễ hội dân gian như lễ hội cầu ngư, lễ hội thờ cá Ông là những minh chứng cho sự tôn vinh biển cả trong đời sống tâm linh của cư dân. Những tác phẩm văn học dân gian như ca dao, vè cũng thường nhắc đến hình ảnh biển, thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Qua đó, có thể thấy rằng biển không chỉ là nguồn sống mà còn là nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ và nhà thơ trong việc xây dựng nên những tác phẩm mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.

III. Các thể loại văn học dân gian đặc trưng

Trong văn học dân gian của cư dân ven biển miền Trung và Nam Bộ, có nhiều thể loại đặc trưng như truyền thuyết, huyền thoại, ca dao, và vè. Mỗi thể loại đều mang những đặc điểm riêng, phản ánh những khía cạnh khác nhau của đời sống và tâm tư của người dân. Truyền thuyết về cá voi, thần Độc Cước hay bà Thiên Hậu không chỉ là những câu chuyện giải trí mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc, thể hiện lòng tôn kính của người dân đối với biển cả. Ca dao và dân ca thường được sử dụng trong các dịp lễ hội, mang lại không khí vui tươi và gắn kết cộng đồng. Những tác phẩm này không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn là phương tiện truyền tải tri thức và kinh nghiệm sống của người dân qua các thế hệ. Việc nghiên cứu các thể loại này giúp hiểu rõ hơn về di sản văn hóa và tinh thần của cư dân ven biển.

IV. Giá trị và ứng dụng thực tiễn của văn học dân gian

Văn học dân gian của cư dân ven biển miền Trung và Nam Bộ không chỉ có giá trị văn hóa mà còn có nhiều ứng dụng thực tiễn trong đời sống hiện đại. Những tác phẩm này có thể được sử dụng trong giáo dục, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về nguồn cội và truyền thống văn hóa của dân tộc. Ngoài ra, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa này cũng góp phần nâng cao ý thức cộng đồng về việc gìn giữ bản sắc văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa. Các lễ hội dân gian và hoạt động văn hóa liên quan đến biển có thể trở thành điểm thu hút du lịch, tạo ra nguồn thu nhập cho người dân địa phương. Hơn nữa, việc nghiên cứu và phát triển văn học dân gian còn giúp tăng cường sự gắn kết giữa các thế hệ, tạo ra một cộng đồng vững mạnh và đoàn kết hơn.

Khảo sát văn học dân gian của cư dân ven biển miền Trung và Nam Bộ