I. Tổng Quan Nghiên Cứu Thanh Khoản và Tỉ Suất Sinh Lợi
Thị trường chứng khoán Việt Nam, kể từ khi hình thành năm 2000, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn và cung cấp nguồn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Nhà đầu tư quan tâm đến nhiều yếu tố khi lựa chọn cổ phiếu, trong đó tính thanh khoản là một trong những mối quan tâm hàng đầu. Thanh khoản cổ phiếu tốt giúp nhà đầu tư dễ dàng chuyển đổi cổ phiếu thành tiền mặt hoặc tái đầu tư vào các chứng khoán khác. Ngược lại, tính thanh khoản kém có thể gây khó khăn trong giao dịch và tổn thất tài chính. Nghiên cứu về tính thanh khoản và ảnh hưởng của nó đến tỉ suất sinh lợi cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam, cụ thể là Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE) còn hạn chế, vì vậy cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn để làm rõ vấn đề này. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào mối quan hệ giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi cổ phiếu.
1.1. Lý Do Nghiên Cứu Tính Thanh Khoản Cổ Phiếu tại HOSE
Nghiên cứu nhằm xác định vai trò của yếu tố thanh khoản tác động như thế nào đến tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu. Số lượng nghiên cứu về thanh khoản trên thị trường chứng khoán Việt Nam chưa nhiều. Yếu tố thanh khoản có thể là một yếu tố quan trọng khi đưa ra quyết định đầu tư. Vì thế, nghiên cứu này phân tích mô hình Fama-French khi có và không có sự hiện diện của nhân tố thanh khoản, đánh giá liệu rằng thanh khoản có phải là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu trong điều kiện có xem xét các nhân tố khác hay không.
1.2. Mục Tiêu và Câu Hỏi Nghiên Cứu về TSSL Cổ Phiếu
Mục tiêu chính của nghiên cứu là tìm hiểu mối quan hệ giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi (TSSL) của cổ phiếu, có kiểm soát các yếu tố định giá khác như yếu tố thị trường, quy mô và giá trị. Phạm vi nghiên cứu giới hạn ở các cổ phiếu phi tài chính niêm yết trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE) từ năm 2011 đến 2015. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là liệu tính thanh khoản có phải là một yếu tố quan trọng tác động đến TSSL cổ phiếu khi xem xét các yếu tố thị trường, quy mô và giá trị của doanh nghiệp hay không. Tác giả Lý Hoàng Kim sử dụng dữ liệu nghiên cứu là cổ phiếu của các công ty phi tài chính niêm yết tại HoSE trong giai đoạn từ 01.
II. Thách Thức Đo Lường và Đánh Giá Thanh Khoản Cổ Phiếu
Tính thanh khoản cổ phiếu là một khái niệm phức tạp, thể hiện khả năng chuyển đổi cổ phiếu thành tiền mặt một cách nhanh chóng mà không làm ảnh hưởng đáng kể đến giá thị trường. Các yếu tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản bao gồm kết quả kinh doanh của tổ chức phát hành, cung cầu trên thị trường và các quy định giao dịch. Rủi ro thanh khoản phát sinh khi nhà đầu tư khó bán lại cổ phiếu, hoặc phải bán với giá thấp hơn giá trị thực. Khó khăn trong việc đo lường chính xác tính thanh khoản cũng là một thách thức lớn. Các chỉ số như chênh lệch giá mua-giá bán, khối lượng giao dịch, và tỷ lệ vòng quay giao dịch thường được sử dụng để ước tính mức độ thanh khoản, nhưng mỗi chỉ số có những hạn chế nhất định.
2.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tính Thanh Khoản Cổ Phiếu
Tính thanh khoản của cổ phiếu phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Kết quả kinh doanh của tổ chức phát hành là yếu tố then chốt. Tổ chức kinh doanh hiệu quả, trả cổ tức cao sẽ thu hút nhà đầu tư, tăng tính thanh khoản. Ngược lại, kết quả kinh doanh kém sẽ làm giảm tính thanh khoản. Quy luật cung cầu cũng tác động đến thanh khoản. Cổ phiếu khan hiếm có thể dễ bán ngay cả khi chất lượng không cao. Các quy định giao dịch chứng khoán cũng ảnh hưởng, ví dụ như quy định phong tỏa 100% giá trị đặt lệnh hay việc không cho vay chứng khoán để bán.
2.2. Các Phương Pháp Đo Lường Tính Thanh Khoản Cổ Phiếu
Có nhiều cách đo lường thanh khoản cổ phiếu. Amihud và Mendelson (1986) dùng chênh lệch giá mua-giá bán. Brennan và cộng sự (1998) dùng khối lượng giao dịch. Data và cộng sự (1998) dùng tỷ lệ vòng quay giao dịch. Amihud (2003) xây dựng công thức tính khác cho tính không thanh khoản dựa trên tỷ lệ bình quân của giá trị tuyệt đối của thu nhập cổ phiếu so với khối lượng giao dịch tính bằng tiền. Mỗi phương pháp có ưu điểm và hạn chế riêng, cần lựa chọn phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.
III. Mô Hình Nghiên Cứu Tỉ Suất Sinh Lợi CAPM và Fama French
Để phân tích mối quan hệ giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi cổ phiếu, nghiên cứu sử dụng các mô hình định giá cổ phiếu phổ biến như CAPM và Fama-French. Mô hình CAPM đơn giản hóa mối quan hệ giữa rủi ro và tỉ suất sinh lợi bằng cách sử dụng hệ số beta. Mô hình Fama-French (1992) bổ sung thêm hai yếu tố là quy mô và giá trị, được đo lường bằng giá trị vốn hóa và tỷ số giá trị sổ sách trên thị trường. Các mô hình này cung cấp nền tảng lý thuyết để kiểm tra xem tính thanh khoản có thực sự tác động đến tỉ suất sinh lợi sau khi đã kiểm soát các yếu tố khác hay không.
3.1. Tổng Quan Về Mô Hình CAPM Định Giá Tài Sản Vốn
Mô hình CAPM (Capital Asset Pricing Model) là mô hình đơn giản nhất mô tả mối quan hệ giữa rủi ro và tỷ suất sinh lợi kỳ vọng. Mô hình này cho rằng tỷ suất sinh lợi kỳ vọng của một cổ phiếu bằng lãi suất phi rủi ro cộng thêm phần bù rủi ro dựa trên rủi ro hệ thống của cổ phiếu. Rủi ro thị trường được đo lường bằng hệ số beta (β). Theo CAPM, beta là nhân tố duy nhất ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi kỳ vọng.
3.2. Ưu Điểm và Nhược Điểm của Mô Hình Fama French 3 Nhân Tố
Năm 1992, Fama và French phát hiện ra rằng beta của CAPM không giải thích đầy đủ tỷ suất sinh lợi kỳ vọng. Họ nhận thấy cổ phiếu có giá trị vốn hóa nhỏ và cổ phiếu có tỷ số giá sổ sách trên giá thị trường B/M cao có khuynh hướng tốt hơn so với thị trường. Fama và French bổ sung thêm hai nhân tố: quy mô (SMB) và giá trị (HML) vào mô hình CAPM. Mô hình Fama-French có thể giải thích tỷ suất sinh lợi của cổ phiếu tốt hơn CAPM. Tuy nhiên, mô hình này vẫn có những hạn chế nhất định.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thanh Khoản và Tỉ Suất Sinh Lợi tại HOSE
Nghiên cứu cho thấy mối quan hệ đồng biến giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi cổ phiếu tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE). Các cổ phiếu có tính thanh khoản tốt thường có tỉ suất sinh lợi cao hơn so với các cổ phiếu có tính thanh khoản kém. Mô hình 4 nhân tố (thị trường, quy mô, giá trị và tính thanh khoản) giải thích tỉ suất sinh lợi cổ phiếu tốt hơn so với mô hình 3 nhân tố Fama-French. Điều này cho thấy tính thanh khoản là một yếu tố quan trọng cần được xem xét khi đánh giá và dự báo tỉ suất sinh lợi trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
4.1. Mối Quan Hệ Giữa Tính Thanh Khoản và TSSL Cổ Phiếu Phi Tài Chính
Nghiên cứu khẳng định mối quan hệ đồng biến giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi (TSSL) của cổ phiếu phi tài chính niêm yết trên HoSE. Các cổ phiếu có tính thanh khoản tốt, tức là dễ dàng mua bán trên thị trường với khối lượng giao dịch lớn, thường mang lại TSSL cao hơn so với các cổ phiếu kém thanh khoản. Điều này cho thấy nhà đầu tư có xu hướng đòi hỏi phần bù rủi ro cao hơn đối với các cổ phiếu kém thanh khoản do lo ngại về khả năng chuyển đổi thành tiền mặt khi cần thiết.
4.2. So Sánh Mô Hình 3 và 4 Nhân Tố Fama French với Thanh Khoản
Kết quả cho thấy mô hình 4 nhân tố (thị trường, quy mô, giá trị và tính thanh khoản) có khả năng giải thích tỉ suất sinh lợi cổ phiếu tốt hơn so với mô hình 3 nhân tố Fama-French. Số lượng hệ số chặn không có ý nghĩa thống kê và giá trị của hệ số R bình phương hiệu chỉnh của mô hình 4 nhân tố cao hơn. Điều này cho thấy việc bổ sung yếu tố thanh khoản vào mô hình Fama-French giúp nâng cao khả năng dự báo TSSL cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Hạn Chế Của Nghiên Cứu Thanh Khoản
Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả hơn, tập trung vào các cổ phiếu có tính thanh khoản tốt. Nhà đầu tư nên xem xét tính thanh khoản như một yếu tố quan trọng trong quá trình ra quyết định. Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng có một số hạn chế, chẳng hạn như phạm vi nghiên cứu giới hạn ở các cổ phiếu phi tài chính trên Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE). Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu và sử dụng các phương pháp đo lường tính thanh khoản khác nhau.
5.1. Gợi Ý Đầu Tư Dựa Trên Phân Tích Thanh Khoản Cổ Phiếu
Nghiên cứu đề xuất nhà đầu tư nên ưu tiên các cổ phiếu có tính thanh khoản tốt khi xây dựng danh mục đầu tư. Các cổ phiếu này thường có tỉ suất sinh lợi cao hơn và ít rủi ro hơn so với các cổ phiếu kém thanh khoản. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tính thanh khoản chỉ là một trong nhiều yếu tố cần xem xét. Nhà đầu tư cần kết hợp phân tích tính thanh khoản với các yếu tố cơ bản khác để đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.
5.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Thị Trường Chứng Khoán
Nghiên cứu có một số hạn chế. Nghiên cứu tập trung vào các công ty phi tài chính niêm yết trên HoSE trong giai đoạn từ 2011-2015. Các nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các công ty tài chính và các sàn giao dịch khác. Nghiên cứu có thể sử dụng các phương pháp đo lường tính thanh khoản khác nhau và xem xét tác động của các yếu tố vĩ mô đến tính thanh khoản.
VI. Kết Luận và Tương Lai Nghiên Cứu Thanh Khoản Cổ Phiếu
Nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa tính thanh khoản và tỉ suất sinh lợi cổ phiếu tại Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE). Kết quả cho thấy tính thanh khoản là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tỉ suất sinh lợi, và việc xem xét yếu tố này có thể giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư tốt hơn. Các nghiên cứu trong tương lai nên tiếp tục khám phá các khía cạnh khác nhau của tính thanh khoản và tác động của nó đến thị trường chứng khoán Việt Nam.
6.1. Tóm Tắt Các Phát Hiện Chính Về TSSL Cổ Phiếu
Nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của các yếu tố thị trường, quy mô và giá trị đối với tỉ suất sinh lợi (TSSL) của cổ phiếu phi tài chính niêm yết trên HoSE. Đồng thời, nghiên cứu xác định mối quan hệ đồng biến giữa tính thanh khoản và TSSL cổ phiếu. Nhân tố thanh khoản có tác động đáng kể đến TSSL của cổ phiếu khi xem xét các nhân tố thị trường, quy mô và giá trị.
6.2. Hướng Phát Triển Nghiên Cứu Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
Cần có thêm nhiều nghiên cứu về tính thanh khoản và tác động của nó đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Các nghiên cứu có thể tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến tính thanh khoản, mối quan hệ giữa tính thanh khoản và các chỉ số tài chính khác, và tác động của tính thanh khoản đến hiệu quả thị trường. Các nghiên cứu nên sử dụng các phương pháp phân tích hiện đại và dữ liệu lớn để đưa ra các kết luận chính xác và có giá trị thực tiễn.
