Tổng quan nghiên cứu

Tai nạn giao thông (TNGT) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và thương tật trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,2 triệu người chết do TNGT và 50 triệu người bị thương tích. Tại Việt Nam, trung bình mỗi ngày có khoảng 30 người tử vong và hàng trăm người bị thương do TNGT, trong đó nhóm tuổi từ 20 đến 50 chiếm tỷ lệ cao nhất, là lực lượng lao động chính của xã hội. TNGT không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn gây tổn thất kinh tế ước tính khoảng 5% thu nhập quốc nội.

Tại thành phố Cần Thơ, một trung tâm kinh tế trọng điểm của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, số lượng phương tiện giao thông ngày càng tăng nhanh, dẫn đến tình hình TNGT diễn biến phức tạp. Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ (BV ĐKTWCT) là cơ sở y tế tuyến cuối tiếp nhận và điều trị các nạn nhân TNGT từ các quận, huyện và các tỉnh lân cận. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, nguyên nhân và các yếu tố liên quan đến TNGT, đồng thời đánh giá công tác sơ cứu và vận chuyển nạn nhân đến BV ĐKTWCT trong giai đoạn 2014 – 2015.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, nguyên nhân và tổn thương trên nạn nhân TNGT đến khám và điều trị tại BV ĐKTWCT; (2) đánh giá công tác sơ cứu và vận chuyển nạn nhân TNGT đến BV. Nghiên cứu có phạm vi thời gian từ tháng 9/2014 đến tháng 4/2015, tập trung tại BV ĐKTWCT, thành phố Cần Thơ. Kết quả nghiên cứu góp phần cung cấp dữ liệu tin cậy phục vụ công tác quản lý, phòng ngừa và điều trị TNGT, đồng thời nâng cao hiệu quả sơ cứu và vận chuyển cấp cứu tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về tai nạn giao thông: Định nghĩa TNGT là sự kiện bất ngờ ngoài ý muốn gây tổn thương về người và tài sản, do vi phạm quy tắc an toàn giao thông hoặc các tình huống đột xuất không kịp phòng tránh. TNGT có đặc tính lỗi vô ý hoặc không có lỗi cố ý, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và kinh tế xã hội.

  • Mô hình đánh giá mức độ tổn thương: Sử dụng thang điểm Glasgow Coma Scale (GCS) để đánh giá mức độ rối loạn ý thức, thang điểm Revised Trauma Score (RTS) để phân loại mức độ nặng của chấn thương, từ nhẹ đến rất nặng, giúp dự báo nguy cơ tử vong và hướng điều trị.

  • Khái niệm sơ cứu và vận chuyển cấp cứu: Sơ cứu ban đầu là các biện pháp xử trí tại hiện trường nhằm hạn chế tổn thương, cứu sống nạn nhân trong "giờ vàng". Vận chuyển cấp cứu đúng cách giúp giảm thiểu biến chứng và tử vong.

Các khái niệm chính bao gồm: chấn thương sọ não, chấn thương đầu mặt cổ, chấn thương tứ chi, đa chấn thương, sơ cứu ban đầu, vận chuyển cấp cứu, và các yếu tố nguy cơ như sử dụng rượu bia, tốc độ phương tiện.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang.

  • Đối tượng nghiên cứu: 424 nạn nhân TNGT đến khám và điều trị tại BV ĐKTWCT từ tháng 9/2014 đến tháng 4/2015, trong đó 395 trường hợp được phân tích đầy đủ.

  • Tiêu chuẩn chọn mẫu: Bao gồm tất cả các trường hợp nhập viện do TNGT có thương tích, đồng ý tham gia nghiên cứu, có thể cung cấp thông tin hoặc có người chứng kiến. Loại trừ các trường hợp tử vong trước khi đến viện, không có thương tích, hoặc đã phẫu thuật tại tuyến dưới.

  • Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện.

  • Cỡ mẫu: Tối thiểu 385 nạn nhân, cộng thêm 10% dự phòng, tổng 424 nạn nhân.

  • Thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp nạn nhân hoặc người nhà, kết hợp quan sát, khám lâm sàng và ghi nhận bệnh án. Sử dụng phiếu điều tra chuẩn.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 18. Biến định tính mô tả bằng tần suất, tỷ lệ phần trăm; biến định lượng mô tả bằng trung bình, độ lệch chuẩn.

  • Đánh giá mức độ tổn thương: Dựa trên thang điểm GCS và RTS.

  • Đạo đức nghiên cứu: Đảm bảo sự đồng ý của người tham gia, bảo mật thông tin, không ảnh hưởng đến quyền lợi và sức khỏe nạn nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm chung của nạn nhân TNGT: Nam giới chiếm 75,7%, nữ 24,3%. Nhóm tuổi 16 – 30 chiếm 48,86%, nhóm 31 – 45 chiếm 24,05%. Nghề nghiệp chủ yếu là nông dân (30,38%) và công nhân (23,54%). Trình độ học vấn phổ biến là THCS (32,15%) và tiểu học (24,56%).

  2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng: 90,63% nạn nhân có điểm GCS từ 13 – 15 (mức độ nhẹ), 96,88% có mức độ tổn thương nhẹ theo thang RTS. Tình trạng sốc lúc nhập viện chiếm 5,82%. Qua khám lâm sàng, chấn thương vùng đầu mặt cổ chiếm 55,44%, tứ chi 41,52%, ngực bụng 10,13%. Chụp cắt lớp vi tính cho thấy 54,79% gãy xương vùng đầu mặt cổ, 30,59% chấn thương sọ não. Siêu âm bụng ghi nhận 50% có dịch ổ bụng. X-quang tứ chi phát hiện 79,27% gãy xương.

  3. Nguyên nhân và yếu tố liên quan: Phương tiện gây TNGT chủ yếu là xe máy (77,97%), tiếp theo là xe đạp (10,13%) và đi bộ (9,62%). TNGT xảy ra nhiều ở nông thôn (61,27%) hơn thành thị (38,73%). Thời gian xảy ra tai nạn chủ yếu vào ban đêm (54,94%). Tốc độ điều khiển xe dưới 60 km/h chiếm 74,94%. Tỷ lệ sử dụng rượu bia khi xảy ra TNGT là 43,29%.

  4. Tổn thương cơ quan: Chấn thương đầu mặt cổ chiếm 34,94%, tứ chi 34,18%, sọ não 16,46%. Trong chấn thương bụng, tổn thương tạng đặc chiếm 72,22%. Trong chấn thương tứ chi, gãy xương chiếm 80,74%, trong đó gãy kín chiếm 72,48%.

  5. Sơ cứu và vận chuyển: 66,33% nạn nhân được sơ cứu ban đầu, trong đó cán bộ y tế gần nơi xảy ra tai nạn tham gia sơ cứu chiếm 82,44%. Nơi sơ cứu chủ yếu là phòng khám khu vực – bệnh viện huyện (49,24%). Thời gian sơ cứu trong vòng 10 phút đầu chiếm 19,47%, từ 10 – 30 phút chiếm 42,37%. Cách sơ cứu vết thương phần mềm chủ yếu là băng vết thương (55,9%), rửa và khâu băng (43,31%). Trong gãy xương, 44,95% được cố định bằng nẹp, 23,85% không được sơ cứu. Phương tiện vận chuyển chủ yếu là xe cứu thương (59,75%), xe máy (28,1%) và ô tô/taxi (11,2%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhóm nam giới và người trẻ tuổi là đối tượng dễ bị TNGT nhất, phù hợp với các báo cáo trong nước và quốc tế. Tỷ lệ chấn thương vùng đầu mặt cổ và tứ chi cao phản ánh cơ chế va chạm chủ yếu liên quan đến xe máy và tốc độ di chuyển. Mức độ tổn thương nhẹ chiếm đa số cho thấy phần lớn nạn nhân được tiếp cận điều trị kịp thời.

Tỷ lệ sử dụng rượu bia khi tham gia giao thông (43,29%) là yếu tố nguy cơ quan trọng, cần được kiểm soát chặt chẽ. Thời gian xảy ra tai nạn chủ yếu vào ban đêm cũng gợi ý cần tăng cường kiểm soát giao thông và nâng cao ý thức người dân trong khung giờ này.

Tỷ lệ sơ cứu ban đầu 66,33% là tương đối cao so với mức trung bình quốc gia, tuy nhiên vẫn còn 33,67% nạn nhân không được sơ cứu, trong đó có 23,85% nạn nhân gãy xương không được cố định, làm tăng nguy cơ biến chứng. Phương tiện vận chuyển chủ yếu là xe cứu thương nhưng vẫn còn gần 40% nạn nhân được vận chuyển bằng xe máy hoặc taxi, không đảm bảo an toàn.

Các kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong khu vực và quốc tế, đồng thời nhấn mạnh vai trò quan trọng của sơ cứu ban đầu và vận chuyển đúng cách trong giảm tỷ lệ tử vong và di chứng do TNGT. Biểu đồ phân bố tổn thương theo cơ quan và bảng phân tích thời gian sơ cứu có thể minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo sơ cứu ban đầu cho cán bộ y tế và cộng đồng: Triển khai các khóa huấn luyện kỹ năng sơ cứu cho nhân viên y tế tuyến xã, huyện và người dân, đặc biệt tại các vùng nông thôn. Mục tiêu nâng tỷ lệ sơ cứu đúng kỹ thuật lên trên 80% trong vòng 2 năm.

  2. Nâng cao nhận thức và kiểm soát việc sử dụng rượu bia khi tham gia giao thông: Tăng cường các chiến dịch tuyên truyền, kiểm tra nồng độ cồn và xử phạt nghiêm minh. Mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng rượu bia khi lái xe xuống dưới 20% trong 3 năm tới.

  3. Cải thiện hệ thống vận chuyển cấp cứu: Mở rộng mạng lưới xe cứu thương, trang bị đầy đủ thiết bị và nhân lực chuyên môn, đảm bảo 90% nạn nhân được vận chuyển bằng phương tiện chuyên dụng trong vòng 1 năm. Tăng cường phối hợp giữa các cơ sở y tế để rút ngắn thời gian vận chuyển.

  4. Tăng cường quản lý và kiểm soát tốc độ phương tiện giao thông: Lắp đặt thiết bị giám sát tốc độ tại các tuyến đường trọng điểm, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Mục tiêu giảm tai nạn do tốc độ cao xuống dưới 5% trong 2 năm.

  5. Phát triển hệ thống cấp cứu ngoại viện và số điện thoại khẩn cấp 115: Nâng cao nhận thức cộng đồng về dịch vụ cấp cứu ngoại viện, đảm bảo 100% người dân biết và sử dụng số điện thoại 115 khi cần thiết trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý y tế và giao thông: Sử dụng dữ liệu để xây dựng chính sách phòng chống TNGT, cải thiện hệ thống cấp cứu và vận chuyển nạn nhân.

  2. Nhân viên y tế tuyến cơ sở và bệnh viện: Áp dụng kiến thức về đặc điểm tổn thương và sơ cứu ban đầu để nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, an toàn giao thông: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tế và phân tích chuyên sâu về TNGT tại địa phương.

  4. Cơ quan truyền thông và tổ chức xã hội: Dùng thông tin để tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn giao thông và sơ cứu ban đầu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhóm tuổi 16 – 30 chiếm tỷ lệ cao nhất trong nạn nhân TNGT?
    Nhóm tuổi này là lực lượng lao động chính, thường xuyên tham gia giao thông bằng xe máy, có xu hướng lái xe nhanh và thiếu kinh nghiệm, dẫn đến nguy cơ tai nạn cao.

  2. Mức độ tổn thương được đánh giá như thế nào?
    Sử dụng thang điểm Glasgow để đánh giá ý thức và thang điểm RTS để phân loại mức độ nặng của chấn thương, giúp dự báo nguy cơ tử vong và hướng điều trị phù hợp.

  3. Tỷ lệ sơ cứu ban đầu tại hiện trường có ảnh hưởng thế nào đến kết quả điều trị?
    Sơ cứu đúng kỹ thuật tại hiện trường giúp hạn chế tổn thương thêm, giảm tỷ lệ tử vong và di chứng. Nghiên cứu cho thấy 66,33% nạn nhân được sơ cứu, nhưng vẫn còn nhiều trường hợp chưa được xử trí kịp thời.

  4. Phương tiện vận chuyển nào an toàn nhất cho nạn nhân TNGT?
    Xe cứu thương chuyên dụng được trang bị thiết bị cấp cứu và nhân viên y tế có chuyên môn là phương tiện an toàn nhất, giúp giảm thiểu biến chứng và tử vong.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu tai nạn giao thông vào ban đêm?
    Cần tăng cường kiểm soát giao thông, nâng cao ý thức người tham gia giao thông, cải thiện hệ thống chiếu sáng và biển báo, đồng thời tăng cường tuần tra xử lý vi phạm.

Kết luận

  • Nạn nhân TNGT chủ yếu là nam giới trong độ tuổi lao động, với tổn thương phổ biến ở vùng đầu mặt cổ và tứ chi.
  • Mức độ tổn thương phần lớn nhẹ, nhưng vẫn có tỷ lệ tử vong và sốc đáng kể.
  • Sơ cứu ban đầu và vận chuyển cấp cứu còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến kết quả điều trị.
  • Các yếu tố nguy cơ như sử dụng rượu bia và tốc độ phương tiện cần được kiểm soát chặt chẽ.
  • Cần triển khai các giải pháp đồng bộ về đào tạo sơ cứu, nâng cao nhận thức, cải thiện vận chuyển và quản lý giao thông để giảm thiểu TNGT.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo sơ cứu, nâng cấp hệ thống cấp cứu ngoại viện, tăng cường kiểm soát vi phạm giao thông tại Cần Thơ và các tỉnh lân cận trong vòng 1-3 năm tới.

Call-to-action: Các cơ quan chức năng, bệnh viện và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông và nâng cao chất lượng chăm sóc nạn nhân.